Wrocławsko-Lwowskie Zeszyty Prawnicze

Правове регулювання податків і зборів у Київській Русі

Mykoła Kobyłecki — 2025-02-28

W IX–X wieku powstało pierwsze państwo ukraińskie — Ruś Kijowska. We wczesnych etapach jego istnienia pobór podatków był słabo uregulowany. Pierwsze informacje o procedurze pobierania podatków, opłat i innych należności znajdują się w kronikach, zwłaszcza w napisanej przez Nestora z Ławry Peczerskiej Powieści minionych lat. W tekście tym pojawia się termin dań (danina), którym określano podatki i inne opłaty.

Pojęcia dań i danina odnosiły się do rożnych podstaw nakładania podatków oraz ich wysokości. Z jednej strony oznaczały przymusowe płatności, zwykle na rzecz państwa, a z drugiej — zwykłe opłaty w formie podatków. Część autorów uważa więc, że danina była sposobem uregulowanego poboru podatków. Istniały trzy rodzaje daniny: duża, ciężka i lekka (wełyka dań, dań tiażka i dań łehka).

Płatności dokonywano w naturze oraz w pieniądzu metalowym. Uważa się, że do płacenia daniny służyły arabskie drachmy srebrne i bizantyjskie monety srebrne, a od początku XI wieku — monety srebrne z Europy Zachodniej, głownie dinary niemieckie. Bicie własnych monet rozpoczęło się na Rusi Kijowskiej za panowania księcia Włodzimierza Wielkiego. Były to monety złote i srebrne oraz hrywny (sztabki złota i srebra).

Procedurę poboru podatków jako pierwsza ustanowiła księżna Olga, wprowadzając zasady ich pobierania i nakładając daniny — tak zwane uroki. Na terenie Rusi Kijowskiej założyła również składy zwane stanowyszczami oraz tereny łowieckie zwane łowiskami, z wykorzystania których płacono daninę. W IX i X wieku Ruś Kijowska wykształciła więc i uregulowała system podatków i opłat.

Oprócz daniny w Rusi Kijowskiej znane były takie należności, jak dary i tiahło. Głównymi przedmiotami opodatkowania były jednak dymy i dworzyszcza, czyli działki ziemi. Podatki obliczane na podstawie wielkości działki lub liczby osób nazywano tiahłem. Termin ten pochodzi od ukraińskiego słowa tiahnuty (‘ciągnąć’), a odnosił się do obowiązku płacenia podatków i opłat lub wykonywania pracy. Tiahło miało kilka znaczeń: całość majątku opodatkowanej rodziny oraz całość danin nakładanych na określony rodzaj działalności. Później tiahło postrzegane było jako działka ziemi należąca do osoby prywatnej, za którą płacono daninę. Chłopów mieszkających na państwowej ziemi nazywano zaś tiahłymi (tiahli ludy).

Cerkiew otrzymywała na Rusi Kijowskiej dziesięcinę. Książę Włodzimierz Wielki przekazywał jej część dochodów podatkowych i zysków państwa. Po przyjęciu przez Ruś Kijowską chrześcijaństwa w 988 roku nakazał wznieść cerkiew ku czci Matki Bożej. Ukończoną w 996 roku budowlę nazwano Cerkwią Dziesięcinną. W grudniu 1240 roku została zniszczona po zdobyciu Kijowa przez tatarsko-mongolskie wojska Batu-chana. Kronika głosi, że po modlitwie książę Włodzimierz Wielki powiedział: „Dam tej cerkwi Matki Bożej dziesięcinę z mojego majątku, z moich miast”. Decyzja ta była początkiem finansowego i materialnego wspierania Cerkwi przez władców Rusi Kijowskiej. Procedura płacenia dziesięciny na jej rzecz została później uwzględniona przez księcia Włodzimierza w statucie cerkiewnym.

Syn Włodzimierza, książę Jarosław Mądry, kontynuował drogę polityczną ojca. Najbardziej wyróżnił się w dziedzinie prawa — jego imię wiąże się z przyjęciem pierwszego kodeksu ukraińskiego prawa, Ruskiej Prawdy, który regulował między innymi procedurę pobierania podatków i opłat.

Włościańskie zwyczaje spadkowe w byłym zaborze austriackim w okresie międzywojennym

Józef Koredczuk — 2025-02-28

Despite the exclusion by the provisions of inheritance law in force in the former Austrian partition in the interwar period, recourse to customs played an important role in practice. The customs played also a complementary role to the provisions of the Austrian Civil Code of 1811 (ABGB). They were a refl ection of the tradition existing among the peasant population developed from generation to generation to which the peasant population was very attached. The role of the customs was so large in practice that even the courts had to take them into account, even though they were generally contrary to applicable regulations. Customs were referred to especially in the case of inheritance of real estate and division of inheritance. The economic situation in Galicia, legal regulations and the use of customs by the rural population generally resulted in the fragmentation of farms, resulting in the creation of small peasant farms. Fragmentation was a negative phenomenon that had serious economic consequences for peasant farms at that time. In individual parts of the former Austrian partition, in addition to similarities in inheritance customs, there were also diff erences. Inheritance customs referred to both statutory and testamentary inheritance provided for by law. Their main purpose was to secure the property rights of the heirs (children and spouse) of the deceased testator. They were deeply rooted in the practice of inheriting real estate in the former Austrian partition in the interwar period.

