Artykuły
https://orcid.org/0009-0002-1608-4811
The article discusses the transformation of the role of religion in Russia since the fall of the Soviet Union. During the Soviet era, religion, including the Russian Orthodox Church (ROC), was suppressed and persecuted. However, a turning point occurred during “Perestroika,” leading to increased dialogue between authorities and the ROC, continued after the fall of USSR.
Today, Orthodoxy is the dominant religion in Russia and plays a crucial role in filling the ideological void left by communism. It contributes to the restoration of Russian national and cultural identity, often with a strong anti-Western sentiment. Although many Russians identify as Orthodox, religious practice remains limited, and the influence of atheism and secularization persists. The ROC’s heritage is also used to justify autocratic rule in Russia.
The “church-state symphonia” is evident both domestically and internationally, with the Moscow Patriarchate advocating claims to former Soviet territories, supporting the concept of the “Russian world” (Russkiy mir). The Moscow Patriarchate, as part of the Kremlin’s conservative project, promotes “healthy traditional values” in ideological opposition to the West. The Russian Orthodox Church also supports Russia’s efforts to shape a multipolar world and challenge the dominance of “Pax Americana.” It is positioning itself as a mediator between East and West in the international intercultural dialogue, often cooperating effectively with the Islamic world.
Antonov M., Church–state symphonia: Its historical development and its applications by the Russian Orthodox Church, „Journal of Law and Religion” 35, 2020, nr 3, s. 474–493.
Antonov M., The varieties of symphonia and the state–church relations in Russia, „Oxford Journal of Law and Religion” 9, 2020, nr 3, s. 552–570.
Byś J., Normalizacja sytuacji prawnej związków wyznaniowych w federacji rosyjskiej w oparciu o ustawę RRFSR o wolności wyznań z 25 października 1990 roku, „Prawo Kanoniczne” 47, 2004, nr 1–2, s. 241–267.
Chawryło K., Sojusz ołtarza z tronem. Rosyjski Kościół Prawosławny a władza w Rosji, przeł. I. Duchowicz, Warszawa 2015.
Chryń A., Zasada symfonii — relacja Kościoła i państwa w prawosławiu, „Studia Warmińskie” 40, 2003, s. 129–140.
Curanović A., Czynnik religijny w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2010.
Curanović A., Religia jako czynnik soft power Federacji Rosyjskiej, [w:] Religia a współczesne stosunki międzynarodowe, red. B. Bednarczyk, Z. Pasek, P. Stawiński, Kraków 2010, s. 195–206.
Curanović A., The attitude of the Moscow Patriarchate towards other Orthodox churches, „Religion, State & Society” 35, 2007, nr 4, s. 301–318.
Darczewska J., Żochowski P., Środki aktywne. Rosyjski towar eksportowy, Warszawa 2017.
Dutkiewicz G., Szydywar-Grabowska K., Religia w polityce Rosji w latach 1991–2020. Wybrane zagadnienia, „Przegląd Religioznawczy” 2023, nr 1, s. 191–201.
Fontana L., Intervista a Papa Francesco: «Putin non si ferma, voglio incontrarlo a Mosca. Ora non vado a Kiev», „Corriere della Serra”, 3.05.2022, https://www.corriere.it/cronache/22_maggio_03/intervista-papa-francesco-putin-694c35f0-ca57-11ec-829f-386f144a5eff.shtml.
Janowiec D., Dialog Cerkwi z państwem w nauce społecznej Patriarchatu Moskiewskiego, „Politeja” 26, 2013, nr 4, s. 303–321.
Krasikow A., Nowa symfonia tronu i ołtarza. Rosyjskie prawosławie według patriarchy Cyryla, „Więź” 2014, nr 4, s. 138–149.
Lipatow A., Rosja dzisiejsza. Między przeszłością a teraźniejszością, Toruń 2007.
Makarkin A., Prezident Rossijskoj Federacii, Russkaja pravoslavnaja cerkov’ i problema duhovnogo avtoriteta, „Neprikosnovennyj zapas” 2020, nr 1, https://magazines.gorky. media/nz/2020/1/prezident-rossijskoj-federaczii-russkaya-pravoslavnaya-czerkov-i-problema-duhovnogo-avtoriteta.html.
Matwiejuk J., Konstytucyjno-ustawowa pozycja związków wyznaniowych w Federacji Rosyjskiej, Białystok 2016.
Ponomariov A., In the spirit of symphony: On Russian Orthodox Church’s refinement of secular legal standards in the Russian Federation, „Interdisciplinary Journal for Religion and Transformation in Contemporary Society” 2021, nr 7, s. 234–260.
Rodkiewicz W., Rogoża J., Potiomkinowski konserwatyzm. Ideologiczne narzędzie Kremla, Warszawa 2015.
Sobczak J., Wpływ Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej na politykę międzynarodową Federacji Rosyjskiej, [w:] Z badań nad historią i współczesnością Rosji, Azji Centralnej i Kaukazu, red. T. Bodio, J. Marszałek-Kawa, Toruń 2020, s. 15–51.
Sołżenicyn A., Rosja w zapaści, przeł. J. Zychowicz, Warszawa 1999.
Stepanova E. A., Religious education in Russia: Between methodological neutrality and theological partiality, „Changing Societies & Personalities” 2, 2018, nr 3, s. 260–266.
Stępień J., Pomiędzy tradycją a regulacją prawną — analiza stosunku Prezydenta Federacji Rosyjskiej do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 2012–2022, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia iuridica” 2023, nr 104, s. 177–191.
Szyszlak T., Wolność religijna w konstytucjach i ustawach wyznaniowych państw postradzieckich, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 10, 2007, s. 225–260.
Federal’nyj zakon ot 26.09.1997 g. No 125-FZ «O svobode sovesti i o religioznyh objedinenijah», http://www.kremlin.ru/acts/bank/11523.
Konstitucija (Osnovnoj Zakon) Rossijskoj Socialističeskoj Federativnoj Sovetskoj Respubliki (prinjata V Vserossijskim Sjezdom Sovetov v zasedanii ot 10 ijulja 1918 g.), https://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1918/.
Konstitucija (Osnovnoj zakon) Sojuza Sovetskih Socialističeskih Respublik (utverždena postanovleniem Črezvyčajnogo VIII Sjezda Sovetov Sojuza Sovetskih Socialističeskih Respublik ot 5 dekabrja 1936 g.), https://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1936/red_1936/3958676/.
Konstitucija (Osnovnoj zakon) Sojuza Sovetskih Socialističeskih Respublik (prinjata na vneočerednoj sed’moj sessii Verhovnogo Soveta SSSR devjatogo sozyva 7 oktjabrja 1977 g.), https://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1977/red_1977/5478732/.
Konstitucija Rossijskoj Federacii (prinjata na vsenarodnom golosovanii 12 dekabrja 1993 g.) (s izmenenijami, odobrennymi v hode obščerossijskogo golosovanija 1 ijulja 2020 g.), http://www.kremlin.ru/acts/constitution.
Ustawa Federacji Rosyjskiej o poprawce do Konstytucji Federacji Rosyjskiej. O udoskonaleniu regulacji poszczególnych problemów organizacji i funkcjonowania władzy publicznej, http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2020/07/poprawki-do-konstytucji-rosja-bez-przypis%C3%B3w.pdf, s. 2.
Zakon SSSR ot 1 oktjabrja 1990 g. N 1689-I «O svobode sovesti i religioznyh organizacijah», http://www.r-komitet.ru/vera/26.htm.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/1429-4168.26.9
