Miscellanea źródłowe

Tom 79 Nr 2 (2024)

Sekularyzacja klasztorów klarysek we Wrocławiu i w Głogowie oraz powiązane z nią losy urszulanek z Wrocławia i ze Świdnicy w świetle „Akt Büschinga”

Strony: 133-164

PDF

Abstrakt

This paper is a source edition of documents concerning the dissolution of the Poor Clares convents in Wrocław and Głogów, appropriated by the Prussian state under the secularisation edict of 1810. In those documents, the Ursuline convents in Wrocław and Świdnica are frequently mentioned because the fates of both nunneries were intertwined as a result of the dissolution in 1810. The source edition is preceded with a historical commentary explaining the character of the sources and briefly describing their contents. The files contain primarily information on the course of the dissolution process, while mentioning also contents of convent libraries – valuable manuscripts and music documentation, as well as works of art, particularly paintings, and handicraft (i.a., stamp seals). The most precious elements of the convents’ posessions were included into the library collection of the former university in Wrocław. In this paper, isolated examples of works of art preserved until the present day and stored in public collections were provided.

Bibliografia

Bończuk-Dawidziuk Urszula, Zbiory malarstwa, rzeźby i grafiki zgromadzone przy wrocławskim uniwersytecie po sekularyzacji klasztorów w 1810 r., [w:] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. Marek Derwich, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954–1956, Wrocław 2014 (Opera ad Historiam Monasticam Spectantia. Series I: Colloquia 8/III), s. 277–291.

Bończuk-Dawidziuk Urszula, Jezierska Anna, Wykaz klasztorów i kolegiat mających zostać objętych edyktem sekularyzacyjnym z 30 X 1810 r. w tzw. Aktach Büschinga ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, [w:] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. Marek Derwich, t. 2: Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, Wrocław 2014 (Opera ad Historiam Monasticam Spectantia. Series I: Colloquia 8/II), s. 65–86.

Bończuk-Dawidziuk Urszula, Jezierska Anna, Wojtyła Arkadiusz, Wykaz zawartości „Akt Büschinga” z lat 1810–1812 ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, „Hereditas Monasteriorum”, 3 (2014), s. 241–299.

Bończuk-Dawidziuk Urszula, Wojtyła Arkadusz, Przebieg postępowania kasacyjnego w klasztorze norbertanek i prepozyturze norbertanów w Czarnowąsach w świetle „Akt Büschinga” ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, „Hereditas Monasteriorum”, 6 (2015), s. 411–426.

Bończuk-Dawidziuk Urszula, Wojtyła Arkadiusz, Przejmowanie zbiorów artystycznych, archiwalnych i bibliotecznych śląskich krzyżowców z czerwoną gwiazdą podczas postępowania kasacyjnego w świetle „Akt Büschinga”, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 78 (2023), 4, s. 221–249.

Bończuk-Dawidziuk Urszula, Wojtyła Arkadiusz, Rękopiśmienne wykazy malarstwa i grafiki zebrane przez Johanna Gustava Gottlieba Büschinga i przechowywane w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Część 2, „Hereditas Monasteriorum”, 8 (2016), s. 298–363.

Burdukiewicz Jan Michał, Demidziuk Krzysztof, Bończuk-Dawidziuk Urszula, Profesor Büsching na Uniwersytecie Wrocławskim – początki archeologii akademickiej w Europie, [w:] Śląska Republika Uczonych / Schlesische Gelehrtenrepublik / Slezská Vědecká Obec, vol. 7, red. / hrsg. von Marek Hałub, Anna Mańko-Matysiak, Dresden–Wrocław 2016, s. 180–206.

Derwich Marek, Edykt kasacyjny króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III z 30 X 1810 r.: edycja i tłumaczenie, [w:] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. i d e m , t. 2: Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, Wrocław 2014 (Opera ad Historiam Monasticam Spectantia. Series I: Colloquia 8/II), s. 19–22.

Erler Uta-Karin, Rechts- und verfassungsgeschichtliche Problems der Säkularisation durch den Preuβischen Staat in Schlesien in J. 1810, dysertacja doktorska, mps, Frankfurt am M. 1978.

Gąssowska Maja, Średniowieczne zabytki z klasztorów śląskich zsekularyzowanych w 1810 r. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, [w:] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. Marek Derwich, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954–1956, Wrocław 2014 (Opera ad Historiam Monasticam Spectantia. Series I: Colloquia 8/III), s. 265–276.

Górniak Marek Robert, Głogów – ważny ośrodek Kościoła katolickiego na Śląsku w okresie nowożytnym. Zarys problematyki, [w:] Glogovia Maior. Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, red. Bogusław Czechowicz, Małgorzata Konopnicka, Głogów – Zielona Góra 2010, s. 279–302.

Górniak Marek Robert, Kasata klasztorów w Głogowie w 1810 r.: zarys problemu [w:] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. Marek Derwich, t. 2: Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, Wrocław 2014 (Opera ad Historiam Monasticam Spectantia. Series I: Colloquia 8/II), s. 95–100.