Samorząd i polityka zagraniczna II Rzeczpospolitej w założeniach Włodzimierza Wakara

Adam Krychowski — 2025-02-28

The political and legal thought of Włodzimerz Wakar was strongly democratic. This is evidenced by his views on the organization of local government and the significant participation of society in the exercise of power. Importantly, this participation was to be guaranteed to all adult citizens. In his concepts proclaimed after the end of World War I, Wakar saw potential threats to the reborn Polish state. He saw them primarily in Germany, Russia, and partly in Austria, which sooner or later would want to rebuild their powers and regain their former territories and influence. Poland should be aware of this and must strive to strengthen its position — and a lasting alliance with its neighbours in Central and Eastern Europe would help greatly. To this end, he proposed improving relations with Lithuanians and Ukrainians. In his opinion, these relations deteriorated as a result of the actions of Russia, Germany, and Austria as well as the attitude of Polish landlords. Poland should also conclude an agreement with Czechoslovakia, thanks to which both countries could mutually solve the Silesian problem and counteract German revisionist policy. However, in order to improve relations with neighboring nations, a people’s government had to be established in Poland.

Tożsamościowe dylematy galicyjskich Ukraińców ,,za pierwszego sowieta” w świetle wybranych fragmentów ukraińskiej literatury pamięci: “Ukraina Zachodnia pod okupacją bolszewicką. IX 1939–VI 1941” pod redakcją Miłeny Rudnyckiej

Sylwia Wójtowicz-Marszał — 2025-02-28

The article discusses the identity dilemmas of Galician Ukrainians who lived under the first soviet occupation in 1939–1941, taking into account little-known Ukrainian perspective. The inspiration to explore this topic and verify existing knowledge comes from a collection of accounts by Ukrainian historical witnesses (ego-documents) titled Western Ukraine Under Bolshevik Occupation. IX 1939–VI 1941, which has not yet been published in Polish translation. The editor of the collection is Milena Rudnytska, a well-known Ukrainian journalist and member of the Polish Sejm during the interwar period, who began collecting Ukrainian accounts about the unwanted “liberators” just a few weeks after the soviets fled Galicia. Under the slogan of liberating the fraternal nation from Polish oppression, the soviets eff ectively imposed a regime on the western Ukrainian lands, which many Ukrainians quickly recognized as an occupation. The article presents the attitude of Western Ukrainians toward the Soviets (whom Ukrainians long referred to as Bolsheviks) and the propaganda policies they implemented in Western Ukraine. The witnesses to history prove that the Bolshevik-promoted liberation of Ukrainians was superfi cial, being “Ukrainian in form” but “soviet in content.” In this context, the issue of Polish-Ukrainian relations is also addressed.

Трансформація судової системи на території Західної України у 1939–1941 роках: історико- -правове дослідження

Roman Szandra — 2025-02-28

W artykule przeanalizowano transformację systemu sądowego Drugiej Rzeczypospolitej przez pryzmat procesów represyjnych, które miały miejsce na terytorium zachodniej Ukrainy po agresji Armii Czerwonej 17.09.1939 roku.

Należy zauważyć, że wraz z pojawieniem się na obszarze zachodniej Ukrainy władzy radzieckiej system sądownictwa uległ drastycznym zmianom, czemu towarzyszyły sowieckie represje, które w konsekwencji doprowadziły do zniszczenia korpusu sądowniczego II RP. Na zachodniej Ukrainie szybko wdrożono sowiecki system prawny i zmieniono dotychczasowy rytm życia społeczeństwa. Pod wpływem radzieckiej władzy zmieniły się nie tylko strukturalne i funkcjonalne elementy organów sądowych, ale także prawna regulacja ich pracy, i to radykalnie. Wszystko to doprowadziło do powstania nowych struktur sądowych i quasi-sądowych, które zastąpiły polskie sądy.

W kontekście powyższego zwrócono uwagę na dwa aspekty: zmiany w funkcjonowaniu organów sądowych po nastaniu władzy sowieckiej oraz represje i czystki wśród korpusu sędziowskiego. Ich zarządzanie i struktura odegrały kluczową rolę w działalności organów sądowych, gdyż w międzywojennej Polsce sądom powierzono zarówno wymierzanie sprawiedliwości, jak i budowanie zaufania publicznego do sędziów. W artykule zwrócono uwagę, że charakterystyczną cechą funkcjonowania polskiego sądownictwa była w tym okresie nierówność Polaków i Ukraińców wobec prawa, gdyż ci drudzy praktycznie nie mogli wymierzać sprawiedliwości. Atak ZSRR na Polskę i aneksja ziem zachodniej Ukrainy w 1939 roku spowodowały liczne zmiany w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości na tym obszarze.

