Artykuły
https://orcid.org/0000-0003-0856-5500
https://orcid.org/0000-0001-9103-4000
Głównym celem artykułu jest pokazanie złożoności i kontekstualnego uwikłania wybranych czynników wpływających na prawdopodobieństwo rozwodów. W pracy omówiono wpływ światopoglądu (w tym religijności), wykształcenia małżonków, obecności dzieci w małżeństwie oraz sytuacji ekonomicznej. By zrealizować wyżej wskazany cel, dokonano analizy krytycznej wybranej literatury, którą wzbogacono odniesieniami do ogólnodostępnych danych statystycznych. Artykuł dzieli się na cztery główne części, poświęcone wpływowi na ryzyko rozwodu czterech omawianych grup czynników. Wywód uwzględnia krytyczne odniesienie do literatury i propozycje możliwych mechanizmów wpływu. Analiza wskazuje, że każdy z badanych czynników może wpływać na prawdopodobieństwo rozwodu, ale wpływ ten jest bardzo podatny na zmiany kulturowe oraz zmienny w czasie, a tym samym trudny do uogólnienia na populację światową. Rezultaty kwerendy sugerują szczególną potrzebę rozważania i precyzowania kontekstu kulturowego w badaniach nad czynnikami wpływającymi na prawdopodobieństwo rozwodów, a także uwzględniania w nich szerokiego zbioru zmiennych objaśniających oraz ich interakcji.
Algan, Y., Guriev, S., Papaioannou, E., Passari, E. (2017). The European trust crisis and the rise of populism. Brooking’s Papers on Economic Activity 2, p. 309‒400.
Anderson, J. (2014). The impact of family structure on the health of children: Effects of divorce. The Linacre Quarterly 81(4), p. 378‒387. DOI: 10.1179/0024363914Z.00000000087.
Andersson, G. (1997). The Impact of Children on Divorce Risks of Swedish Women. European Journal of Population 13, p. 109‒145. DOI: 10.1023/A:1005803001129.
Aron, A., Norman, C., Aron, E., McKenna, C., Heyman, R. (2000). Couples’ shared participation in novel and arousing activities and experienced relationship quality. Journal of Personality and Social Psychology 78(2), p. 273‒284. DOI: 10.1037/0022-3514.78.2.273.
Beck, U., Beck-Gernsheim, E. (1995). The Normal Chaos of Love. Cambridge: Polity Press.
Blake, J. (1979). Is Zero Preferred? American Attitudes toward Childlessness in the 1970s. Journal of Marriage and Family 41(2), p. 245‒257. DOI: 10.2307/351694.
Boertien, D., Härkönen, J. (2018). Why does women’s education stabilize marriages? The role of marital attraction and barriers to divorce. Demographic Research 38(41), p. 1241‒1276. DOI: 10.4054/DemRes. 2018.38.41.
Britt, S., Roy, R. (2014). Relationship Quality Among Young Couples from an Economic and Gender Perspective. Journal of Family and Economic Issues 35(2), p. 241–250. DOI: 10.1007/s10834-013-9368-x.
Call, V., Heaton, T. (1997). Religious Influence on Marital Stability. Journal for the Scientific Study of Religion 36(3), p. 382‒392. DOI: 10.2307/1387856.
Codex Iuris Canonici: Auctoritate Joannis Pauli pp. II promulgatus. Kodeks prawa kanonicznego: promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku (2022). Tłum. P. Majer, L. Adamowicz. Poznań: Pallottinum.
CBOS (2019). Stosunek Polaków do rozwodów. Komunikat z Badań 7 [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_007_19.PDF.
CBOS (2023). Postawy prokreacyjne kobiet. Komunikat z Badań 3 [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_003_23.PDF.
Cohen, P. (2014). Recession and Divorce in the United States, 2008–2011. Population Research and Policy Review 33(5), p. 615–628.
Conger, R., Elder, G., Lorenz, F., Conger, K., Simons, R., Whitbeck, L., Huck, S., Melby, J. (1990). Linking Economic Hardship to Marital Quality and Instability. Journal of Marriage and Family 52(3), p. 643‒656. DOI: 10.2307/352931.
