Artykuły

Tom 27 (2023)

Przypadek pustej formy kompozycji Johna Cage’a 4′33″ z perspektywy buddyzmu zen

Strony: 125-148

PDF

Abstrakt

The article aims to examine the piece 4′33″ and its composer John Cage through the lens of some concepts developed in Zen Buddhism, a philosophy embraced by Cage himself. This approach requires gesturing toward a broader context which can be generalised as ‘Eastern inspirations,’ mainly meaning concepts and practices derived from Indian, Chinese and Japanese cultures and related to the Buddhist thought and its kin movements. The concept of emptiness is an essential element of this cultural field. In some sense, Cage’s 4′33″ seems to emphatically express the meaning of this concept. Importantly, given what we know of Cage’s biography, exploring his work through the lens of ‘Eastern inspirations’ appears to be a well-warranted approach and to afford opportunities for subtle transcultural reflection, which is also part of this article.

Bibliografia

Cage J., Wypowiedź autobiograficzna, przeł. D. Kozińska, „Literatura na Świecie” 1996, nr 1–2, s. 281–282.

Dalaj Lama, Otwieranie Oka Mądrości. Wprowadzenie do buddyzmu…, przeł. M. Góralski, K.O. Paljor, Wydawnictwo EJB, Kraków 1998.

DeWoskin K., Dawna chińska muzyka a pochodzenie terminologii estetycznej, przeł. M. Markiewicz, [w:] Estetyka chińska, red. A. Zemanek, Kraków 2007, s. 65–92.

Durix C., Sto kluczy zen, przeł. P.J. Ilukowicz, Poznań 2006.

Eco U., Zen i Zachód, przeł. J. Gałuszka, [w:] U. Eco, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, przeł. L. Eustachiewicz, J. Gałuszka, A. Kreisberg, M. Oleksiuk, K. Żaboklicki, Warszawa 2008, s. 247–271.

Hanh T.N., Cisza. Siła spokoju w świecie pełnym zgiełku, przeł. J.P. Listwan, Warszawa 2019.

Herrigel E., Zen w sztuce łucznictwa, przeł. M. Kłobukowski, Warszawa 1987.

Humięcka-Jakubowska J., The Future of Music: Credo Johna Cage’a a tendencje modernistyczne w muzyce europejskiej II połowy XX wieku, [w:] Wokół ciszy. W stulecie urodzin Johna Cage’a, red. M. Grajter, Łódź 2013, s. 31–53.

Kania I., Muttāvali. Księga wypisów starobuddyjskich, Kraków 1999.

Kapleau P., Trzy filary zen. Nauka, praktyka, oświecenie, przeł. J. Dobrowolski, Łódź 2012.

Kmiecik M., Różnica w ciszy. Webern a Cage, [w:] John Cage. Człowiek — Dzieło — Paradoks, red. M. Chołoniewski, B. Boguni, Kraków 2014, s. 107–116.

Klugowski K., Poza determinizmem, poza konceptualizmem. Afirmatywny charakter twórczości Johna Cage’a, [w:] John Cage. Człowiek — Dzieło — Paradoks, red. M. Chołoniewski, B. Boguni, Kraków 2014, s. 231–240.

Kozyra A., Filozofia zen, Warszawa 2004.

Kudelska M., Sutra Serca Wielkiej Pradźni-Paramity (Mahā-prajnā-pāramitā-hrdaya-sūtra), przeł. M.S. Zięba, [w:] Filozofia Wschodu. Wybór tekstów, red. M. Kudelska, s. 239–242.

Kwiatkowski K., John Cage: Muzyk czy filozof, [w:] John Cage. Człowiek — Dzieło — Paradoks, red. M. Chołoniewski, B. Boguni, Kraków 2014, s. 241–247.

Kwong J., Bez początku, bez końca. Intymne serce zen, przeł. M. Kłobuchowski, Kielce 2016.

Luty J., John Cage. Filozofia muzycznego przypadku, Wrocław 2011.

Masuno S., Sztuka prostego życia. 100 wskazówek, jak osiągnąć szczęście i spokój, przeł. K. Bochenek, Warszawa 2019.

Mazur R., 4′33″ a daoistyczna koncepcja „Muzyki bez dźwięku”, [w:] John Cage. Człowiek — Dzieło — Paradoks, red. M. Chołoniewski, B. Boguni, Kraków 2014, s. 257–267.

Mejor M., Buddyzm. Zarys historii buddyzmu w Indiach, Warszawa 2001.

Misiak T., Kaktusy i muszle. Fascynacje przyrodnicze Johna Cage’a, [w:] John Cage. Człowiek — Dzieło — Paradoks, red. M. Chołoniewski, B. Boguni, Kraków 2014, s.185–196.

