„Obywatelstwo”, „prawa socjalne” i „kryzys” to trzy hasła, które składają się na zagad-nienie prawne niniejszego opracowania. Są to zarazem jedne z najbardziej palących problemów politycznych, prawnych i gospodarczych w Europie, aktualne nie tylko dzisiaj, lecz wręcz wpisane w integrację europejską przez wszystkie lata jej istnienia. O ile dziś można powiedzieć, że proces tworzenia wspólnego rynku oraz integracji gospodarczej zbliża się̨ do rzeczywistego zakończenia, o tyle prawne uregulowanie obywatelstwa Unii nadal znajduje się̨ w fazie rozwoju. Zmieniają-ca się na niekorzyść sytuacja polityczna i ekonomiczna w Europie doprowadziła do modyfikacji i zawężenia praw obywateli UE — od obywatelstwa rynkowego, przez społeczne, aż do polegania na doktrynie „istoty praw” tylko w bardzo szczególnych i wyjątkowych okolicznościach. Z tego powodu, mimo że obywatelstwo unijne znajduje swoją bezpośrednią podstawę w prawie unijnym, w praktyce przekłada się ono raczej na status jednostki w danym państwie przyjmującym niż na jej formalną pozycję w UE. Dzisiaj więc, bardziej niż kiedykolwiek, obywatelstwo unijne wyraża się przede wszystkim w zaangażowaniu społecznym i wymaga czynnego uczestnictwa we Wspólnocie, czyniąc ją potrzebną i realną.
