Przegląd Prawa i Administracji

Weryfikacja podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku kobiety prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą w kontekście nadużycia prawa do świadczeń

Justyna Czerniak-Swędzioł — 2025-02-14

Możliwość dokonywania przez organ rentowy weryfikacji podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w przypadku kobiety prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą od dawna budziła wątpliwości i doprowadziła do rozbieżności w orzecznictwie oraz w doktrynie. Uchwała SN z dnia 29 listopada 2023 roku, III UZP 3/23, której nadano moc zasady prawnej, uznała kompetencje kontrolne organu rentowego w tym zakresie, choć brak tu wyraźnej podstawy prawnej. Przedmiotem analizy będzie ocena działania ubezpieczonej (rozpoczynającej prowadzenie działalności gospodarczej, która nie ma przychodów albo są one stosunkowo niewielkie) z poziomu zasad ubezpieczeń społecznych oraz nadużycia prawa do świadczeń, jak również krytyczne spojrzenie na stosowanie przez Sąd Najwyższych racji „słusznościowych”, w szczególności w kontekście praw podstawowych przedsiębiorcy.

Aksjologiczne podstawy ochrony ryzyka macierzyństwa w prawie zabezpieczenia społecznego

Leszek Mitrus — 2025-02-14

Opracowanie dotyczy założeń teoretycznych ochrony ryzyka macierzyństwa, omówionych na tle przemian społecznych, przekształceń rynku pracy, a także kolejnych nowelizacji prawa pracy i prawa zabezpieczenia społecznego. Zaprezentowane zostały międzynarodowe, europejskie oraz konstytucyjne podstawy ochrony macierzyństwa. Autor analizuje charakter prawny i ewolucję zasiłku macierzyńskiego, który de lege lata stanowi element ubezpieczeń społecznych i jest przyporządkowany do ubezpieczenia chorobowego. Zwraca również uwagę na świadczenie rodzicielskie, które realizuje podobne cele, jak zasiłek macierzyński, ale jest finansowane z budżetu państwa. Zdaniem autora z perspektywy teoretycznej uzasadnione jest wprowadzenie kategorii socjalnego ryzyka rodzicielstwa zamiast socjalnego ryzyka macierzyństwa. De lege ferenda zasiłek macierzyński mógłby zostać zastąpiony zasiłkiem rodzicielskim, który stanowiłby część systemu świadczeń rodzinnych.

Kwestionowanie przez organ rentowy pracowniczego tytułu do ubezpieczenia społecznego, ocenianego z perspektywy ciąży ubezpieczonej

Tomasz Bakalarz — 2025-02-14

Prezentowany tekst dotyczy weryfikacji zgłoszonego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym z perspektywy ciąży ubezpieczonej. Rozwija utrwaloną w orzecznictwie tezę, że ciąża nie wyklucza podjęcia przez ubezpieczoną zatrudnienia, nawet jeśli wiąże się z wysoce prawdopodobnym ziszczeniem się ryzyka socjalnego i stanowi instrumentalne działanie ubezpieczonej nakierowane na uzyskanie zabezpieczenia społecznego. Autor zaznacza, że trudność dokonania weryfikacji tak powstałego tytułu wynika nie tyle z wykładni prawa, co z trafności ustaleń faktycznych nierzadko ocenianych przez pryzmat stereotypu uogólnienia.

Ryzyko macierzyństwa a problematyka zwrotu świadczeń nienależnych na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych

Anna Napiórkowska — 2025-02-14

Przedmiotem opracowania jest problematyka odnosząca się do zwrotu świadczeń nienależnych na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do ryzyka macierzyństwa. Opracowanie dotyczy jednak również świadczeń związanych z czasową niezdolnością do pracy. Najczęściej bowiem korzystanie z zasiłku macierzyńskiego jest poprzedzone korzystaniem z zasiłku chorobowego.

W artykule zwrócono uwagę na relację pomiędzy art. 66 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Duża część opracowania dotyczy problematyki kwestionowania tytułu ubezpieczenia społecznego czy zawyżonej podstawy wymiaru składek w kontekście podejmowanych przez niektóre osoby prób „wykreowania” określonego tytułu ubezpieczenia społecznego i pozorowania jego istnienia, czy deklarowania wysokiej podstawy wymiaru składek, która ma się przełożyć na niewspółmiernie wysokie świadczenia, często wbrew regułom racjonalności, od początku prowadzenia działalności, bez odzwierciedlenia w przychodach. W Polsce, zgodnie z danymi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, najczęstszym powodem stwierdzenia, że zasiłek macierzyński jest świadczeniem nienależnym jest fakt, że osoba, która otrzymała to świadczenie, nie podlegała ubezpieczeniom społecznym. W tym właśnie kontekście przedmiotem rozważań stała się przesłanka świadomego wprowadzania w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie. Zaistnienie okoliczności wyczerpujących tę przesłankę jest związane z obowiązkiem zwrotu świadczenia nienależnego.

