https://wuwr.pl/pkult <p>„Prace Kulturoznawcze” to najstarsze polskie czasopismo kulturoznawcze, które ukazuje się od 1987 roku. Od 2016 roku pismo ukazuje się jako kwartalnik. Tym, co od początku je wyróżnia jest prezentacja polskiej – współczesnej i dawnej – myśli kulturoznawczej, inspirowanie jej rozwoju oraz inicjowanie twórczej dyskusji z najnowszymi koncepcjami.</p> Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydawnictwo „Szermierz” pl-PL Prace Kulturoznawcze 0860-6668 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16154 Jacek Schindler Izolda Topp Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 9 10 10.19195/0860-6668.28.1.1 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16155 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Artykuł zarysowuje proces kształtowania się pamięci zbiorowej mieszkańców Wrocławia po 1945 roku. Zwraca uwagę na różnorodność sposobów odwoływania się do przeszłości (niemieckiej historii miasta, zmitologizowanych dziejów Polski, pamięci „ojczyzn prywatnych”). Wskazuje na rolę, jaką odgrywa w pamięci miasta pamięć komunikacyjna, związana z wrastaniem w tę przestrzeń kolejnych pokoleń, i jej przekształcanie się w pamięć kulturową. W tekście stosuje się kategorię mnemotoposu, podkreślając symboliczny, a nie topograficzny charakter miejsc pamięci. Podkreślona zostaje także rola, jaką mnemotoposy i ich układy odgrywają w budowaniu tożsamości miasta. Artykuł jest wprowadzeniem do prezentacji i analizy wybranych wrocławskich mnemotoposów.</p> </div> </div> </div> </div> Stefan Bednarek Justyna Harbanowicz Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 13 21 10.19195/0860-6668.28.1.2 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16156 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Artykuł nawiązuje do niepublikowanego wcześniej tekstu prof. Stefana Bednarka i Justyny Harbanowicz dotyczącego mnemotoposów Wrocławia. Zawiera wprowadzenie teoretyczne na temat pamięci zbiorowej, jej relacji z historią, pojęcia miejsc pamięci i mnemotoposów — terminu proponowanego przez Profesora. Następnie poddaje analizie projekt „Spod tynku patrzy Breslau”, mający na celu zmapowanie przedwojennych szyldów reklamowych i innych inskrypcji we Wrocławiu. Przywołane zostają dwa przykłady szyldów, w których materializują się wrocławskie mnemotoposy.</p> </div> </div> </div> </div> Aleksandra Seń Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 23 36 10.19195/0860-6668.28.1.3 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16157 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>W tekście podjęto próbę rozważań nad pamięcią Wrocławia, która ma dwoistą naturę — po pierwsze, jest przekazywana przez ludzi; po drugie, jest zakotwiczona w przestrzeni miasta. Ilustruje to przykład zakładu pracy (Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego) jako elementu krajobrazu i miejsca pamięci. Pamięć miasta jest ponadto sferą stałego konfliktu: miejsc mających swoją historię, będących nośnikami pamięci oraz nie-miejsc, pozbawionych czasowości, a zatem także pamięci. Miejsca pozbawione czasowości oddziałują na swoich mieszkańców nie ze względu na autentyzm bycia miejscem, lecz na dokonaną przez współczesnych architektów wiarygodną symulację miejsca w nie-miejscu. Na pamięć miasta, poza pamięcią jednostek, składa się pamięć zbiorowa, która wyraża się w mnemotoposach. Takim mnemotoposem jest Dolny Śląsk jako Dziki Zachód, z którym łączy się mnemotopos skarbu, pod wieloma względami przenikający ten pierwszy. Oba można też odnaleźć w pamięci miasta.</p> </div> </div> </div> </div> Karol Kolouszek Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 37 49 10.19195/0860-6668.28.1.4 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16158 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Rozwijana przez Stefana Bednarka koncepcja mnemotoposów, korespondująca z miejscami pamięci Pierre’a Nory, zakreśla reprezentatywne pole do podejmowanych w artykule refleksji nad korzyściami wprowadzenia do teorii kulturoznawczej rozważań nad pamięcią. Oczywiście nie chodzi o jakąkolwiek refleksję nad pamięcią, ale taką, która traktuje problematykę komemoratywną jako kluczową dla badań nad kulturą. Uzasadnione wydają się zatem pytania o korzyści tak rozumianego zwrotu pamięciowego: na ile jest to podejście owocne poznawczo? W jakim zakresie ogranicza się tylko do terminologicznego odświeżenia języka rozważań nad kulturą? Czy i kiedy prowadzi do redukcjonizmu zdolności wyjaśniania i rozumienia zjawisk kulturowych?</p> </div> </div> </div> </div> Jacek Schindler Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 51 74 10.19195/0860-6668.28.1.5 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16159 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Artykuł opisuje propozycję wykorzystania wypracowanej na gruncie badań kulturoznawczych kategorii mnemotoposu do analizy historycznych przedstawień kartograficznych. Autorka stawia sobie za cel ukazanie potencjału poznawczego wynikającego z przyłożenia metafory „miejsc pamięci” do obrazów przedstawiających miejsca geograficzne, co nabiera szczególnego znaczenia w wypadku omawianej epoki (średniowiecze), za którą stoi bogata tradycja dydaktycznych zastosowań materiałów wizualnych oraz ich związków z <em>ars memoriae</em>. Punktem wyjścia jest osadzenie rozważań w tradycji kulturoznawczej. Następnie krótko omawiana jest typologia map średniowiecznych oraz teoria stawiająca tezę o istnieniu pokrewieństwa między formą najpopularniejszego średniowiecznego typu kartograficznego i stosowanymi ówcześnie w kulturze monastycznej „kołami pamięci” — tak zwanymi <em>rotae</em>. W dalszej części artykułu wymienione zostają argumenty za uznaniem możliwości powiązania map z badaniem kulturowych form pamięci i zapamiętywania, poparte przykładami z materiałów źródłowych. Na koniec autorka odnosi się do tytułowej metafory „pałacu pamięci”. Celem wywodu jest próba wykazania, w jaki sposób średniowieczne podejście do kartograficznych lokacji może się łączyć z omawianą w tekście mnemotechniczną metodą <em>loci</em>, co byłoby przesłanką, by widzieć w nich klasyczne mnemotoposy.