Artykuły

Nr 4(54) (2024)

Dziwaczny realizm: przypadek poezji Adama Kaczanowskiego

Strony: 69-94

PDF

Abstrakt

W artykule zrekonstruowane zostaje szerokie rozumienie realizmu, mające swoje źródło w poglądach estetycznych Bertolta Brechta i rozwijane współcześnie między innymi przez Todda Cronana. Autorka zestawia współczesne dyskusje nad tym pojęciem z polskimi sporami o realizm w XX wieku, a następnie pyta o możliwości uprawiania literatury realistycznej dziś. Koncentrując się na pozornie pozbawionej ambicji oddawania rzeczywistości poezji Adama Kaczanowskiego, proponuje pojęcie „dziwacznego realizmu”, czyli wykorzystywania dziwaczności do przedstawiania świata.

Bibliografia

Bachtin, Michaił. 1975. Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, red. Stanisław Balbus. Tłum. Andrzej Goreń i Anna Goreń. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Balbus, Stanisław. 1975. „Propozycje metodologiczne M. Bachtina i ich teoretyczne konteksty”. W Bachtin, Michaił, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu. Tłum. Andrzej Goreń i Anna Goreń. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Barańczak, Stanisław. 1979. „Nowy spór o realizm”. W Etyka i poetyka: szkice 1970–1978. Paryż: Instytut Literacki (seria: Biblioteka „Kultury”).

Bartczak, Kacper. 2005. „Pokochać swoje objawy”. Twórczość 9: 123–125.

Bednarek, Joanna B. 2016. „Adam Kaczanowski”. W Polska poezja współczesna. Przewodnik encyklopedyczny. https://web.archive.org/web/20230324001653/https://przewodnikpoetycki.amu.edu.pl/encyklopedia/adam-kaczanowski/

Brecht, Bertolt. 1979. „Wokół teorii realizmu”. W Marksizm i literaturoznawstwo współczesne: antologia, red. Andrzej Lam i Bogdan Owczarek.

Tłum. Andrzej Lam. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Brecht, Bertolt. 2003. Brecht on Art & Politics, red. Tom Kuhn i Steve Giles. Tłum. Laura Bradley, Steve Giles i Tom Kuhn. London: Methuen.

Cleary, Joe. 2012. „Realism After Modernism and the Literary World-System”. Modern Language Quarterly 73(3): 255–268. https://doi.org/10.1215/00267929-1631388/

Cronan, Todd. 2023. Red Aesthetics: Rodchenko, Brecht, Eisenstein. Lanham: Rowman et Littlefield.

Czapliński, Przemysław. 2003. „Podrabianie”. W Czapliński, Przemysław, Świat podrobiony. Krytyka i literatura wobec nowej rzeczywistości. Kraków: Universitas.

Fine, Kit. 2001. „The Question of Realism”. Philosophers’ Imprint 1: 1–30.

Fisher, Mark. 2018. „October 6, 1979: Capitalism and Bipolar Disorder”. W K-Punk: The Collected and Unpublished Writings of Mark Fisher (2004–2016), red. Darren Ambrose. London: Repeater Books.

Fisher, Mark. 2023. Dziwaczne i osobliwe. Tłum. Andrzej Karalus i Tymon Adamczewski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Fisher, Mark, i Dean, Jodi. 2014. „We Can’t Afford to Be Realists. A Conversation With Mark Fisher and Jodi Dean”. W Reading Capitalist Realism, red. Alison Shonkwiler i Leigh Claire La Berge. Iowa City: University of Iowa Press.

Halpbern, Rop. 2021. „Poza kategorię zaangażowania: Georges’a Pereca krytyka pola literackiego około roku 1960”. Tłum. Helena Teleżyńska. Mały Format 01–03. https://malyformat.com/2021/04/poza-kategorie-zaangazowania-georgesa-pereca-krytyka-pola-literackiego-okolo-roku-1960/

Jameson, Fredric. 2012. „Antinomies of the Realism-Modernism Debate”. Modern Language Quarterly 73(3): 475–485. https://doi.org/10.1215/00267929-1631487/

Jameson, Fredric. 2013. The Antinomies of Realism. London: Verso.

Jarecka, Dorota. 2021. Surrealizm, realizm, marksizm: sztuka i lewica komunistyczna w Polsce w latach 1944–1948. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Kaczanowski, Adam. 1999. Życie przed śmiercią. Poznań: Obserwator.

Kaczanowski, Adam, w rozmowie z Mariuszem Grzebalskim. 2006. „Duchowość w tej chwili zdycha. Z Adamem Kaczanowskim rozmawia Mariusz Grzebalski”. Czas Kultury 1: 108–112.

Kaczanowski, Adam. 2008. Nowe zoo. Wielkopolska Biblioteka Poezji. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury.

Kaczanowski, Adam. 2010. Szkielet małpy / Szept. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury.

Kaczanowski, Adam. 2014. Happy end (1994–2013). Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury.

Kaczanowski, Adam. 2016a. Co jest nie tak z tymi ludźmi? Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury.

Kaczanowski, Adam, w rozmowie z Anną Dwojnych. 2016b. „Poezja, proza, performance. Z Adamem Kaczanowskim rozmawia Anna Dwojnych”. W Zapis czasu / czas zapisu rozmowy (nie tylko) o książkach, red. Tomasz Dalasiński i Aleksandra Szwagrzyk-Dalasińska. Toruń: Inter-. Literatura-Krytyka-Kultura. https://issuu.com/pismo_inter/docs/zapis_czasu_czas_zapisu._rozmowy__n_476d9c14187eb4/

Kaczanowski, Adam, w rozmowie z Aldoną Kopkiewicz. 2017. „Życie na ziemi. Z Adamem Kaczanowskim rozmawia Aldona Kopkiewicz”. Śląskie Studia Polonistyczne 2: 189–196.