W artykule przeanalizowany został zakres działania systemu sądownictwa, który ukształtował się do końca 1939 roku. Przedstawiono również specyfikę ustawodawstwa dotyczącego wymiaru sprawiedliwości. Ugruntowanie radzieckiej władzy na zaanektowanych terenach doprowadziło do masowych aresztowań i represji, a także licznych naruszeń praw człowieka. Polityka sowietyzacji miała charakter masowy, dążąc do zniszczenia i zasymilowania korpusu sędziowskiego. Jej skutkiem były także ciągłe zmiany obowiązującego ustawodawstwa, niezgodność aktów prawa wtórnego z normami konstytucyjnymi czy funkcjonowanie specjalnych organów sądowych i pozasądowych, które wydawały surowe wyroki tzw. wrogom ludu. Tym samym represje radykalnie zmieniły strukturę i funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości, a wielu sędziów zostało aresztowanych.

Comparative legal analysis of the restrictive measures by the Criminal Code of Ukraine and directives by the Austrian Criminal Code

Yuliia Kovalyk — 2025-02-28

Badanie poświęcone jest analizie i porównaniu środków ograniczających przewidzianych w kodeksie karnym Ukrainy i nakazów wynikających z kodeksu karnego Republiki Austrii.

W celu kompleksowego przedstawienia tego tematu artykuł zawiera przede wszystkim krótki opis kodeksów karnych wyżej wymienionych państw. Ustalono, że kodeks karny Ukrainy i kodeks karny Republiki Austrii mają podobną strukturę, podzieloną na dwie części (część ogólną i część szczególną), rozdziały, artykuły, części, paragrafy, a w kodeksie karnym Republiki Austrii w niektórych przypadkach na litery. W kontekście analizy prawnoporównawczej konkretnych środków karnych, środków ograniczających i nakazów w tych dwóch krajach, istotne było określenie miejsca takich środków w przepisach kodeksów karnych.

W związku z tym stwierdzono, że przepisy dotyczące tych środków prawa karnego są zawarte w częściach ogólnych, ale strukturalnie restrykcyjne środki w kodeksie karnym Ukrainy są umieszczone w oddzielnej sekcji, podczas gdy nakazy są umieszczone obok środków probacyjnych. Pod względem treści środki ograniczające i nakazy mają podobne i charakterystyczne cechy. Przede wszystkim stwierdzono, że celem środków ograniczających jest ochrona ofiary przed sprawcą i zapobieganie popełnianiu nowych czynów zabronionych przeciwko takiej osobie, podczas gdy nakazy mają na celu wyłącznie zapobieganie popełnianiu nowych przestępstw przez daną osobę, a zatem cel środków ograniczających jest szerszy. Drugą istotną kwestią, która ujawnia istotę tych środków, jest to, że kodeks karny Ukrainy przewiduje wyczerpującą listę ich rodzajów (pięć), podczas gdy kodeks karny Republiki Austrii podaje jedynie przykłady takich nakazów, a zatem ustalono, że lista ta jest przybliżona i otwarta dla sądu do zastosowania wobec sprawcy nakazów, które są odpowiednie w konkretnym postępowaniu karnym.

Kontynuując podkreślanie istoty powyższych środków, ustalono również, że środki ograniczające przewidziane w art. 91-1 Kodeksu karnego Ukrainy są stosowane wobec osoby tylko w przypadku popełnienia przestępstwa związanego z przemocą domową, podczas gdy nakazy mogą być stosowane wobec osoby za popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa.

Autor analizuje również warunki, w których sąd może zastosować wobec danej osoby środki ograniczające w prawie karnym na Ukrainie i nakazy w Republice Austrii. Tak więc środki ograniczające są stosowane wobec osoby w trzech przypadkach: jednocześnie z nałożeniem kary pozbawienia wolności, jednocześnie ze zwolnieniem osoby z odpowiedzialności karnej lub jednocześnie ze zwolnieniem osoby z kary. Kodeks karny Republiki Austrii przewiduje węższy zakres przypadków, w szczególności, jeśli wykonanie kary lub środka zapobiegawczego jest warunkowo zawieszone lub jeśli osoba jest warunkowo zwolniona z odbywania kary lub środka zapobiegawczego, sąd jest zobowiązany do nałożenia na osobę nakazów lub zawieszenia.

