Artykuły i studia materiałowe

Tom 79 Nr 3 (2024)

Upamiętnienia zwycięstwa i poległych w wojnach zjednoczeniowych (1864, 1866, 1870–1871) na terenie powiatu namysłowskiego

Strony: 45-86

PDF

Abstrakt

The article offers an analysis of the phenomenon of commemoration of the fallen and victories of the 19th-century armed conflicts in the Namysłów district. The work included queries of available archival, press and iconographic materials, as well as field research. The area of analysis covered the territory of the present-day Namysłów district, taking into account the historical, cultural and social context. The research showed that commemoration was concentrated in middle-class-dominated towns and villages with greater economic potential. War memorials, often linked to patriotic ceremonies, commemorate victories rather than individual sacrifices, in keeping with the memory policy of Prussia and a unified Germany. The variation in the forms and content of commemorations illustrates the evolution of the meaning of national and local symbols in the 19th and 20th centuries, confirming their key role in shaping the cultural landscape and collective memory in the provinces.

Bibliografia

Adamczyk Mateusz [P.], Rosner-Leszczyński Kacper, Od wspólnoty pamięci po oswajanie „resztek niemczyzny”. Pomniki i inne formy upamiętnienia poległych w I wojnie światowej na terenie zachodniej części Śląska Opolskiego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 72 (2024), 1, s. 3–38.

Agulhon Maurice, „Statuomanie” et histoire, [w:] Histoire vagabonde, t. 1, Ethnologie et politique dans la France contemporaine, éd. idem, Paris 1988, s. 137–185.

Balluseck A. von, Beschreibung von Carlsruhe in Oberschlesien nebst Umgegend, Carlsruhe Oberschlesien [ca. 1895].

Belzyt Leszek Cezary, Pruska statystyka językowa (1825–1911) a Polacy zaboru pruskiego, Mazur i Śląska, Zielona Góra 2013.

Chwistek Marek, Kamienna kronika we Wschowie, [w:] Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Zbigniew Mazur, Poznań 1997, s. 89–116.

Danckelmann [Bernhard], Notlage und Sorgen des Grenzkreises Namslau, „Wir Schlesier! Monatsschrift für schlesisches Wesen und schlesische Dichtung”, 9 (1928/1929), 7, s. 153–156.

Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Namslau, bearb. von Kurt Degen et al. , Breslau 1939 (Die Bau- und Kunstdenkmäler Schlesiens, Bd. 2, Regierungsbezirk Breslau).

Dobesz Janusz L., Wrocławska architektura spod znaku swastyki na tle budownictwa III Rzeszy, Wrocław 1999.

Duchnowski Tomasz Marcin, Żołnierze z lat 1813–1918 upamiętnieni na tablicach i pomnikach poległych na południowo-wschodniej Warmii, Sopot 2021.

Dziedzic Marcin, Pomniki publiczne w Oleśnicy do 1945 roku, „Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego”, 13 (2006), s. 30–45.

Friedrich Hermann, Geschichte der Stadt Bernstadt 1266–1935, Oels in Schlesien 1936.

Gawlik Stanisław, Majewski Jan, Dzieje ziemi namysłowskiej w wypisach, [w:] Wypisy do dziejów ziemi namysłowskiej, red. Franciszek Hawranek, Opole 1981 (Wypisy do dziejów ziemi opolskiej), s. 129–228.

Goliński Mateusz, Kościk Elżbieta, Kęsik Jan, Namysłów. Z dziejów miasta i okolic, Namysłów 2006.

Gorski Gilbert J., Packer James E., The Roman Forum. A reconstruction and architectural guide, Cambridge 2014.

Halicka Beata, Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945–1948, Kraków 2015.

Hardtwig Wolfgang, Bürgertum, Staatsymbolik und Staatsbewußtsein im Deutschen Kaiserreich 1871–1914, „Geschichte und Gesellschaft”, 16 (1990), 3, s. 269–295.

Hoffmann G[ottlob], Heimatkunde des Kreises Namslau, Glogau 1906.

Horatius, Carmina, Lipsiae in Aedibus B. G. Tevbneri 1908.

Hüppauf Bernd, Kriegsrituale nach 1918. Das Gedenken der Toten – eine Beschwörung der Gewalt, „Zeitschrift für Germanistik”, 14 (2004), 3, s. 542–563.

Kapner Gerhard, Skulpturen des 19. Jahrhunderts. Dokumente des Gesellschaftsgeschichte – eine kultursoziologische Studie am Beispiel einiger Ringstraßendenkmäler in Wien, [w:] Denkmäler im 19. Jahrhundert, hrsg. von Hans Ernst Mittig, Volker Plagemann, München 1972, s. 9–17.

Karbowiak Dariusz, Rzewuski Marek, Ziemia Namysłowska na dawnej pocztówce, Namysłów 1999.

Koselleck Reinhart, Polityczny kult zmarłych. Pomniki wojenne w dobie nowoczesności, tłum. Łukasz Kołoczek, „Stan Rzeczy”, 19 (2020), s. 153–172.