Odpowiedzialność karna za przestępstwa polegające na wyłudzaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa

Sebastian Kowalski — 2025-02-14

Wyłudzanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa nie należy do rzadkości. W polskim prawie karnym takie zachowanie nie stanowi odrębnego typu przestępstwa, lecz występek przeciwko mieniu — oszustwo kwalifikowane na podstawie art. 286 § 1 k.k. W typie podstawowym jest ono zagrożone karą pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do ośmiu lat. Ustawowe zagrożenie karą jest większe, jeżeli czyn sprawcy składa się z dwóch lub więcej działań podjętych w wykonaniu z góry powziętego zamiaru lub spowoduje niekorzystne rozporządzenie mieniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w kwocie przekraczającej 200 tys. zł. W opracowaniu poddano dogmatycznoprawnej analizie ustawowe znamiona czynu zabronionego, zagrożenie karą oraz wskazano na charakterystyczne cechy postępowania karnego prowadzonego w tego typu sprawach. W konkluzjach podkreślono z jednej strony surową odpowiedzialność osób wyłudzających świadczenia, z drugiej zaś wartość współpracy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z prokuraturą w zwalczaniu tego rodzaju przestępczych praktyk.

Gmina w systemie zadań z zakresu polityki mieszkaniowej. Uwagi na tle wieloletnich programów gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy

Dominika Cendrowicz — 2025-02-14

Zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych społeczności lokalnej należy do zadań własnych gminy i jest jednym z ważniejszych obszarów jej działania w zakresie administracji świadczącej. W tym celu gmina może tworzyć i utrzymywać zasób mieszkaniowy oraz korzystać z różnych instrumentów prawnych lokalnej polityki mieszkaniowej. Kształtując politykę mieszkaniową na swoim terenie, gminy napotykają jednak na ograniczenia w jej realizacji, wynikające chociażby ze stanu posiadanego zasobu mieszkaniowego czy własnych możliwości finansowych, które niekiedy utrudniają prowadzenie aktywnej polityki mieszkaniowej. Celem publikacji jest omówienie pozycji gminy w systemie zadań polityki mieszkaniowej oraz podstaw prawnych jej kształtowania przez gminę. Dokonana zostanie analiza instrumentu polityki mieszkaniowej, jakim są uchwalane przez radę gminy wieloletnie programy gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy. Sformułowane zostaną również wnioski w odniesieniu do tego programu — jego charakteru prawnego, treści i skuteczności w kontekście realizacji przez gminę zadań służących zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej.

The impact of “Family 500+” benefit programme on the birth rate in Poland

Anna Ćwiąkała-Małys — 2025-02-14

The aim of this work is to examine the impact of the introduced “Family 500+” benefit programme and its continuation (“Family 800+”) on the birth rate in Poland with the use of dynamic econometric modelling.

Rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jako przesłanka przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego

Anna Deryng-Dziuk — 2025-02-14

Zagadnienia przedstawione w artykule koncentrują się wokół wskazanej w tytule przesłanki przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Dostrzegając wieloaspektowy charakter tytułowej przesłanki, autorka tekstu wyjaśnia sposób jej rozumienia oraz przedstawia jej znaczenie z punktu widzenia prawnych możliwości przyznania tego świadczenia. W tym kontekście omawia również przesłankę niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jako równolegle wskazaną przez ustawodawcę. Analizując relację między obiema przesłankami, dowodzi, że pomimo pierwszorzędnego znaczenia przesłanki niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przesłanka rezygnacji z zatrudnienia może mieć również znaczenie przy ocenie zasadności wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Formułując tę tezę, autorka opiera się na analizie aktualnego orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach, których przedmiotem jest świadczenie pielęgnacyjne. Sięga również do dorobku piśmiennictwa prawniczego dotyczącego tej materii.

Prawna forma informacji o rozpatrzeniu wniosku o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym — ujęcie praktyczne

Monika Kapusta — 2025-02-14

Artykuł ma na celu ustalenie, jaka prawna forma pisemnego powiadomienia o rozpatrzeniu wniosku o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, regulowanego przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 roku w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, byłaby optymalnym rozwiązaniem dla wnioskodawcy. Znamienne jest, że w treści wskazanego aktu prawodawca posłużył się pojęciem „informacji”. Wymaga jednak zastanowienia, czym jest ta „informacja” i czy daje ona wystarczające gwarancje ochrony praw jednostki. Wydaje się, że w zależności od prawnej formy tego pisemnego powiadomienia można mówić o skuteczności zabezpieczenia sytuacji beneficjentów tej pomocy bądź jej braku.