Orlik P., Formy obecności pitagorejskich praktyk milczenia w muzyce, [w:] Wokół ciszy. W stulecie urodzin Johna Cage’a, red. M. Grajter, Łódź 2013, s. 105–128.

Podlipniak P., Poglądy Johna Cage’a na muzykę a kwestia instynktu muzycznego człowieka, [w:] Wokół ciszy. W stulecie urodzin Johna Cage’a, red. M. Grajter, Łódź 2013, s. 57–69.

Poraj-Żakiel A., Wprowadzenie do zen. Historia — praktyka — współczesność, Wrocław 2018.

Reps P., Zen z krwi i kości. Zbiór pism zenistycznych i prezenistycznych (wybór), przeł. R. Bartołd, Poznań 1998.

Shibayama Z., Milczenie kwiatu. Eseje zen, przeł. B. i D. Stobieccy, Kraków 1998.

Skupin R., Muzyka ciszy i cisza w muzyce kultur Orientu, [w:] Wokół ciszy. W stulecie urodzin Johna Cage’a, red. M. Grajter, Łódź 2013, s. 131–141.

Strzelecki M., Egzamin z Cage’a, [w:] John Cage. Człowiek — Dzieło — Paradoks, red. M. Chołoniewski, B. Boguni, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2014, s. 251–268.

Suzuki D.T., Mowy dharmy mistrza zen Bankeia, przeł. Adam Sobota, [w:] Kurz zen, red. M. Fostowicz-Zahorski, E. Hadydoń, J. Jastrzębski, N. Nowak, A. Sobota, Wrocław 1992, s. 62–72.

Suzuki D.T., Wprowadzenie do buddyzmu ZEN, przeł. M. i A. Grabowscy, Kraków 2017.

Suzuki S., Umysł zen, umysł początkującego, Gdynia 1991.

Szerszenowicz J., Cisza — środowisko czy tworzywo muzyki?, [w:] Wokół ciszy. W stulecie urodzin Johna Cage’a, red. M. Grajter, Łódź 2013, s. 75–103.

Szerszenowicz J., Pejzażysta Cage: strategie mimetyzmu. Spojrzenie na świat uszami człowieka ze wzgórza, [w:] John Cage. Człowiek — Dzieło — Paradoks, red. M. Chołoniewski, B. Boguni, Kraków 2014, s. 25–42.

Szwajgier K., Ile trwa 4′33″ Johna Cage’a?, „Teoria muzyki” 2014, nr 5, s. 109–118.

Tomkins C., The Bride and the Bachelors. Five Masters of the Avant-garde, New York 1969.

Watts A.W., Droga zen, przeł. S. Musielak, Poznań 1997.

Yao Xinzhong, Konfucjanizm: wprowadzenie, przeł. J. Hunia, Kraków 2009.

J. Cage, An Autobiographical Statement, http://johncage.org/autobigraphical_statement.html

John Cage performs ‟4:33”, https://www.youtube.com/watch?v=9RAgthGA-9Q.

John Cage – 4′33″ Death Metal Cover by Dead Territory, https://www.youtube.com/watch?v=k-GEG4JiOqew&t=54s.

John Cage: 4′33″ / Petrenko · Berliner Philharmoniker, https://www.youtube.com/watch?v=AWVUp12XPpU.

NOLA The Cat Performs John Cage’s 4′33″, https://www.youtube.com/watch?v=YpZekJDrbvc.

Scan typograficznego zapisu Johna Cage’a https://www.google.com/search?rlz=1C1AOYE_enPL543PL545&sxsrf=ALiCzsb5zqztrSI9OjIb02EcJWKu2KJPTA:1663836099361&q=4%2733+score+pdf&tbm=isch&chips=q:4+33+score+pdf,online_chips:tacet:RMR_0Noh31A%3D&usg=AI4_-kQ7nFIMxUjb425Jag6Osr1NnTGz3w&sa=X&ved=2ahUKEwjHu6q9gKj6AhXRwosKHZRDA8QQgIoDKAR6BAgFEBg&biw=1366&bih=617&dpr=1#imgrc=CW5sdvX_47FyVM.

P.B. Yampolsky, Hakuin i Zen Rinzai, przeł. R. Chłopek, https://mahajana.net/biblioteka/teksty/hakuin-i-zen-rinzai.

„4′33″ John Cage (Orchestra with Soloist, K2Orch, Live) / 4分33秒 ジョン ケージ けつお”,

https://www.youtube.com/watch?v=Oh-o3udImy8.

„101 opowieści zen, znanych również jako Zbiór Piasku i Kamieni”, https://przewodnikduchowy.pl/101-opowiesci-zen/.

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.