Inną cechą środków ograniczających przewidzianych w kodeksie karnym Ukrainy jest to, że mogą one być stosowane wobec osoby, która osiągnęła pełnoletność (osiemnaście lat), podczas gdy austriackie prawo karne zasadniczo nie przewiduje takich ograniczeń, ale w przypadku stosowania nakazów wobec osoby, która popełniła przestępstwo w wieku od czternastu do osiemnastu lat, sąd musi również kierować się ustawą Republiki Austrii o sądach dla nieletnich. Stwierdzono również, że ustawodawca krajowy ustanowił jasne terminy, w których środki ograniczające mogą być stosowane wobec danej osoby, a mianowicie na okres od jednego do trzech miesięcy, a w razie potrzeby mogą być przedłużone na okres określony przez sąd, ale nie dłuższy niż 12 miesięcy, podczas gdy okresy stosowania nakazów przewidzianych w Kodeksie karnym Republiki Austrii zależą od warunków ich stosowania, a zatem od warunków warunkowego zawieszenia lub zwolnienia z odbywania kary lub środka zapobiegawczego.

Ostatnią, ale nie mniej ważną kwestią było zbadanie podmiotów kontroli nad wdrażaniem analizowanych środków prawnokarnych. Na terytorium Ukrainy ustawodawca stosunkowo niedawno usunął z kodeksu karnego Ukrainy przepis, który upoważniał organy kuratorskie lub, w niektórych przypadkach, dowódcę jednostki wojskowej do sprawowania takiej kontroli, a kwestia ta pozostaje nierozwiązana na poziomie legislacyjnym. Jednocześnie stwierdzono, że chociaż kodeks karny Republiki Austrii również nie wymienia podmiotów kontroli nad wykonywaniem poleceń przez osobę, państwo nadaje takie uprawnienia odpowiednim organizacjom i kuratorom sądowym w ramach zawartych między nimi umów.

Historiozofia Augusta Cieszkowskiego w świetle Erica Voegelina interpretacji zjawiska gnozy

Jan Zygmunt Chmielecki — 2025-02-28

August Cieszkowski was a Polish philosopher who lived in 19th century, Eric Voegelin was an American scholar and political philosopher living in 19th century. According to A. Cieszkowski, the history of the world can be subdivided into three phases. The third, final phase shall be the era of the Holy Spirit, action, synthesis and realisation of the biblical Kingdom of God — but on earth. Eric Voegelin’s theory of gnosis describes a political phenomenon, which he attributes to certain ideologies and thinkers, e.g. to Joachim of Fiore (medieval monk and theologian), Marxism, pacifism. A belief in “immanentization of the Eschaton” and hubris are only two of many important aspects of political or philosophical gnosis in E. Voegelin’s theory. The following paper presents a further description of E. Voegelin’s and A. Cieszkowski’s theories. It’s final thesis is that A. Cieszkowski’s philosophy of history can be categorised as a “gnostic doctrine” according to the theory of E. Voegelin.

Європейська інтеграція України і транснаціональна стандартизація прав людини

Serhij Rabinowycz — 2025-02-28

Zasadność niniejszego opracowania wynika z realnej perspektywy przyznania Ukrainie członkostwa w UE, co rodzi konieczność refleksji nad teoretycznymi i metodologicznymi podstawami rozumienia procesu integracji europejskiej oraz ujawnienia heurystycznego potencjału podejść społeczno-filozoficznych jako narzędzi takiego zrozumienia. Celem artykułu jest identyfikacja koncepcyjnych i metodologicznych możliwości rozwoju nieklasycznych podejść socjologicznych do zadania opisu polityczno- prawnych aspektów integracji europejskiej Ukrainy oraz powiązań tego procesu z ponadnarodową standaryzacją w dziedzinie praw i wolności człowieka w UE. Badania przeprowadzono w oparciu o metodologię konstruktywistycznego strukturalizmu Pierre’a Bourdieu, uzupełnioną kategoriami potrzeb i interesów jako generatywnym mechanizmem walki i współpracy w obszarze władzy, polityki i prawa, a także pojęcia tożsamości, które umożliwia bardziej wszechstronne socjologiczne i prawne zrozumienie procesu integracji europejskiej Ukrainy. Konieczność uzupełnienia narzędzi pojęciowych z koncepcji Bourdieu argumentowana jest po pierwsze, kategorią potrzeb i interesów jako realnych sił sprawczych oraz generatywnych mechanizmów walki i współpracy w obszarze władzy, polityki i prawa, a po drugie, pomocniczym wykorzystaniem pojęć identyfikacji i tożsamości. Taki krok metodologiczny umożliwia przyjęcie orientacji społeczno-esencjalnej oraz wszechstronne socjologiczno-prawne zrozumienie procesu integracji europejskiej Ukrainy.

Udowodniono, że interesy geopolityczne i celowość polityczna stają się ważnymi czynnikami oficjalnego, autorytatywnego interpretowania standardów praw człowieka przez organy UE.

