https://wuwr.pl/pkult/issue/feed 2024-10-31T12:32:13+01:00 Open Journal Systems <p>„Prace Kulturoznawcze” to najstarsze polskie czasopismo kulturoznawcze, które ukazuje się od 1987 roku. Od 2016 roku pismo ukazuje się jako kwartalnik. Tym, co od początku je wyróżnia jest prezentacja polskiej – współczesnej i dawnej – myśli kulturoznawczej, inspirowanie jej rozwoju oraz inicjowanie twórczej dyskusji z najnowszymi koncepcjami.</p> https://wuwr.pl/pkult/article/view/16825 2024-10-27T20:51:26+01:00 Krzysztof Łukasiewicz wuwr@wuwr.pl 2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16826 2024-10-27T20:55:16+01:00 Ewa Kosowska wuwr@wuwr.pl

<div class="page" title="Page 1"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Próbę opisu kondycji teorii kultury w Polsce współczesnej ocenić można jako przynajmniej ryzykowną. Nie zamierzam jednak w tym szkicu poddawać krytyce konkretnych tekstów ani odwoływać się do propozycji autorskich, chcę natomiast zwerbalizować niektóre osobiste wrażenia z mniej lub bardziej uważnej lektury propozycji teoretycznych, które pojawiły się w Polsce w ostatnim pięćdziesięcioleciu. Jest to dość długi okres, w którym można zaobserwować zarówno pewną ciągłość, jak i zmianę zachodzące w paradygmatycznych uwarunkowaniach sposobów interpretacji kultury. Sposoby te determinowane są nie tylko propozycjami zewnętrznymi (w minionym trzydziestoleciu ich liczba wyraźnie wzrosła w stosunku do okresów wcześniejszych), ale i zależą od lokalnych tradycji różnych nauk, które posługują się pojęciem kultury, adaptując je do własnych potrzeb. Od momentu, w którym kultura uznana została za autonomiczny przedmiot badań, tworzenie teorii kultury stało się wymogiem, obowiązującym nie tylko zwolenników paradygmatu modernistycznego, lecz także postmodernistycznego. Warto zauważyć, że teoria kultury w Polsce nie oznacza tworzenia teorii kultury polskiej; przeciwnie — wielu badaczy próbuje ustalać zależności teoretyczne mając na uwadze współtworzenie uniwersalnej teorii kultury. W tej sytuacji bywają marginalizowane próby wypracowania teorii kontekstualnej, uwzględniającej specyfikę tradycji i nawyków lokalnych. Niemniej należy je uznać za ważne i inspirujące. Koncepcja mnemotoposu Stefana Bednarka zakładała istnienie pewnej wspólnoty wyobrażeń i znaków. Skłoniła mnie ona do postawienia pytania o to, czy obecne w przedstawieniach symbolicznych i w snach Polaków ślady wspólnoty, wskazujące na długie trwanie aksjologicznych podstaw zachowań indywidualnych i zbiorowych, znajdują przełożenie także na sferę wyborów intelektualnych, dokonywanych w procesie opisu i interpretacji otaczającej nas rzeczywistości kulturowej; na ile powtarzają się w tych opisach, charakterystykach i syntezach wspólne, tradycyjne wzorce postrzegania świata, a także wspólne i zarazem specyficzne dla kultury polskiej sposoby autointerpretacji tejże kultury.</p> </div> </div> </div>

2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16827 2024-10-27T21:02:01+01:00 Marek Pacukiewicz wuwr@wuwr.pl

<div class="page" title="Page 1"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Formułując jakiekolwiek stwierdzenie na temat kultury wkraczamy w obszar metafizyki — namysłu nad całością substancjalnie traktowanego bytu. Tym samym każda teoria kultury ma charakter metafizyczny lub przynajmniej z fundamentu metafizycznego wyrasta, co wciąż warte jest przemyślenia. Wprawdzie Karl Popper rozdzielił teorię i metafizykę granicą falsyfikowalności, jednak podkreślał równocześnie wagę i znaczenie horyzontu metafizycznego dla uprawiania nauki. Nieco podobną drogą podąża Mścisław Wartenberg w swojej koncepcji metafizyki hipotetycznej. Warto powrócić do tej propozycji, aby zastanowić się nad metafizycznym charakterem współczesnych, możliwych teorii kultury.</p> </div> </div> </div>

2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16828 2024-10-27T21:11:58+01:00 Łukasz Rozwadowski wuwr@wuwr.pl

