Artykuły
https://orcid.org/0000-0002-6675-445X
Kryzysy psychiczne mogą być efektem sprzeczności w kapitalistycznych stosunkach pracy, ale również ideologii zysku przenikającej biografie. Dążenie do upodmiotowienia jako remedium na owe sprzeczności przejawiać się może m.in. w aktywistycznych postawach związkowych i społecznych. Celem tekstu jest próba interpretacji kapitalizmu jako ideologicznego kontekstu sprzyjającego kształtowaniu się kryzysów psychicznych oraz powiązania ich z polem pracy zarobkowej, która odznacza się prekaryjnością. Kapitalizm, wraz z jego ideologią zysku, jest ramą dla kształtowania się tożsamości, które bywają pęknięte (fractured identities) i dotyczą konstruowania tożsamości w pracy i przez pracę. To niekończący się proces obfitujący w zwroty o nieodwracalnych efektach. Tożsamość, ale i uznanie w pracy mają stronę zarówno kolektywną, jak i indywidualną, którą konstruuje aktor społeczny. Podejmuję więc próbę odpowiedzi na pytanie, kiedy praca może się stawać formą opresyjnego wzorca (samo)realizacji, ale również, z drugiej strony, kiedy może ona wskazywać na pęknięcia będące dążeniem do upodmiotowienia poprzez pracę zarobkową. Tekst bazuje na studiach dwóch przypadków: Małgorzaty i Marty.
Albert, M. (1994). Kapitalizm kontra kapitalizm. Tłum. D. Zańko. Kraków: Signum.
Agamben, G. (2008). Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie. Tłum. M. Salwa. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Arendt, H. (2003). O rewolucji. Tłum. M. Godyń. Warszawa: Czytelnik.
Bronowski, P., Kaszyński, H., Maciejewska, O. (2019). Kryzys psychiczny. Odzyskiwanie zdrowia. Wsparcie społeczne. Praca socjalna. Warszawa: Difin
Bröckling, U. (2015). The Entrepreneurial Self. Fabricating a New Type of Subject. London: SAGE Publications Ltd.
Butler, J. (2004). Frames of War: When is Life Grievable? London: Verso.
Butler, J. (2009). Precarious Life. The Power of Mourning and Violence. London–New York: Verso.
Czarzasty, J., Trappmann, V., Mrozowicki, A., Andrejczuk, M. (2018). Prekaryjność po polsku i niemiecku: świadomość ekonomiczna i strategie ludzi młodych. W: J. Czarzasty, C. Kliszko (red.), Świat (bez) pracy: od fordyzmu do czwartej rewolucji przemysłowej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH, s. 395–418.
Durand, J.P. (2018). Creating the New Worker. Work, Consumption and Subordination. Cham: Palgrave Macmillan.
Fisher, M. (2020). Realizm kapitalistyczny. Czy nie ma alternatywy? Tłum. A. Karalus. Warszawa: Książka i Prasa.
Ferguson, I. (2023). Politics of the Mind. Marxism & Mental Distress. London: Bookmarks Publications.
Foucault, M. (1993). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Tłum. T. Komendant. Warszawa: Aletheia-Spacja.
Frayne, D. (2022). The Refusal of Work. The Theory & Practice of Resistance to Work. London: Bloomsbury Academic.
Glaser, B.G., Strauss, A.L. (2009). Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Tłum. M. Gorzko. Kraków: Nomos.
Han, B. Ch. (2017). In the Swarm: Digital Prospects. MIT Press.
Han, B. Ch. (2022). Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje. Tłum. R. Pokrywka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Harvey, D. (2008). Neoliberalizm. Historia katastrofy. Tłum. J.P. Listwan. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Jacyno, M. (2007). Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kania, E. (2013). Exercising Freedom: Interview with Judith Butler. Revolutions: Global Trends and Regional Issues 1, p. 1–32.
Kępiński, A. (2000). Rytm życia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kohli, M. (2012). Biografia: relacja, tekst, metoda. W: K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Nomos, s. 125–137.
Konecki, K. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kosseleck, R., Richter M.W. (2006). Crisis. Journal of the History of Ideas 6(2), p. 357–400.
Mokrzan, M. (2019). Klasa, kapitał i coaching w dobie późnego kapitalizmu. Perswazja neoliberalnego urządzania. Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Mrozowicki, A. (2016). Normalisation of Precariousness? Biographical Experiences of Young Workers in the Flexible Forms of Employment in Poland. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(2), s. 94–112.
Mrozowicki, A., Czarzasty, J. (red.) (2020). Oswajanie niepewności. Studia społeczno-ekonomiczne nad młodymi pracownikami sprekaryzowanymi. Warszawa: SCHOLAR.
Mrozowicki, A., Karolak, M., Czarzasty, J., Gardawski, J., Drabina-Różewicz, A., Krasowska, A., Andrejczuk, A. (2020). Prekaryzacja pracy a świadomość społeczna i strategie życiowe ludzi młodych: ramy teoretyczne. W: A. Mrozowicki, J. Czarzasty (red.), Oswajanie niepewności. Studia społeczno-ekonomiczne nad młodymi pracownikami sprekaryzowanymi. Warszawa: SCHOLAR, s. 17–48.
Potępa, E. (2021). „Komunizm kwasowy i egzystencja uspokojona. Pomiędzy realizmem, rzeczywistością i realnym”. Praktyka Teoretyczna 40(2), s. 59–93 [dostęp: 19 listopada 2024]. Dostępny w Internecie: https://doi.org/10.14746/prt.2021.2.4.
Riemann, G., Schütze, F. (2012). „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych. W: K. Kaźmierska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Nomos, s. 389–414.
Rosa, H. (2020). Przyspieszenie, wyobcowanie, rezonans. Projekt krytycznej teorii późnonowoczesnej czasowości. Tłum. J. Duraj, J. Kołtan. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności.
Schütze, F. (1983). Biographieforschung und narratives Interview. Neue Praxis 3, p. 283–293.
Smełka-Leszczyńska, Z. (2024). Cześć pracy. O kulturze zap***dolu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Stawiszyński, T. (2021). Ucieczka od bezradności. Kraków: Znak Literanova.
Stonequist, E.V. (1935). The Problem of the Marginal Man, American Journal of Sociology 41(1), p. 1–12.
Strauss, A.L. (1993). Continual Permutations of Action. New York: Aldine.
Strauss, A.L. (2013). Zwierciadła i maski. W poszukiwaniu tożsamości. Tłum. A. Hałas. Kraków: Nomos.
Świrek, K. (2018). Teorie ideologii. Na przecięciu marksizmu i psychoanalizy. Warszawa: PWN.
Wallerstein, I. (2007). Analiza systemów-światów. Wprowadzenie. Tłum. K. Gawlicz, M. Starnawski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie.
Żółtowski, M., Mika, B. (2022). Epistemologiczna i polityczna ideologiczność psychiatrii w obliczu epidemii chorób psychicznych. Stan Rzeczy 1(22), s. 219–244 [dostęp: 19 listopada 2024]. Dostępny w Internecie: https://doi.org/10.51196/srz.22.8.
WHO (2011). Global burden of mental disorders and the need for a comprehensive, coordinated response from health and social sectors at the country level. Report by the Secretariat [dostęp: 21 października 2024]. Dostępny w Internecie: https://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/eb130/b130_9-en.pdf.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/2657-3679.7.3