</p> </div> </div> </div> </div> Maria Magdalena Morawiecka Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 75 92 10.19195/0860-6668.28.1.6 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16160 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Fanizm obejmuje rozmaite działania podejmowane przez fanów wobec różnych światów wyobrażonych, które odbierają i przetwarzają oni w sposób zaangażowany. Niektóre z nich mogą być przejawami kolektywnej pamięci o tych światach. Praktykowanie tej pamięci można dostrzec w działaniach podejmowanych w miejscach wyobraźni, poszerzając tym samym koncepcję Stijna Reijndersa, wyprowadzoną z <em>lieux de mémoire</em> Pierre’a Nory. Przejawy tej fanowskiej pamięci obserwowalne są poprzez imaginotoposy, jakie mogą się wyłaniać z miejsc i wydarzeń zlokalizo- wanych w wyobrażonych topografiach. Pojęcie to zostało z kolei wywiedzione z koncepcji mnemotoposu Stefana Bednarka, czyli form krystalizowania się wyobrażeń o przeszłych wydarzeniach, widocznych w różnego rodzaju wytworach kultury. Można je odnajdywać także poza jawą. Za studium przypadku w niniejszym artykule posłużą: stworzony przez J.K. Rowling świat Harry’ego Pottera oraz sny jego fanów. Co jednak odróżnia miejsca wyobraźni od imaginotoposów? I czy imaginotoposów, tak jak mnemotoposów, można poszukiwać w snach?</p> </div> </div> </div> </div> Adrianna Michno Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 93 110 10.19195/0860-6668.28.1.7 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16161 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>Artykuł przedstawia koncepcję Stefana Bednarka badania snów jako rodzaju pamięci zbiorowej. Zdaniem autora w snach można w skondensowanej formie odnaleźć „polski idiom: ukształtowany w toku dziejów zespół wyobrażeń na temat przeszłości narodu”. Obecne w snach symbole, mity, legendy i fantazmaty są dziedzictwem kultury, na które składa się zarówno kanon literacki, jak i wytwory kultury popularnej. Ułożyć z nich można swego rodzaju narodowy sennik. Sny w tej koncepcji traktowane są jako ukryte źródła historii kultury, dające dostęp do doświadczeń i emocji inaczej trudno dostępnych, związanych z wartościami, jakie przypisujemy zarówno temu, co nam się indywidualnie przydarza, jak i momentom wspólnej historii. Ich zapisem są przede wszystkim wspomnienia i biograficzne relacje. Tekst prezentuje badania Bednarka nad snami Polaków w okresie PRL-u i stanu wojennego w perspektywie pytania o to, czy dziś także możemy odnaleźć wspólnotę naszych snów.</p> </div> </div> </div> </div> Izolda Topp Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 111 122 10.19195/0860-6668.28.1.8 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16162 <div class="page" title="Page 1"> <div class="section"> <div class="layoutArea"> <div class="column"> <p>W artykule podjęta została próba odpowiedzi na pytanie: czy sztuka współczesna, w której artyści sięgają do intymnego świata, ma szansę stać się przyczynkiem do budowania wspólnoty? Podejmując się kwestii budowania relacji, autorka odniosła się do przemian estetycznych w sztuce surrealistycznej, do której nawiązywała między innymi Cecilia Alemani — kuratorka 59. Biennale w Wenecji. Odniesienie to pozwoliło ukazać, w jaki sposób współcześni artyści pracujący z kategorią intymności budują „dzieła-lustra”. Proces tworzenia relacji został przeanalizowany w kontekście zabiegu translacji. Teoria ta została wprowadzona przez przywołanie koncepcji Susanne Langer — filozofki zaliczanej do grona teoretyczek emocjonalnej teorii sztuki. Autorka tekstu omówiła w nim dzieła Leonory Carrington, jak również ekspozycję zaprezentowaną w trakcie wskazanego Biennale w pawilonie francuskim oraz pawilonie polskim w 2022 roku.</p> </div> </div> </div> </div> Agata Iżykowska-Uszczyk Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 123 138 10.19195/0860-6668.28.1.9 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16163 Stefan Bednarek Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 141 150 10.19195/0860-6668.28.1.10 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16164 Stefan Bednarek Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 151 152 10.19195/0860-6668.28.1.11 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16165 Stanisław Pietraszko Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 153 153 10.19195/0860-6668.28.1.12 https://wuwr.pl/pkult/article/view/16166 Tomasz Majewski Prawa autorskie (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-06-10 2024-06-10 28 1 157 159 10.19195/0860-6668.28.1.13