<div class="page" title="Page 1"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Stosowane dość często wyrażenia, takie jak „wartości lewicowe” czy „tradycyjne wartości”, sugerują, że zwornikiem łączącym rozproszone wartości w uchwytną całość może być wyłącznie określona tożsamość bądź ideologia, których znaczenie wytwarza się w ramach polaryzacji. Dziś, gdy doskwierają nam starcia typowe dla współczesnych wojen kulturowych, tym istotniejsze staje się pytanie, czy sfery wartości można pomyśleć poza językiem sprowadzającym wszystko, co cenne, do opozycji. W odpowiedzi na to zagadnienie artykuł prezentuje koncepcję wypracowywaną na wrocławskim kulturoznawstwie, wedle której struktury wartości czerpią swoją specyfikę z własnej, szczególnej budowy. Wobec pewnych niedostatków tej koncepcji — w tym: zbyt wąskiego ujęcia wartości — dokonana została jej korekta zmierzająca do zastąpienia człowieka w roli podmiotu waluacji subiektywnością w rozumieniu fenomenologicznym. Wskazane zostały również możliwe typy relacji między wartościami: obok stosunków hierarchicznych proponuje się wyróżnienie jeszcze dwóch: współwystępowania i rozłączności.</p> </div> </div> </div>

2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16829 2024-10-27T21:20:23+01:00 Weronika Mazurek wuwr@wuwr.pl

<div class="page" title="Page 1"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Problem kryzysu klimatu analizowany jest w ramach różnorodnych dziedzin nauki, a jego złożoność skłania badaczy, badaczki do zacierania granic pojęciowych i dążenia do badań interdyscyplinarnych. Powoduje to przemyślenia natury ontologicznej, bo porusza między innymi kwestię utrwalonego już dualizmu natura–kultura. Liczne polemiki z jego zasadnością opierają się na potrzebie wyjścia badań kulturoznawczych, jak i humanistyki w ogóle, z antropocentrycznej orientacji. Tworzenie pojęć hybrydowych, takich jak „naturakultura” ma na celu budowanie nowego słownika i oddolnych metodologii odpowiadających na nowe wyzwania. Czy jest szansa, aby w binarnej teorii kultury Stanisława Pietraszki odnaleźć furtkę do przekraczania dualizmów i poszukiwania splotów tego, co ludzkie i nieludzkie? W niniejszym tekście szukam odpowiedzi na to pytanie, jednocześnie rysując podstawy teoretyczne dla rozwijania możliwych narracji o świecie po antropocenie. Opowieści te w swoim centrum sytuują przygodne relacje, które zdarzają się pomiędzy gatunkami. Takie przypadki przedstawiam za pomocą analizy trzech wyjątkowych działań, w których projektanci i projektantki współpracują z przyrodą: ożywioną i nieożywioną. Ich praktyki przekraczają antropocentryczne granice i inspirują do nowych sposobów życia.</p> </div> </div> </div>

2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16830 2024-10-27T21:33:23+01:00 Bartłomiej Brzozowski wuwr@wuwr.pl

<div class="page" title="Page 1"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Artykuł dotyczy analizy projektów legislacyjnych, które konceptualizują relację między ludźmi a naturą w sposób nieznany europejskim regulacjom prawnym. Autor, analizując <em>Uniwersalną Deklarację Praw Matki Ziemi</em>, stara się wykazać, że jest to dokument, który może być podstawą do budowania nowych ludzko-pozaludzkich wspólnot. Ewa Domańska zwraca uwagę, że „nowa humanistyka” próbuje znaleźć impulsy do tworzenia projektów „realistycznych i odpowiedzialnych utopii” w sztuce. Mają one być propozycjami alternatywnych układów społecznych. Autor rozpoczyna artykuł od zagadnienia prawa jako tekstu kultury. Stara się wykazać, że tego typu teksty również mogą być postrzegane jako przykłady mających potencjał krytyczny utopii. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono relację między teorią prawa a studiami kulturowymi, ze szczególnym uwzględnieniem konsekwencji wynikających z poszerzenia metodologicznego pola prawoznawstwa o założenia <em>cultural studies</em>. Następnie omówiona została kategoria utopii. Autor, inspirując się pracami Domańskiej i Magdaleny Matysek-Imielińskiej, przedstawia wartość myślenia utopijnego we współczesnej kulturze. Ostatnia część artykułu dotyczy analizy jednej z „legislacyjnych ekoutopii”, czyli <em>Uniwersalnej Deklaracji Praw Matki Ziemi</em>.</p> </div> </div> </div>

2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16831 2024-10-27T21:44:25+01:00 Mirosław Kocur wuwr@wuwr.pl 2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16832 2024-10-27T21:46:23+01:00 Małgorzata Rygielska wuwr@wuwr.pl 2024-10-31T00:00:00+01:00 Prawa autorskie (c) 2024