Articles and studies
https://orcid.org/0009-0004-3840-7751
The present paper aims to investigate the evolution of political views in perhaps the most talented Polish political author of the Enlightenment. The research covers the period from the Four-Year Sejm to the Duchy of Warsaw era. The author utilized two most important of Kołłątaj’s memorials written in the 19th century: Nil desperandum [Do Not Despair] and Postrzeżenia nad Ustawą Konstytucyjną Księstwa Warszawskiego [Remarks Concerning the Constitutional Act of the Duchy of Warsaw]. When analysing the aforementioned evolution, politics of the time and goals of the Jacobins were taken into account. Kołłątaj undoubtedly supported the achievements of the French Revolution, in particular the social ones. He wished that a larger part of the society should have access to state offices, not only the top noblemen. His progressive views notwithstanding, he was of the opinion that in the case of Poland, the best political system would be monarchy limited through constitution. A postulate that the Polish throne should fall to the House of Wettin also stemmed from the Four-Year Sejm times.
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, rkps 212.
[Kołłątaj Hugo], Uwagi nad teraźnieyszym położeniem tey części ziemi polskiey, którą od pokoju tylżyckiego, zaczęto zwać Xięstwem Warszawskim. Nil desperandum, Lipsk [i.e. Warszawa]1808
Ajewski Kazimierz, Stanisława Kostki Zamoyskiego życie i działalność 1775–1856, Warszawa 2010.
Baszkiewicz Jan, Historia Francji, Wrocław 1999.
Chrzanowski Tomasz, Polskie elity intelektualne wobec przemian politycznych i społecznych lat 1795–1830, Olsztyn 2009.
Czubaty Jarosław, Księstwo Warszawskie (1807–1815), Warszawa 2011.
Czubaty Jarosław, Księstwo Warszawskie – pierwsze nowoczesne państwo polskie?, „Kwartalnik Historyczny”, 125 (2018), s. 365–402.
Czubaty Jarosław, Zasada „dwóch sumień”. Normy postępowania i granice kompromi- su w postawach politycznych Polaków w sytuacjach wyboru (1795–1815), Warszawa 2005.
Grochulska Barbara, Księstwo Warszawskie, Warszawa 1991.
Grześkowiak-Krwawicz Anna, „Niech się nie znajdzie niewolnik w granicach Rzeczypospolitej”. Sprawa chłopska w publicystyce Hugona Kołłątaja w czasie Sejmu Czteroletniego, [w:] Dwór – Plebania – Rodzina chłopska. Szkice z dziejów wsi polskiej XVII i XVIII wieku, red. Magdalena Ślusarska, Warszawa 1998, s. 123-132
Grześkowiak-Krwawicz Anna, O formę rządu czy o rząd dusz? Publicystyka polityczna Sejmu Czteroletniego, Warszawa 2000.
Handelsman Marceli, Nastroje społeczeństwa w 1807 r., [w:] idem, Pomiędzy Prusami a Rosją. Studja historyczne, ser. 3, Warszawa 1922, s. 1–41.
Figiel Grzegorz, „Nil desperandum” uwagi Hugona Kołłątaja na temat powstania i perspektyw Księstwa Warszawskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia”, 62 (2007), s. 113–120.
Janeczek Zdzisław, Ignacy Potocki. Marszałek Wielki Litewski (1750–1809), Katowice 1992.
Janik Michał, Hugo Kołłątaj. Monografia z czterema podobiznami, Lwów 1913.
Jedlicki Jerzy, Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym okresie feudalizmu, Warszawa 1968.
Kallas Marian, Konstytucja Księstwa Warszawskiego. Jej powstanie, systematyka i główne instytucje w związku z normami szczegółowymi praktyką, Toruń 1970.
Kądziela Łukasz, Fryderyk Moszyński w insurekcji kościuszkowskiej, Warszawa 2004.
Kądziela Łukasz, Śledztwa i sądownictwo w sprawach o zdradę kraju w Insurekcji 1794 roku, [w:] idem, Od Konstytucji do Insurekcji. Studia nad dziejami Rzeczypospolitej w latach 1791–1794, Warszawa 2011, s. 209–225.
Kizwalter Tomasz, Polska nowoczesność. Genealogia, Warszawa 2020.
Klementowski Marian, Powszechna historia ustroju, Warszawa 2012.
Konopczyński Władysław, Polscy pisarze polityczni XVIII wieku, Kraków 2012.
Kosieradzka Eliza, Geneza banku centralnego na ziemiach polskich, „Annales Universitatis Mariae Curie- Skłodowska. Sectio G” 63, z. 1 (2016), s. 41-60.
Kowecki Jerzy, Uniwersał połaniecki i sprawa jego realizacji, Warszawa 1957.
Krzos Kazimierz, Z księciem Józefem w Galicji w 1809 roku. Rząd Centralny Obojga Galicji, Warszawa 1967.
Kulecka Alicja, Problemy podmiotowości społeczeństwa w Księstwie Warszawskim, [w:] Księstwo Warszawskie – skok w nowoczesność, red. Artur Górak, Warszawa 2023, s. 39–68.
Leśnodorski Bogusław, Kołłątaj Hugo, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 13, Wrocław–Warszawa – Kraków 1967/1968, s. 335–346.
Leśnodorski Bogusław, Polscy jakobini. Karta z dziejów insurekcji 1794 roku, Warszawa 1960.
Lis Rafał, „W poszukiwaniu prawdziwej Rzeczypospolitej”. Główne nurty myśli Sejmu Czteroletniego, Kraków 2015.
Morabito Marcel, Bourmaud Daniel, Historia konstytucyjna i polityczna Francji (1789–1958), przeł. Adam Jamróz , Białystok 1996.
Pasztor Maria, Hugo Kołłątaj na Sejmie Wielkim w latach 1791–1792, Warszawa 1991.
Przygodzki Jacek, „Duch prowincjonalizmu upadł na zawsze w tej konstytucji”. Uwagi o nowoczesności Księstwa Warszawskiego, [w:] Księstwo Warszawskie – skok w nowoczesność, red. Artur Górak , Warszawa 2023, s. 17-35.
Rychel-Mantur Dominika, Polityk dwóch epok. Działalność polityczna Tadeusza Matuszewicza (1765–1819), Katowice 2021.
Skałkowski Adam Mieczysław, Kołłątaj i jakobini polscy, [w:] idem, O cześć imienia polskiego, Oświęcim 2015, s. 123–149.
Sobociński Władysław, Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964.
Tokarz Wacław, Ostatnie lata Hugona Kołłątaja (1794–1812), t. 1–2, Kraków 1905.
Zahorski Andrzej, Warszawa w powstaniu kościuszkowskim, Warszawa 1985.
Zajewski Władysław, Józef Wybicki, Warszawa 1983.
Zielińska Zofia, Kołłątaj i orientacja pruska u progu Sejmu Czteroletniego, Warszawa 1991.
Ziomek Jerzy, Hugo Kołłątaj w czasie Sejmu Czteroletniego, „Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 41 (1950), s. 687–716.
Język Polski
English
https://doi.org/10.19195/2658-2082.79.1.1