Konstytucyjność ograniczenia dostępu do świadczeń zdrowotnych a mechanizm szczepień obowiązkowych jako element współczesnego modelu przeciwdziałania zagrożeniom epidemicznym

Dominika Kuźnicka-Błaszkowska — 2025-02-14

Autorka analizuje kwestię ograniczenia dostępu do świadczeń zdrowotnych w przypadku niepoddania się mechanizmowi szczepień obowiązkowych. Celem jest wskazanie, czy osobom, które nie poddały się szczepieniom obowiązkowym, można odmówić realizacji innych świadczeń zdrowotnych lub dostępu do określonych usług publicznych. Poprzez wykorzystanie formalno-dogmatycznej metody badawczej oraz analizę obowiązkowych przepisów i wyroków sądowych, autorka wskazuje na problemy konstytucyjne związane z aktualnie obowiązującą metodą ustanawiania szczepień obowiązkowych. W wyniku przeprowadzonej analizy autorka udowadnia, że chociaż odmowa dostępu do określonych świadczeń publicznych jest możliwa w przypadku osób, które nie poddają się szczepieniom obowiązkowym, sytuacja taka nie może mieć miejsca w przypadku świadczeń zdrowotnych. Odmowa wykonania świadczeń zdrowotnych jest w sposób szczegółowy uregulowana przez ustawodawcę i Komisję Etyki Lekarskiej, i nie obejmuje prawa do odmowy wykonania świadczenia niezaszczepionym pacjentom.

Administracja świadcząca w sferze usług publicznych — zarys powszechności i znaczenia usług edukacyjnych

Renata Raszewska-Skałecka — 2025-02-14

Administracja publiczna świadcząca usługi publiczne w sferze edukacji ewoluuje i ciągle się modernizuje. Różnorodność i złożony proces świadczenia usług edukacyjnych na przełomie ostatnich lat zależy od zmian zachodzących w uwarunkowaniach administracji publicznej i tendencji rozwojowych edukacji, w tym polityki edukacyjnej i trendach demograficznych wymuszających działania innowacyjne i efektywne rozwiązania edukacyjne. Powszechność usług edukacyjnych w państwie i świadomość ich zmiany stale wzrasta, rośnie ich znaczenie na rynku usług publicznych. Działalność edukacyjna wykazuje właściwości działalności usługowej, oferując takie dobra na rynku, które wyróżniają ją ze względu na specyfikę działania dostosowaną do rozwoju w systemie społeczno-gospodarczym.

Status inwestora przy zbyciu nieruchomości z gminnego zasobu nieruchomości z rozliczeniem „lokal za grunt”

Szymon Słotwiński — 2025-02-14

W tekście przeprowadzono krytyczną analizę obowiązującej regulacji wynikającej z ustawy z dnia 16 grudnia 2020 roku o zbywaniu nieruchomości z rozliczeniem „lokal za grunt” w zakresie statusu inwestora i ciążących na nim z tego tytułu obowiązków. W pierwszej kolejności wskazano na wątpliwości interpretacyjne związane ze wskazanymi w tej ustawie definicjami legalnymi inwestora oraz inwestycji, a także starano się wykazać ich nieadekwatność do regulowanej w tej ustawie materii. Na tej podstawie podjęto próbę scharakteryzowania zakresu podmiotowego oraz przedmiotowego wskazanej ustawy, koncentrując się na tym, komu może przysługiwać status inwestora, a także jakie czynności prawne i faktyczne muszą być przez ten podmiot podjęte, aby uniknąć chociażby zapłaty kary normatywnej uregulowanej w art. 11 u.l.z.g. W dalszej kolejności podjęto wątek relacji pomiędzy pojęciem inwestora a właściciela nieruchomości lokalowych i budynkowych przedstawionych do rozliczenia ceny nabycia nieruchomości komunalnej. W tej części starano się odpowiedzieć na pytanie, na jakim etapie procedury przetargowej inwestor musi być właścicielem nieruchomości przedstawionych do rozliczenia. Rozważania wieńczą uwagi dotyczące kwestii formalnych związanych ze złożeniem oferty jako podstawowej czynności umożliwiającej wzięcie udziału w tym trybie zbycia nieruchomości komunalnych. Omówiono tutaj problem akceptowalnej formy i podstaw do odrzucenia oferty przez organizatora przetargu. W analizach prawnych wykorzystano metodę dogmatyczną.

Dostępność uczelni wyższych: założenia a rzeczywistość — wybrane zagadnienia

Anna Gronkiewicz — 2025-02-14

Celem artykułu jest przybliżenie zagadnienia dostępności uczelni wyższych dla osób ze szczególnymi potrzebami, a dokładnie niektórych problemów z tym związanych. Wdrożenie koncepcji i zasad dostępności na uczelniach wyższych wymaga bowiem refleksji oraz uwzględnienia w ramach polityk i procedur dostępności współzależności wszystkich członków społeczności akademickiej. W podsumowaniu podjęto próbę oceny dotychczasowych działań oraz wskazano potencjalne płaszczyzny konfliktów związanych z dostępnością.