Conger, R., Rueter, M., Elder, G. (1999). Couple resilience to economic pressure. Journal of Personality and Social Psychology 1(76), p. 54‒71. DOI: 10.1037/0022-3514.76.1.54.
Cvrcek, T. (2011). U.S. Marital Disruptions and their Economic and Social Correlates, 1860– 1948. Journal of Family History 36(2), p. 142‒158. DOI: 10.1177/0363199011398758.
DeMaris, A. (2000). Till discord do us part: The role of physical and verbal conflict in union disruption. Journal of Marriage and Family 62(3), p. 683–692. DOI: 10.1111/j.1741-3737.2000.00683.x.
Dollahite, D., Lambert, N. (2007). Forsaking All Others: How Religious Involvement Promotes Marital Fidelity in Christian, Jewish, and Muslim Couples. Review of Religious Research 48(3), p. 290–307.
Dobson, K. (2020). Recognizing Relational Boredom and Coping With It Through the Introduction of Novelty [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://ir.lib.uwo.ca/etd/7015 [niepublikowana rozprawa doktorska].
Dronkers, J. (2015). The Changing Impact of Education on Divorce and Break-up Risk [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://ifstudies.org/blog/the-changing-impactof-education-on-divorce-and-break-up-risk.
Fučík, P. (2020). Trends in Divorce Acceptance and Its Correlates across European Countries. Czech Sociological Review 56(6), p. 863‒896. DOI: 10.13060/csr.2020.053.
Garncarek, E. (2017). Podejmowanie decyzji o dobrowolnej bezdzietności w kontekście jakości relacji małżeńskiej. Dyskursy Młodych Andragogów 18, s. 373–387.
Glass, J., Levchak, P. (2014). Red states, blue states, and divorce: understanding the impact of conservative Protestantism on regional variation in divorce rates. American Journal of Sociology 119(4), p. 1002–1046. DOI: 10.1086/674703.
Glenn, N. (2005). With This Ring… A National Survey on Marriage in America [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://www.healthymarriageinfo.org/wp-content/uploads/2018/05/nms.pdf.
Glenn, N., Supancic, M. (1984). The Social and Demographic Correlates of Divorce and Separation in the United States: An Update and Reconsideration. Journal of Marriage and the Family 46(3), p. 563‒575. DOI: 10.2307/352598.
Goode, W. (1993). World Changes in Divorce Patterns. New Haven: Yale University Press.
Goode, W.J. (1962). Marital Satisfaction and Instability. A Cross-Cultural Class Analysis of Divorce Rates. W: R. Bendix, S.M. Lipset (ed.), Class, Status, and Power. Social Stratification in Comparative Perspective. New York: The Free Press, p. 377–387.
GUS (2018). Życie religijne w Polsce. Wyniki Badania spójności społecznej 2018 [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5500/8/1/1/zycie_religijne_w_polsce_wyniki_badania_spojnosci_spolecznej_2018.pdf.
GUS (2023a). Stan i struktura demograficzno-społeczna i ekonomiczna ludności Polski w świetle wyników NSP 2021 [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-ostateczne/stan-i-struktura-demograficzno-spoleczna-i-ekonomiczna-ludnosci-polski-w-swietle-wynikow-nsp-2021,6,2.html.
GUS (2023b). Rocznik Demograficzny [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2023,3,17.html.
Graaf, P. de, Kalmijn, M. (2006). Change and Stability in the Social Determinants of Divorce: A Comparison of Marriage Cohorts in the Netherlands. European Sociological Review 22(5), p. 561–572. DOI: 10.1093/esr/jcl010.
Guldner, G., Swensen, C. (1995). Time Spent Together and Relationship Quality: Long-Distance Relationships as a Test Case. Journal of Social and Personal Relationships 12(2), p. 313–320. DOI: 10.1177/0265407595122010.
Hakim, C. (2000). Work-life Style Choices in the 21st century. Oxford: Oxford University Press.
Hall, J.H., Fincham, F.D. (2006). Relationship dissolution following infidelity: The roles of attributions and forgiveness. Journal of Social and Clinical Psychology 25(5), p. 508‒522. DOI: 10.1521/jscp.2006.25.5.508.
