Rozkaz wojskowy jako okoliczność wyłączająca winę — analiza teoretyczno-dogmatyczna wybranych aspektów

Abstrakt

Instytucja wyłączenia przestępności czynu zabronionego w warunkach wykonania polecenia ewoluowała na przestrzeni lat. Odgrywa ona niezwykle ważną rolę z punktu widzenia gwarancyjnej funkcji prawa karnego. Jest też swoistym potwierdzeniem znaczenia zasady posłuszeństwa w strukturach wojskowych, a także w innych jednostkach, do których regulujące ją przepisy stosuje się we właściwy sposób. Obowiązująca regulacja odnosi się do zasady umiarkowanego posłuszeństwa będącej gałęzią teorii „myślących bagnetów”. Analiza krajowych i międzynarodowych norm prawnych, a także doktryny i orzecznictwa pozwala na wyciągnięcie wniosku, że wykonanie rozkazu stanowi szczególną okoliczność wyłączającą winę, przypominającą nieco regulację dotyczącą kolizji obowiązków. Art. 318 k.k. nie wyłącza winy sprawcy w przypadku, gdy popełnia on przestępstwo umyślnie. Mówimy tu o sytuacji, w której żołnierz chce lub godzi się na realizację działania noszącego znamiona typu czynu zabronionego i realizuje je, choćby nie zdawał sobie sprawy z bezprawności swojego zachowania. Fakt, że sprawcą jest żołnierz wykonujący rozkaz, nie wyklucza jednak zastosowania przepisów części ogólnej uchylających przestępność. W związku z tym przy uwzględnieniu wspomnianych czynników i spełnieniu odpowiednich przesłanek można wyłączyć winę lub bezprawność czynu na zasadach ogólnych.