Kaczanowski, Adam. 2018a. Cele. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury.

Kaczanowski, Adam, w rozmowie z Dawidem Kujawą. 2018b. „Cały czas gram na Remis”. artPAPIER 3(339). http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=341&artykul=6626

Kaczanowski, Adam. 2019. „Przeciw interpretacji. Kraksa [Sontag. Cronenberg. Ballard. Sendecki]”. Wizje: Aktualnik, listopad. https://magazynwizje.pl/aktualnik/kaczanowski-sendecki/

Kaczanowski, Adam. 2020a. Zabawne i zbawienne. Stronie Śląskie: Biuro Literackie.

Kaczanowski, Adam, w rozmowie z Przemysławem Suchaneckim. 2020b. „Empatyczny sadyzm. Z Adamem Kaczanowskim rozmawia Przemysław Suchanecki”. biBLioteka, styczeń. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/wywiady/empatyczny-sadyzm/

Kaczmarski, Paweł. 2018. „Opowiadania mizerne”. Mały Format 07–08. https://malyformat.com/2018/08/opowiadania-mizerne/

Kałuża, Anna. 2020. „Nasze dupy, nasze dusze”. biBLioteka, styczeń. https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/recenzje/nasze-dupy-nasze-dusze/

Karalus, Andrzej, i Adamczewski, Tymon. 2023. „Mark Fisher. Od hauntologii do estetyki zewnętrzności”. W Fisher, Mark, Dziwaczne i osobliwe. Tłum. Andrzej Karalus i Tymon Adamczewski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Kujawa, Dawid. 2017. „Trzy dystynkcje: o twórczości Adama Kaczanowskiego i problemach z jej recepcją”. Śląskie Studia Polonistyczne 2: 217–233.

Mackiewicz, Paweł. 2020. „Ku odbudowie i ciągłości”. W Spór o realizm 1945–1948, red. Paweł Mackiewicz. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Majeran, Tomasz. 1993. „Wschód nad Wisłą”. Czas Kultury 3: 92–94.

Mitosek, Zofia. 2003. „Opracowanie do rzeczywistości”. W Poznanie (w) powieści – od Balzaka do Masłowskiej. Kraków: Universitas.

Mitranka, Anna. 2008. „Szlafrok mamy”. W Słynni i świetni: antologia poetów Wielkopolski debiutujących w latach 1989–2007, red. Maciej Gierszewski i Szczepan Kopyt. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.

Mizerkiewicz, Tomasz. 2007. „Nadmatka nadchodzi”. Fa-Art 3: 63–64.

Orska, Joanna. 2015. „Reklama życia”. Odra 2: 126–127.

Perec, Georges. 2021. „Ku literaturze realistycznej”. Tłum. Julia Krzewska. Mały Format 01–03. https://malyformat.com/2021/04/ku-literaturze-realistycznej/

Remis, Adam. 2020. „Czy wszystko trzeba przeżyć? (Aleksandra Wstecz, «Kwiaty rozłączki»)”. Wizje: Aktualnik, marzec. https://magazynwizje.pl/aktualnik/adam-remis-aleksandra-wstecz/

Ronge, Gerard Marek. 2023. „Pytanie o realizm”. W Śmierć Don Kichota. O nowości w kulturze i literaturze ponowoczesnej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Sadzik, Piotr. 2024. „Pamiętnik z okresu sformatowania”. dwutygodnik. com 9(394). https://www.dwutygodnik.com/artykul/11438-pamietnik-z-okresu-sformatowania.html/

Sandauer, Artur. 1985. „Możliwości nowej prozy”. W Sandauer, Artur, Pisma zebrane. T. 3. Publicystyka. Warszawa: Czytelnik.

Sandauer, Artur. 2020a. „Zawile”. W Spór o realizm 1945–1948, red. Paweł Mackiewicz. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Sandauer, Artur. 2020b. „Zawile [II]”. W Spór o realizm 1945–1948, red. Paweł Mackiewicz. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Sarna, Paweł. 2004. „Kontekst w sporze o poezję”. W Śląska awangarda: poeci grupy Kontekst. Katowice: Katowickie Stowarzyszenie Artystyczne.

Shonkwiler, Alison, i La Berge, Leigh Claire. 2014. „Introduction: A Theory of Capitalist Realism”. W Reading Capitalist Realism, red. Alison Shonkwiler i Leigh Claire La Berge. Iowa City: University of Iowa Press.

Sobolewska, Anna. 1992. „Psychologiczna problematyka w literaturze polskiej XX wieku, psychologizm”. W Słownik literatury polskiej XX wieku, red. Alina Brodzka, Mirosława Puchalska, Małgorzata Semczuk, Anna Sobolewska i Ewa Szary-Matywiecka. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Uniłowski, Krzysztof. 2008. „Zaangażowani i ponowocześni”. W Kup pan książkę! Szkice i recenzje. Katowice: FA-art.

Żuchowski, Jakub. 2006. „Menedżer Basia poleca”. Opcje 2: 81–82.

Żyminkowska, Olga. 2024. „400: Surrealizmy i inne zmyślenia”. dwutygodnik.com 11(400). https://www.dwutygodnik.com/artykul/11598-400-surrealizmy-i-inne-zmyslenia.html/

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.