Hansen, T. (2012). Parenthood and Happiness: a Review of Folk Theories Versus Empirical Evidence. Social Indicators Research 108, p. 29–64. DOI: 10.1007/s11205-011-9865-y.
Hanson, P., Chen, Y. (2020). The Demographic Profiles of Democrats and Republicans [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://dasil.sites.grinnell.edu/2020/05/thedemographic-profiles-of-democrats-and-republicans/.
Harasymchuk, Ch., Fehr, B. (2010). A Script Analysis of Relational Boredom: Causes, Feelings, and Coping Strategies. Journal of Social and Clinical Psychology 29(9), p. 988‒1019. DOI: 10.1521/jscp.2010.29.9.988.
Hardie, J., Lucas, A. (2010). Economic Factors and Relationship Quality Among Young Couples: Comparing Cohabitation and Marriage. Journal of Marriage and Family 72(5), p. 1141–1154. DOI: 10.1111/j.1741-3737.2010.00755.x.
Hawkins, D., Booth, A. (2005). Unhappily Ever after: Effects of Long-Term, Low-Quality Marriages on Well-Being. Social Forces 84(1), p. 451‒471. DOI: 10.1353/sof.2005.0103.
Härkönen, J., Dronkers, J. (2006). Stability and change in the educational gradient of divorce. A comparison of seventeen countries. European Sociological Review 22(5), p. 501–517. DOI: 10.1093/esr/jcl011.
Hobson, B. (1990). No exit, no voice: Women’s economic dependency and the welfare state. Acta Sociologica 33(3), p. 235‒250. DOI: 10.1177/000169939003300305.
Hollar, B. (2020). Regular Church Attenders Marry More and Divorce Less Than Their Less Devout Peers [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://ifstudies.org/blog/regular-church-attenders-marry-more-and-divorce-less-than-their-less-devout-peers.
Jaworska, I. (2017). Stwierdzenie nieważności małżeństwa w prawie kanonicznym i świeckim. Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis 6(1), s. 151‒164.
Johnson, M., Anderson, J. (2013). The Longitudinal Association of Marital Confidence, Time Spent Together, and Marital Satisfaction. Family Process 52(2), p. 244‒256. DOI: 10.1111/j.1545-5300.2012.01417.x.
Kanoy, K., Miller B. (1980). Children’s Impact on the Parental Decision to Divorce. Family Relations 29(3), p. 309‒315. DOI: 10.2307/583850.
Kaptein, M., Helvoort, M. van (2019). A Model of Neutralization Techniques. Deviant Behaviour 40(10), p. 1260–1285. DOI: 10.1080/01639625.2018.1491696.
Kiecolt-Glaser, J., Newton, T. (2001). Marriage and health: His and hers. Psychological Bulletin 127(4), p. 472–503. DOI: 10.1037/0033-2909.127.4.472.
Klesment, M., Van Bavel, J. (2017). The reversal of the gender gap in education, motherhood, and women as main earners in Europe. European Sociological Review 33(3), p. 465‒481. DOI: 10.1093/esr/jcw063.
Kulic, N., Dotti Sani, G.M. (2017). Intra-household sharing of financial resources: A review [dostęp: 14 sierpnia 2024]. Dostępny w Internecie: https://cadmus.eui.eu/handle/1814/46817.
Kołodziej-Zaleska, A., Ilska, M. (2017). „Małżonkowie powinni być najlepszymi przyjaciółmi”. Mity małżeńskie jako stereotypowe przekonania o małżeństwie – ich znaczenie w życiu pary i rodziny. Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne 25(2), s. 53‒68.
Kongregacja Nauki Wiary (1994). Katechizm Kościoła katolickiego. Poznań: Pallottinum.
Kotowska, I.E. (2005). Nowy model rodziny. ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk 2(2), s. 4‒7.
Kreager, D., Felson, R., Warner, C., Wenger, M. (2013). Women’s Education, Marital Violence, and Divorce: A Social Exchange Perspective. Journal of Marriage and Family 75(3), p. 565–581. DOI: 10.1111/jomf.12018.