Demokracja, prawa człowieka i rządy prawa to terminy określające sfery standaryzacji praw człowieka, form i jednocześnie symbolicznych środków budowania tożsamości prawnej UE oraz jej pola prawnego. Społeczno-treściowe wypełnienie tych symbolicznych form następuje w procesie interpretacji wspomnianych europejskich standardów prawnych przez organy Wspólnoty. Wdrożenie zasady rządów prawa w ponadnarodowej interpretacji unijnych organów jest warunkiem włączenia państwa w polityczny, prawny i gospodarczy obszar UE. To właśnie treść normatywna i znaczenie nadawane zasadom praworządności i praw człowieka przez organy Unii mają normatywne i wartościujące znaczenie wobec praktyk, decyzji i działań władz Ukrainy jako państwa kandydującego do UE. Ową normatywną treścią i znaczeniem jest europejski (unijny) standard praw człowieka, który wraz z innymi warunkami pozwala na włączenie Ukrainy w struktury polityczno-prawnego pola UE.

Jednocześnie instytucjonalny system gwarantowania standardów praw człowieka w połączeniu z nawykami konsumpcyjnymi przyczynia się do kształtowania wśród obywateli państw członkowskich UE nie tyle tożsamości zbiorowej, ile indywidualnej typu liberalnego.

Limitations of reproductive rights: Certain general theoretic aspects

Sviatoslav Dobryanskiy — 2025-02-28

Jak powszechnie wiadomo, z najbardziej palących problemów teorii i praktyki podstawowych praw i wolności jest kwestia ograniczeń tych praw przez prawa człowieka. Mianowicie dyskusyjny i niedostatecznie zbadany pozostaje problem prawnego uregulowania ograniczeń praw reprodukcyjnych zarówno w ustawodawstwie międzynarodowym, jak i krajowym dotyczącym tych zagadnień.

Ustawodawstwo prawne Ukrainy w zakresie regulacji praw człowieka reprodukcyjnego de facto nie zawiera systemu jasno określonych zasad określania treści i zakresu realizacji wspomnianego zbioru praw człowieka, a także istniejących projektów ustaw, które zostały przygotowane w szczególności w celu kompleksowego uregulowania tych kwestii. Regulacje prawne systemu praw reprodukcyjnych nie uwzględniają praktyki ochrony praw człowieka międzynarodowych, a mianowicie europejskich organów sądowych w tych kwestiach.

Tego rodzaju relacje społeczne wymagają zatem wnikliwych badań teoretycznych i kwalifikowanej regulacji prawnej, mając na uwadze współczesne międzynarodowe, a mianowicie europejskie, standardy prawne regulujące ograniczenia praw reprodukcyjnych. Jak wiadomo, system ograniczeń europejskich standardów praw człowieka jest wypracowany przede wszystkim w praktyce Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Tym samym celem artykułu jest zbadanie i dokładne określenie zasady definiowania treści i objętości praw reprodukcyjnych w praktyce ochrony praw człowieka Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w celu zapewnienia najskuteczniejszych krajowych instrumentów prawnych ochrony praw reprodukcyjnych , które (instrumenty prawne) opierałyby się na europejskich standardach ograniczeń tych praw.

Artykuł, będący efektem wnikliwych badań, kończy się następującymi sugestiami, a mianowicie zmianą art. 64 Konstytucji Ukrainy o następujący przepis: „Ograniczenia praw człowieka można uznać za zgodne z prawem jedynie pod warunkiem, że zostaną uznane pewne ograniczenia przez prawo i nie prowadzą do negacji istoty i celu określonego prawa”.

Ponadto istotna jest zmiana rozdziału Konstytucji Ukrainy „O podstawach ustawodawstwa Ukrainy w zakresie ochrony zdrowia”, poświęconego prawom i obowiązkom pacjentów, zawierającego postanowienia o następującej treści: „Prawa pacjenta powinny być zrównoważone przez prawa pracowników medycznych”; „Pracownik medyczny w przypadkach przewidzianych przez prawo może odmówić wykonywania obowiązków zawodowych na podstawie sprzeciwu sumienia, jeżeli nie istnieje bezpośrednie zagrożenie życia lub nieodwracalny uszczerbek na zdrowiu pacjenta”.

Prawa reprodukcyjne kobiet w Polsce w kontekście sporu o aborcję i antykoncepcję awaryjną

Joanna Helios — 2025-02-28

The purpose of this article is to describe the dispute related to abortion and emergency contraception in Poland. Abortion and emergency contraception are part of the discourse on women’s rights, especially the right to autonomy in the field of reproductive law. Regardless of one’s views, termination of pregnancy and emergency contraception are issues that should be talked about. Sex education and raising awareness about contraceptives should play an important role.

