W referacie podejmuję eksplorację podmiotowości prospołecznej jako cechy latentnej, określa-jącej katalog dyspozycji czynionych przez jednostkę w stosunku do drugiego człowieka lub w kie-runku szerszego otoczenia społecznego. Dyspozycje te są wyzwalane w praktyce w postaci zróżni-cowanych form społecznego działania na rzecz dobra wspólnego, kształtowanych w specyficznych kontekstach sytuacyjnych. Podmiotowość prospołeczną postrzegam tutaj jako kształtowany bądź ukształtowany już konstrukt predyspozycji podmiotu refleksyjnie działającego na rzecz dobra wspólnego. Konstrukt podmiotowości jest formowany przez zewnętrzne wpływy społeczne osadzo-ne w wymiarze kulturowym i ujawniające się w postaci rozlicznych darów. Podmiot przyjmuje rolę twórczego oddziaływania na zastany kontekst sytuacyjny, przezwyciężając niejednokrotnie ogra-niczenia strukturalne dzięki sile refleksyjności. Podejmuje on aktywności związane z przekształce-niem otoczenia społecznego, reprodukowaniem zasobów istotnych dla tkanki społecznej, wykazuje się zaangażowaniem na rzecz wspólnoty, współkształtuje zmiany czy realizuje oddolne inicjatywy. Przez dyspozycje prospołeczne rozumiem skłonność jednostki do podejmowania czynów ofiarnych, źródeł których odnajdziemy zaangażowanie skłaniające ją do takiego, a nie innego wzoru postępo-wania. Czyny te są swoistymi wyznacznikami postaw, które należy określić mianem prospołecznych. W toku operacjonalizacji wyłoniłam pięć teoretycznych typów podmiotowego sprawstwa w zakre-sie działań prospołecznych: 1. sprawstwo podmiotowe zaangażowania obywatelskiego, 2. spraw-stwo podmiotowe wyrażające troskę o demokrację, 3. sprawstwo podmiotowe wyrażające dar siebie, 4. sprawstwo podmiotowe wyrażające dar rzeczy oraz 5. sprawstwo podmiotowe na rzecz dobra wspólnego. Wyodrębnione typy podmiotowego sprawstwa odzwierciedlają repertuar nastawień do realizacji (lub ich braku) czynów prospołecznych jako szczególnego rodzaju darów dla innych. Niezależnie od poczynionych generalizacji, są to dary ofiarowywane drugiemu człowiekowi, sprzy-jające — a zarazem również demonstrujące — specyficzne formy solidarności społecznej. W toku badań empirycznych model podmiotowości prospołecznej odsłonił istnienie siedmiu orientacji prospołecznych, ukazujących refleksyjność człowieka w odniesieniu do towarzyszących mu trosk: 1. bezpośredniego zaangażowania we współtworzenie relatywnie bliskich sieci społecznych, 2. zaan-gażowania na poziomie obywatelskim, 3. wyrażanie trosk o demokrację, 4. więziotwórczego poten-cjału kultury, 5. wsparcia dobroczynnego, charytatywnego ukazującego imperatywy hojności, 6. za-cieśnianie więzi społecznych, poczucia solidarności oraz 7. daru siebie. Dynamika podmiotowości prospołecznej ukazuje orientacje członków Ochotniczych Straży Pożarnych, badania zrealizowane zostały w 2017 roku na ogólnopolskiej próbie 620 osób.