Kreeft, P. (2011). Szóste i Dziewiąte Przykazanie: Moralność Seksualna. Tłum. J. Pyda. Poznań: Pallottinum.
Kurdek, L.A. (2002). Predicting the timing of separation and marital satisfaction: An eight‐year prospective longitudinal study. Journal of Marriage and Family 64(1), p. 163–179. DOI: 10.1111/j.1741-3737.2002.00163.x.
Kwak, A. (1995). Niezamężna kohabitacja jako zjawisko społeczne. Studia Socjologiczne 3(4), s. 141‒156.
Lawrence, E., Bradbury, T.N. (2001). Physical aggression and marital dysfunction: a longitudinal analysis. Journal of Family Psychology 15(1), s. 135. DOI: 10.1037/0893-3200.15.1.135.
Lara, L., Gómez-Urrutia, V. (2021). Development and Validation of the Romantic Love Myths Questionnaire. Journal of Interpersonal Violence 36(21–22), p. NP12342-NP12359. DOI: 10.1177/0886260519892958.
Lazarus, A. (2001). Marital Myths Revisited: A Fresh Look at Two Dozen Mistaken Beliefs About Marriage. Atascadero: Impact Publishers.
Lazarus, A. (2008). Mity na temat małżeństwa. O powszechnych przekonaniach, które niszczą związek. Tłum. M. Gajdzińska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Leon, A.C., Heo, M. (2009). Sample sizes required to detect interactions between two binary fixed-effects in a mixed-effects linear regression model. Computational Statistics & Data Analysis 53(3), p. 603‒608. DOI: 10.1016/j.csda.2008.06.010.
Lott, Y. (2017). When My Money Becomes Our Money: Changes in Couples’ Money Management. Social Policy and Society 16(2), p. 199–218. DOI: 10.1017/S1474746415000688.
Ma, L., Rizzi, E., Turunen, J. (2019). Childlessness, sex composition of children, and divorce risks in China. Demographic Research 41, p. 753‒780. DOI: 10.4054/DemRes. 2019.41.26.
Martin, S. (2006). Trends in Marital Dissolution by Women’s Education in the United States. Demographic Research 20, p. 537‒560. DOI: 10.4054/DemRes. 2006.15.20.
Martinez, G., Kimberly, D., Anjani, C. (2012). National Health Statistics Reports 51 [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://www.cdc.gov/nchs/nsfg/key_statistics/c.htm#childlessness.
Maslauskaite, A., Jasilioniene, A., Jasilionis, D., Stankuniene, V., Shkolnikov, V. (2015). Socioeconomic determinants of divorce in Lithuania: Evidence from register-based census-linkeddata. Demographic Research 33, p. 871‒908. DOI: 10.4054/DemRes.2015.33.30.
Matysiak, A., Styrc, M., Vignoli, D. (2014). The educational gradient in marital disruption: A meta- analysis of European research findings. Population Studies 68(2), p. 197‒215. DOI: 10.1080/00324728.2013.856459.
Mooney, A., Oliver, C., Smith, M. (2009). Impact of Family Breakdown on Children’s Well-Being. Evidence Review [dostęp: 15 grudnia 2023]. Dostępny w Internecie: https://dera.ioe.ac.uk/id/eprint/11165/1/DCSF-RR113.pdf.
Mortelmans, D. (2020). Economic Consequences of Divorce: A Review. W: M. Kreyenfeld, H. Trappe (ed.), Parental Life Courses after Separation and Divorce in Europe. Cham: Springer, p. 23‒41.
Musick, K., Michelmore, K. (2015). Change in the Stability of Marital and Cohabiting Unions Following the Birth of a Child. Demography 52, p. 1463–1485. DOI: 10.1007/s13524-015-0425-y.
Mucci, N., Giorgi, G., Roncaioli, M., Fiz Perez, P., Arcangeli, G. (2016). The correlation between stress and economic crisis: a systematic review. Neuropsychiatric Disease and Treatment 12, p. 983–993. DOI: 10.2147/NDT.S98525.