Akt o wspieraniu produkcji amunicji (ASAP) a rozwój zdolności obronnych Unii Europejskiej w kontekście wojny w Ukrainie

Adriana Kalicka-Mikołajczyk — 2025-02-28

Russia’s military aggression against Ukraine has marked the dramatic return of territorial conflict and high-intensity warfare on European soil. European Union Member States’ armed forces have been tailored during the last decades to perform mostly peace-keeping and/or peace enforcement missions, and the planning and procurement of defence systems has been tailored according to this operational reality. In such a scenario, defence companies often faced the need to reduce production rates in order to keep production lines afloat and maintain skilled personnel, while producing limited quantity of defence systems for national customers. The return of a high intensity conflict scenario reverses the market context described above. As pointed out by the Joint Communication on Defence Investment Gaps analysis and way forward underinvestment resulted into both capability and industrial gaps within the Union.

For this reason on 20 July 2023 the Act in Support of Ammunition Production was adopted with the main objective to reinforce the competitiveness and resilience of the European Defence Technological and Industrial Base in the field of ammunition and missiles to allow its urgent adaptation to structural change. To that end, an instrument for the financial support of the industry’s reinforcement throughout the supply and value chains related to the production of relevant defence products in the Union was established. At the same time, its adoption on the basis of Article 114 and Article 173 Treaty of the functioning of the European Union represents a major step towards the development of the EU’s industrial defence policy under which it is the Commission to use the financial resources from the EU budget to fund the industrial production of ammunitions and missiles urgently needed by Ukraine. Critical aspects include low budget of the instrument and the lack of the provisions on priority orders.

Specustawa ukraińska a dualizm orzeczniczy polskich sądów administracyjnych

Tomasz Bruder — 2025-02-28

The entry into force of the Act of 12 March 2022 on assistance to citizens of Ukraine in connection with an armed conflict on the territory of this country was dictated by a higher raison d’etat, i.e. the need to provide support to neighbors (Ukrainians) due to the unexpected military attack of the Russian Federation on the inhabitants this country. Even though this act was created very quickly (within two weeks of the outbreak of the war), it defines its subjective scope precisely and clearly.

In the first part of the article, it was decided to describe the subjective scope of the aid act and although this legal act applies to Ukrainian citizens crossing the Polish border due to military operations carried out in Ukraine, not every citizen of this country is its addressee. This Act contains four legal conditions that must be met in order to be the recipient of the legal act in question, in particular:

be a citizen of Ukraine;
arrive in Poland after 24 February 24 2022;
declare your arrival due to the ongoing war in Ukraine;
obtain a PESEL number with the note “UKR”.

The absence of any of the above legal conditions deprives the foreigner of the opportunity to benefit from the aid act. The Ukrainian special act is dedicated (as its title states) to Ukrainian citizens who are seeking help from Poland in connection with the armed conflict caused by the Russian Federation on the territory of Ukraine.

In a short time, the Ukrainian special act underwent several changes, and the most important of them was the change of 15 April 2022, establishing Art. 100c and the amendment of 1 January 2023 establishing Art. 100d. Both of these legal provisions enabled voivods to suspend the deadlines for residence cases for foreigners, and deprived foreigners themselves of the right to submit reminders and court complaints regarding inactivity or excessive delay in the actions of voivods.

These changes to the Act on Assistance to Citizens of Ukraine gave rise to dualism in the jurisprudence of Polish administrative courts. Over the last year, court judgments have begun to be contradictory and contrary to the idea of a democratic state of law that implements the principles of social justice. The same issue is assessed differently by the Polish judiciary. On the one hand, administrative courts rightly stated that the Ukrainian special act and its legal provisions were established only for Ukrainian citizens who came to Poland after the outbreak of the war in Ukraine. On the other hand, administrative courts wrongly stated that parts of the Ukrainian special act, specifically Art. 100c and art. 100d, apply to all foreigners. It should be strongly emphasized here that the fragmentary application of the law is an incorrect practice. The positive premises of the aid act cannot be applied only to Ukrainian citizens and the negative premises cannot be applied to all foreigners.

Only proper understanding and interpretation of legal issues regarding the entry and stay in Poland of Ukrainian citizens and other foreigners gives a chance to respect the rule of law. The Ukrainian special act is intended to support and protect Ukrainian citizens, but cannot discriminate against foreigners from other countries of origin.

Zakres odpowiedzialności dyscyplinarnej sądowego kuratora zawodowego w świetle zmian wprowadzonych ustawą z dnia 1 grudnia 2022 roku

Kamila Mrozek — 2025-02-28

This article addresses the issue of the amendment of disciplinary provisions in light of the recent amendment of the Probation Act, which came into force in April 2023. Attention has been drawn to the abandonment of disciplinary responsibility in favour of orderly responsibility. In this respect, an attempt has been made to clarify the scope of the professional superintendent’s duties, the breach of which may lead to disciplinary liability. It also discusses the changes that the legislator has introduced on the ground of disciplinary penalties, introducing, among other things, the penalty of a warning, while abandoning the previous penalty of a reprimand with a warning.