Guldan-Klamecka Bożena, Ziomecka Anna, Sztuka na Śląsku XII–XVI w. Katalog zbiorów, red. Bożena Guldan-Klamecka, Wrocław 2003 (Katalogi Zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu).

Hałub Marek, Johann Gustav Gottlieb Büsching 1783–1829. Ein Beitrag zur Begründung der schlesischen Kulturgeschichte, Wrocław 1997 (Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 1978).

Hauptman-Fischer Ewa, Spurgjasz Katarzyna, Sprawozdanie z inwentaryzacji muzykaliów poklasztornych w zbiorach Gabinetu Muzycznego Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie w dniach 30 X 2012–30 IV 2013 r., „Hereditas Monasteriorum”, 2 (2013), s. 523–526.

Hauptman-Fischer Ewa, Spurgjasz Katarzyna, Sprawozdanie z inwentaryzacji muzykaliów poklasztornych w Gabinecie Zbiorów Muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie w okresie od 1 XI 2014 do 30 IV 2015 r., „Hereditas Monasteriorum”, 6 (2015), s. 499–511.

Konopnicka-Szatarska Małgorzata, Klaryski głogowskie, „Studia Zachodnie”, 6 (2002), s. 91–100.

Kuhnke Monika, Historia utraty „Madonny Głogowskiej” pędzla Łukasza Cranacha Starszego i starań o restytucję obrazu do Polski, [w:] Glogovia Maior. Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, red. Bogusław Czechowicz, Małgorzata Konopnicka, Głogów – Zielona Góra 2010, s. 419–438.

Lejman Beata, Malarstwo Europy Środkowej XVI–XVIII w. Niemcy, Austria, Czechy, Węgry, Słowacja. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Wrocław 2012 (Katalogi Zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu).

Łachowski Paweł, Klaryski, [w:] Zakony i zgromadzenia zakonne na ziemi głogowskiej. Materiały z cyklu konferencji popularnonaukowych „Z dziejów Kościoła katolickiego na ziemi głogowskiej” zorganizowanych przez Towarzystwo Ziemi Głogowskiej oraz Klub Inteligencji Katolickiej w Głogowie w latach 2005–2008, red. Marek Robert Górniak, Głogów 2009 (Biblioteka Encyklopedii Ziemi Głogowskiej, 69), s. 129–139.

Mandziuk Józef, Urszulanki czarne we Wrocławiu do XX wieku, [w:] Żyjemy dla Pana. Księga pamiątkowa dedykowana S. Profesor Ewie Józefie Jezierskiej OSU w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Mariusz Rosik, Wrocław 2005, s. 399–409.

Marcisz-Czapla Beata, Aspekty badawcze tłoków pieczętnych z sekularyzowanych klasztorów śląskich w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 73 (2018), 2, s. 5–29.

Marcisz-Czapla Beata, Tłoki pieczętne z sekularyzowanych klasztorów śląskich w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, [w:] Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, red. Marek Derwich, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954–1956, Wrocław 2014 (Opera ad Historiam Monasticam Spectantia. Series I: Colloquia 8/III), s. 293–304.

Meer August, Der Orden der Ursulinerinnen in Schlesien. Nach handschriftlichen Aufzeichnungen, Urkunden und Acten, Bd. 1: Geschichte des Ursulinerinnenklosters in Breslau, Breslau 1878.

Meisterwerke mittelalterlicher Kunst aus dem Nationalmuseum Warschau, hrsg. von Suzanne Greub, Thierry Greub, Małgorzata Kochanowska-Reiche, München 2006.

Menzel Carl Adolph, Die Kirche und das Fürstliche Hospitalstift St. Matthiä des Ordens der Kreutzherrn mit dem rothen Stern, „Topographische Chronik von Breslau”, Viertes Quartal, 1806, nr 50, s. 388–392.

National Museum in Warsaw. Galleries and Study Collections, ed. by Dorota Folga-Januszewska, Katarzyna Murawska-Muthesius, engl. version transl. and rev. by Joanna Holzman, Iwona Zych and the authors, Warsaw 2001.

Pietsch M. Teophila, Zur Geschichte des Breslauer Klarenstiftes, des jetzigen Ursulinen-klosters, Breslau 1937 (Zur schlesischen Kirchengeschichte, 27).

Przywecka-Samecka Maria, Z dziejów wrocławskich konwentów klarysek i urszulanek, Wrocław 1996.

Straubel Rolf, Biographisches Handbuch der Preuβischen Verwaltungs- und Justizbeamten, 1740–1806/15, München 2009 (Einzelveröffentlichungen der Historischen Kommission zu Berlin, 85; Einzelveröffentlichungen des Brandenburgischen Landeshauptarchivs, 7).

Sutowicz Anna, Dorobek rękopiśmienny śląskich klasztorów żeńskich (XIII–XVIII w.), „Wrocławski Przegląd Teologiczny”, 16 (2008), 2, s. 155–179.

Wyrzykowska Małgorzata, Dr Arkadiusz Wojtyła (1978–2021) – naukowiec i artysta, „Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego”, 2021, 3 (61), s. 184–187.

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.