Koselleck Reinhart, Pomniki wojenne jako podstawa tożsamości tych, którzy przeżyli, tłum. Piotr Napiwodzki, „Stan Rzeczy”, 19 (2020), s. 103–152.

Kuprjaniuk Stanisław, Upamiętnienia mieszkańców Warmii poległych podczas I wojny światowej, Rogajny 2023.

Linek Bernard, „Odniemczanie” województwa śląskiego w latach 1945–1950 (w świetle materiałów wojewódzkich), Opole 1997.

Linek Bernard, Sedantag – Święto narodowe cesarstwa niemieckiego na Górnym Śląsku, [w:] Górny Śląsk wyobrażony. Wokół mitów, symboli i bohaterów dyskursów narodowych = Imaginiertes Oberschlesien. Mythen, Symbole und Helden in den nationalen Diskursen, red. idem, Juliane Haubold-Stolle, tłum. Bernard Linek et al., Opole–Marburg 2005, s. 179–190.

Machura Warcisław, Dawne miejsca pamięci o żołnierzach na terenie powiatu słupskiego, Słupsk 2011.

Makała Rafał, Nowoczesna praarchitektura. Architektoniczne pomniki narodowe w wilhelmińskich Niemczech (1888–1918), Szczecin 2015.

Michalski Sergiusz, Public Monuments. Art in Political Bondage 1870–1997, London 1998.

Mościcki Marcin, Inowrocławskie pomniki doby zaboru pruskiego – Kriegerdenkmal 1870–1871, „Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, 20 (2019), s. 119–127.

Nickel Walter, Die öffentlichen Denkmäler und Brunnen Breslaus, Breslau 1938.

Nora Pierre, Między pamięcią i historią. Les lieux de Mémoire, „Archiwum”, 2 (2009), s. 4–12.

Rossa Manfred, Der Park von Carlsruhe in Oberschlesien, Eschborn 2002.

Rößler Robert, Aus Krieg und Frieden. Schlesische Geschichte, Breslau 1867.

Sakwerda Jan, Medale – silesiaca XIX wieku w zbiorach Muzeum Sztuki Medalierskiej Oddziale Muzeum Miejskiego Wrocławia. Katalog zbiorów, Wrocław 2001.

Schmidt Jacek, Pokój–Carlsruhe (1748–1945). Monografia = Pokój–Carlsruhe (1748–1945). Monographie, tłum. Danuta Wesołowska, Hubert Kołodziej, Pokój 1998.

Schneider Gerhard, Kriegstotenkult und Kriegerdenkmäler in der deutschen Kultur, [w:] Erinnern, vergessen, verdrängen. Polnische und deutsche Erfahrungen, hrsg. von Ewa Kobylińska, Andreas Lawaty, Wiesbaden 1998, s. 331–350.

Siegesgöttin in Kaisers Diensten. Die Victoria von Fossombrone, bearb. von Simone Vogt, Kassel 2004.

Stumpe Friedrich, Führer durch Bad Carlsruhe OS. und seine romantische Vergangenheit, Schweidnitz 1927.

Szpociński Andrzej, Miejsca pamięci (lieux de mémoire), „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, 112 (2008), s. 11–20.

Szpociński Andrzej, Nośniki pamięci, miejsca pamięci, „Sensus Historiae”, 17 (2014), 4, s. 17–26.

Vogel Jakob, Military, Folklore, Eigensinn. Folkloric Militarism in Germany and France, 1871–1914, „Central European History”, 33 (2000), 4, s. 487–504.

Wąs Cezary, Wrocławski pomnik zwycięstwa w wojnie 1870–1871 roku, „Miscellanea Łódzkie”, 1 (1996), s. 77–81.

Wieczorek E., Chronik der Kirchengemeinde Fürsten-Ellguth, Fürsten-Ellguth 1925.

Zlat Mieczysław, Pomniki Drugiej Rzeszy na Śląsku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” (Historiae deditus Profesorowi Adamowi Galosowi w 85. rocznicę urodzin, red. Krystyn Matwijowski, Wojciech Mrozowicz), 64 (2009), 2–3, s. 293–302.

Adamczyk Mateusz [P.], Upamiętnienia poległych podczas I wojny światowej – przykład powiatu namysłowskiego, praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Piotra Badyny, prof. UWr, obroniona na Wydziale Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2024.

Layher Luise, Über die Geschichte von Grenzendorf, http://www.namslau-schlesien.de/Kreuzendorf.htm#Erinnerungen (dostęp: 24 III 2024).

https://pl.wikipedia.org/wiki/Powiat_namys%C5%82owski#/media/Plik:Namys%C5%82%C3%B3w_County_administrative_map-PL.svg (dostęp: 12 II 2025).

https://polska-org.pl/3869432,foto.html?idEntity=3872463 (dostęp: 24 III 2024).

https://polska-org.pl/4173869,foto.html?idEntity=4173933 (dostęp: 24 III 2024).

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.