The summary draws attention to the need to re-analyze the provisions shaping the disciplinary proceedings of probation officers, so that they take into account not only the intentions of the legislator, but also the voices of the experienced probation community, which in many places does not agree with the solutions introduced by the Act of December 1, 2022 on amending the Act on probation officers.

Obowiązek bycia biegłym czy dobrowolność? — rozważania na gruncie przepisów o postępowaniu cywilnym i karnym

Lidia Piotrowska — 2025-02-28

The article is of a scientific and research nature. The subject of research is whether each person is obliged to act as an expert (obligatory) or whether it is the right of each person to choose (voluntary). The author pointed out the distinction between obligation and the right to choose. The method of analyzing legal provisions, case law and literature was used. The following hypothesis was put forward: any person with special knowledge may (but does not have to) act as an expert. The article also indicates the understanding of the term “expert” (“court expert”, “ad hoc expert”, “ad casum expert”, scientific and research institute) and refers to the term of office of an expert due to an important source of evidence and means of evidence. Attention was also paid to the understanding of the terms “duty”, “legal obligation” and “civic obligation” due to the fact that performing the function of an expert is identified with such obligations. Differences between “expert” and “witness” and between “expert” and “specialist” referred to in the Polish Code of Criminal Procedure Act, due to the fact that in practice these concepts are often compared (or identified). Moreover, the legal basis for appointing experts in civil and criminal proceedings was discussed and the form of admitting evidence from an expert opinion was indicated. The research has a national and international scope — in the context of understanding the concept of “expert”. The article has cognitive value for science and legal practice. The article is also original due to the fact that the author conducted her own research, not only based on legal provisions, case law and literature, but also on her own experience.

Polska kuratela sądowa u progu zmian. Wyzwania w pracy kuratora sądowego dla dorosłych w perspektywie reformy prawa karnego i karnego wykonawczego

Adam Kwieciński — 2025-02-28

The subject of this publication is essentially an assessment of the current state of the Polish legal regulation of the tasks of a probation officer for adults, especially in view of the identification of practical barriers to their effective fulfilment. In doing so, the author does not lose sight of the proposal for a new regulation of many issues relevant to the execution of guardianship in executive proceedings. In view of the observed increased legislative activity of the legislator and the announcements of changes coming from the Polish Ministry of Justice, the identification of areas requiring such intervention and proposing their directions, in line with the expectations of this professional community, should be considered urgent needs. The author includes the regulation of the penalty of restriction of liberty, which currently constitutes a serious burden on the probation service, among the areas that require the intervention of the legislator. However, he stipulates that overcoming the current problems may involve not so much intervention in the field of executive criminal law, but a thorough reform of this sanction in criminal law. The system of regulations regarding the preparation of convicts for release from penitentiary units and the principles of providing them with support in freedom should also become an important object of interest for the legislator. A probation officer can (and should) play a key role in this support. The provisions on conditional early release from the rest of the prison sentence also require restructuring, especially in the aspect of those sentenced to extremely long sentences. The publication also indicates the need to modernize the instruments for estimating the risk of returning to crime used by probation officers and the need to prepare them to fulfill subsequent tasks within the electronic supervision system.

The Ombudsman for Animal Protection

Hanna Spasowska — 2025-02-28

Faktycznymi obrońcami praw zwierząt w Polsce są przede wszystkim fundacje i stowarzyszenia, organizacja ochrony zwierząt w dużej mierze ma charakter oddolny, społeczny i pozarządowy. Ten fakt budzi wiele kontrowersji przede wszystkim dlatego, że konkretne działania najczęściej podejmują nie organy państwa, a instytucje pozarządowe, które nie posiadają ani wystarczających dla tego celu środków ani zasobów ludzkich. Działania państwowych służb, inspekcji i straży oceniane były i są jako niewystarczające, w efekcie czego idea pojawiła się idea powołania Rzecznika Zwierząt. W marcu 2021 roku w Sejmie pojawił się projekt ustawy autorstwa posłów Lewicy, który dotyczy niezależnej instytucji Rzecznika Praw Zwierząt oraz proponuje systemowe podejście do ochrony praw zwierząt hodowlanych, dzikich i domowych. Na rzecz zwierząt można występować w formalny, wyważony i poważny sposób. Być może faktycznie istnieje potrzeba powołania wyspecjalizowanego organu mogącego stale zabierać głos w imieniu tych, którzy głosu nie mają . Jednakże, jak wskazują badania, główną przeszkodą w poprawie dobrostanu zwierząt jest brak woli politycznej.

