Artykuły
https://orcid.org/0000-0001-5023-6925
August Cieszkowski was a Polish philosopher who lived in 19th century, Eric Voegelin was an American scholar and political philosopher living in 19th century. According to A. Cieszkowski, the history of the world can be subdivided into three phases. The third, final phase shall be the era of the Holy Spirit, action, synthesis and realisation of the biblical Kingdom of God — but on earth. Eric Voegelin’s theory of gnosis describes a political phenomenon, which he attributes to certain ideologies and thinkers, e.g. to Joachim of Fiore (medieval monk and theologian), Marxism, pacifism. A belief in “immanentization of the Eschaton” and hubris are only two of many important aspects of political or philosophical gnosis in E. Voegelin’s theory. The following paper presents a further description of E. Voegelin’s and A. Cieszkowski’s theories. It’s final thesis is that A. Cieszkowski’s philosophy of history can be categorised as a “gnostic doctrine” according to the theory of E. Voegelin.
Cieszkowski A., Ojcze nasz. Tom pierwszy, Wstęp. Tom drugi, Wezwanie, Warszawa 2022.
Cieszkowski A., Pisma rozproszone, Tom I, Warszawa 2019.
Cieszkowski A., Prolegomena do historiozofii; Bóg i palingeneza oraz Mniejsze pisma filozoficzne z lat 1838-1842, wyd. 2, Warszawa 2014.
Gapczyński Teofi l, X., Cieszkowskiego Ojcze Nasz (Tom 3) wobec nauki Kościoła katolickiego, Poznań 1903.
Eidos [hasło w:] Duden, https://www.duden.de/rechtschreibung/Eidos.
Gnostycyzm [hasło w:] Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/gnostycyzm;2462188.html.
Gnoza [hasło w:] Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/sjp/;2559408.
Historiozofia [hasło w:] Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/slowniki/historiozofi a.html (dostęp: 17.12.2022).
Hepner B.P., History and the Future: The Vision of August Cieszkowski, “The Review of Politics” 1953, vol. 15, no.3, s. 332, https://www.jstor.org/stable/1405172 (dostęp: 8.07.2023).
Kubski G., Ojcze Nasz Augusta Cieszkowskiego — metody egzegetyczne z Parakletyczną tezą, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 2020, 27, https://wnus.usz.edu.pl/skk/pl/issue/1186/article/18820/ (dostęp: 8.07.2023).
Lasch Ch., Gnosticism, Ancient and Modern: The Religion of the Future?, 1992, “Salmagundi”, no. 96, https://www.jstor.org/stable/40548388 (dostęp: 8.07.2023).
Mazurek S., Objawić objawienie. Cieszkowski w przeddzień reintegracji [w:] A. Cieszkowski, Ojcze nasz. Tom pierwszy, Wstęp. Tom drugi, Wezwanie, Warszawa 2022.
Pawlaczyk K., Poza substancją dziejów. O wczesnej myśli Augusta Cieszkowskiego, Warszawa 2021.
Pierog S., Pokusa ideologii. Studia i szkice o filozofii polskiej epoki romantyzmu, Warszawa 2020.
Piskozub A,, Między historiozofią a geozofią. Szkice z filozofii czasoprzestrzeni ludzkiej, Gdańsk 1994.
Rothbard M., Karl Marx as Religious Eschatologist, https://mises.org/library/karl-marx-religious-eschatologist.
Śpiewak P., Eric Voegelin — filozof i historyk duszy otwartej, [w:] E. Voegelin, Nowa nauka polityki, Warszawa 1992.
Trzcińska I., Gnoza i mit, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” MCCCLXXXIII, 2005, Studia Religiologica, z. 38.
Voegelin E., Nowa nauka polityki, Warszawa 1992.
Voegelin E., The Origins of Scientism, “Social Research” 1948, vol. 15, no. 4, https://www.jstor.org/stable/40982235 (dostęp: 8.07.2023).
Warzynowicz A., Historiozofi a Cieszkowskiego a problem heglowskiej tożsamości bytu i myślenia, https://teologiapolityczna.pl/andrzej-wawrzynowicz-historiozofi a-cieszkowskiego-a-problem-heglowskiej-tozsamosci-bytu-i-myslenia# (dostęp: 8.07.2023).
Webb E., Voegelin’s “Gnosticism” Reconsidered, “The Political Science Reviewer”, 2005, 34,https://politicalsciencereviewer.wisc.edu/index.php/psr/article/view/440 (dostęp: 8.07.2023).
Wiser J.L., From Cultural Analysis to Philosophical Anthropology: An Examination of Voegelin’s Concept of Gnosticism, “The Review of Politics”, 1980, vol. 42, no. 1, https://www.jstor.org/stable/1407150 (dostęp: 8.07.2023).
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/2082-4939.15.7