Pająk-Patkowska, B. (2010). Wymiar lewica–prawica w Polsce – podziały ideologiczne w polskim społeczeństwie. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne 1, s. 79‒96. DOI: 10.14746/ssp.2010.1.05.
Previti, D., Amato, P.R. (2004). Is infidelity a cause or a consequence of poor marital quality? Journal of Social and Personal Relationships 21(2), p. 217‒230. DOI: 10.1177/0265407504041384.
Przybył, I. (2002). Wpływ bezdzietności na stosunki w małżeństwie. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 64(3), s. 245‒255.
Rasheed, A., Amr, A., Fahad, N. (2021). Investigating the Relationship between Emotional Divorce, Marital Expectations, and Self-Efficacy among Wives in Saudi Arabia. Journal of Divorce an & Remarriage 62(1), p. 19‒40. DOI: 10.1080/10502556.2020.1833290.
Ross, C.E., Van Willigen, M. (1997). Education and the subjective quality of life. Journal of Health and Social Behavior 38(3), p. 275‒297. DOI: 10.2307/2955371.
Rostowski, J. (1987). Zarys psychologii małżeństwa. Psychologiczne uwarunkowania dobranego związku małżeńskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sadłoń, W., Organek, L. (2020). Annuarium Statisticum Ecclesiae In Polonia AD 2020. Dane za 2019 r. Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC.
Slany, K. (2002). Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Nomos.
South, S., Spitze, G. (1986). Determinants of Divorce over the Marital Life Course. American Sociological Review 51(4), p. 583–590. DOI: 10.2307/2095590.
Sommet, N., Weissman, D.L., Cheutin, N., Elliot, A.J. (2023). How many participants do I need to test an interaction? Conducting an appropriate power analysis and achieving sufficient power to detect an interaction. Advances in Methods and Practices in Psychological Science 6(3), DOI: 10.1177/25152459231178728.
Styrc, M. (2010). Czynniki wpływające na stabilność pierwszych małżeństw w Polsce. Studia Demograficzne 157–158, s. 27–60.
Swenson, D. (1996). A Logit Model of the Probability of Divorce. Journal of Divorce & Remarriage 25(1–2), p. 173‒194. DOI: 10.1300/J087v25n01_12.
Tsapelas, I., Aron, A., Orbuch, T. (2009). Marital boredom now predicts less satisfaction 9 years later. Psychological Science 20(5), p. 543–545. DOI: 10.1111/j.1467-9280.2009.02332.x.
Ugur, Z. (2020). Does Having Children Bring Life Satisfaction in Europe? Journal of Happiness Studies 21, p. 1385‒1406. DOI: 10.1007/s10902-019-00135-5.
Vermeulen, W.R., Zoutewelle-Terovan, M., Kooiman, N., Liefbroer, A.C. (2023). Religion and union dissolution: Effects of couple and municipal religiosity on divorce and separation. Demographic Research 49(20), p. 513‒542. DOI: 10.4054/DemRes. 2023.49.20.
Viseu, J., Jesus, S., Leal, R., Pinto, P., Santos, J., Matavelli, R., Greenglass, E. (2015). The Economic Recession and Mental Health: Analysis of the Portuguese Situation. Psicologia, Saúde & Doenças 16(2), p. 174‒186. DOI: 10.15309/15psd160204.
Wagner, M., Weiß, B. (2006). On the variation of divorce risks in Europe: Findings from a meta-analysis of European longitudinal studies. European Sociological Review 22(5), p. 483‒500. DOI: 10.1093/esr/jcl014.
Wu, L., Musick, K. (2008). Stability of Marital and Cohabiting Unions Following a First Birth. Population Research and Policy Review 27(6), p. 713‒727. DOI: 10.1007/s11113-008-9093-6.
Xu, Q., Yu, J., Qiu, Z. (2015). The impact of children on divorce risk. Journal of Chinese Sociology 2, p. 1‒20. DOI: 10.1186/s40711-015-0003-0.
Zuo, J. (1992). The Reciprocal Relationship between Marital Interaction and Marital Happiness: A Three-Wave Study. Journal of Marriage and Family 54(4), p. 870‒878. DOI: 10.2307/353168.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/2657-3679.7.2