Зелені офіси для українських компаній: міф чи реальність

Ołeksandr Kundycki — 2025-02-28

W niniejszym artykule zbadaliśmy, przeanalizowaliśmy i oceniliśmy teoretyczne oraz praktyczne aspekty tworzenia i wdrażania filozofii zielonego biura na Ukrainie. Badania te są ważne z uwagi na fakt, że postawy charakterystyczne dla tej koncepcji dopiero się tam kształtują i nie są zbyt często spotykane w praktyce. Celem artykułu jest zbadanie głównych teoretycznych i praktycznych aspektów ukraińskiej filozofii zielonego biura oraz możliwości wykorzystania jej przy tworzeniu i rozwoju ukraińskiego odpowiedzialnego społecznie biznesu. W trakcie badań przeanalizowaliśmy wiele prac naukowych, przykłady działań praktycznych oraz zasoby internetowe dotyczące problematyki filozofii zielonego biura na Ukrainie.

Obecnie na Ukrainie obserwuje się niestabilność otoczenia gospodarczego wynikającą przede wszystkim ze stanu wojennego i pandemii COVID-19. Istnieje potrzeba kształtowania przez krajowych przedsiębiorców skutecznej odpowiedzialności społecznej biznesu, a w szczególności wdrażania filozofii zielonego biura. W okresie zawirowań makro- i mikrootoczenia bardziej niż kiedykolwiek aktualne stały się problemy znalezienia wyjścia z kryzysu państwa i firm, a także wdrożenia skutecznych działań w obszarze filozofii zielonego biura.

Rozwój teorii i praktyki filozofii zielonego biura był już poruszany w pracach wielu ukraińskich badaczy. Koncepcję tę opisywali między innymi S. Bożuk, M. Bukowinska i O. Ochrimenko. Zagadnienie nie zostało jednak wyczerpane, dlatego uważamy, że istnieje potrzeba doskonalenia wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych w zakresie kształtowania i wdrażania filozofii zielonego biura na Ukrainie. W naszym artykule przestudiowaliśmy najważniejsze elementy badanej koncepcji na przykładzie znanych organizacji.

Główną zaletą filozofii zielonego biura dla organizacji jest naszym zdaniem kreowanie przez nie własnego wizerunku jako firm postępowych. Wypełnienie wszystkich wymogów nie jest łatwe, ale zdobycie certyfikatu daje ogromną przewagę w oczach klientów i partnerów. Wprowadzenie idei zielonego biura pozwala też jednak na generowanie oszczędności od zaraz, jeżeli organizacja zużywa mniej ciepła, energii elektrycznej i wody, rezygnuje z artykułów jednorazowego użytku czy praktykuje drukowanie obustronne, sortowanie śmieci i oddawanie surowców wtórnych. Każdy ma możliwość wdrożenia zielonej filozofii we własnym biurze i stworzenia całkowicie ekologicznego miejsca pracy, które pozytywnie wpływa na samopoczucie pracowników i sytuację finansową organizacji.

Weryfikacja i ocena rzetelności ukraińskiego kontrahenta — aktualne bariery i szanse na przyszłość

Anna Ćwiąkała-Małys — 2025-02-28

Polish business has been cooperating with business entities registered in Ukraine for many years. Due to the imposition of martial law, which has been in place since February 2022, establishing business transactions is exposed to higher risk with regards to due diligence in terms of so-called formal criteria. It was triggered by the decision of the Ukrainian authorities, i.e. in the interests of citizens’ personal data protection, to restrict an open access to public lists and registers, including those maintained by the Ministry of Justice of Ukraine (Міністерство Юстиції України) or the State Tax Service of Ukraine (Державна податкова служба України). Restrictions include, for instance, the access to registration data of business entities. (legal persons, individual entrepreneurs, organisations and associations), information about companies’ representative bodies, ownership structure, concessions and licences and permits to carry out licensed activities. Currently there are also restrictions on access on some functionalities of government websites and online services. The above mentioned Tax Services of Ukraine has limited the access to information about ‘the status’ of Ukrainian taxpayers and their tax arrears and the equivalent of the Labour Inspectorate does not update a register of debtors in the area of salary arrears.

This work presents, to the extent that is currently possible, information about the most important open registers and lists related to business activity performed in Ukraine. Public open online sources that were used until introduction of martial law in Ukraine are presented, in the hope that they remain unchanged in the near future.

Wpływ wojny Rosji z Ukrainą na zmianę wskaźnika liczby zgłoszeń patentowych

Daniel Butyter — 2025-02-28

The purpose of this article is to study the dynamics of the number of patent applications and their impact on innovative activity through the influence of Russia’s military aggression on Ukraine and the specifics of the development of the modern industrial property market. In the article, the dynamics of the index of patent applications and the priority of distribution of security documents in Ukraine in 2019–2023 were analyzed. Also, an attempt has been made made to examine the impact of the Russian– Ukrainian war on the change in the patent registration rate and the prospects and priorities of the development of the industrial property market in Ukraine.