Articles
https://orcid.org/0000-0002-1522-9284
Previous publications on Stryjkowski’s communist involvement and his reckoning with communism have mostly been based on the extended interview Ocalony na Wschodzie [Saved in the East] (1991). They largely repeated the writer’s own statements and assessments formulated in his later years.
The present considerations, delivered in somewhat broad brushstrokes, are an attempt to introduce previously unknown information, a return to the sources. Chief among them are Stryjkowski’s unprinted diary entries from the 1950s, but also to his newspaper articles and letters from this period and references to him scattered in the publications of other members of the literati (specifically in their memoirs and diaries). The aim of the inquiry is to establish the writer’s mode of functioning within the communist party. To begin with, the most important motives for Stryjkowski’s accession to the Stalinist party were collected. This is followed by a brief characterisation of the various stages of his communist itinerary. The use of archival research on Agroid (a satellite of the Communist Party of Poland) and the latest sociological findings on the modes of communist biography made it possible to formulate a conclusion about the type of Stryjkowski’s inter-war habitus as a communist. He has been characterised as a “loose party member.” And his inter-war mode of functioning in the party described as a nexus of “reorientation” and “radicalisation” (moving from Zionism to communism). The conclusion points to an oppositional dimension in the writer’s life (and work). As presented, Stryjkowski’s break with communism appears not only as an effect of Gomułka’s thaw, but also as a result of his earlier diagnosis of the decay of the idea itself, as well as his disagreement with the anti-Semitic tendencies in the Communist Party of the Soviet Union and the Eastern Bloc parties in general.
Bartelski L., Od Balladyny do Ruth, „Nowa Kultura” 1961, nr 51, s. 1, 9.
Bertram Ł., Bunt, podziemie, władza. Polscy komuniści i ich socjalizacja polityczna do roku 1956, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2022.
Bikont A., Szczęsna J., Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006.
Dąbrowska M., Dzienniki 1914–1965, t. 9. 1953–1955, pierwsze pełne wydanie w 13 tomach, pod kierunkiem prof. dr. hab. T. Drewnowskiego, red. W. Starska-Żakowska, Polska Akademia Nauk, Warszawa 2009.
Gadomski B., Biografia agenta. Józef-Josek Mützenmacher (1903–1947), Wydawnictwo Tedson, Warszawa 2009.
Hen J., Dziennik 2000–2007 (Dziennik na nowy wiek), Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2010.
Hertz P., [wypowiedź w:] P. Szewc, Syn kapłana, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2001.
Iwaszkiewicz J., Dzienniki 1911–1955, oprac. A. i R. Papiescy, Czytelnik, Warszawa 2007.
Iwaszkiewicz J., Stryjkowski J., Korespondencja, oprac. I. Piekarski, „Twórczość” 2019, nr 4, s. 50–95.
Jarosz D., Działalność Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy Zarządzie Głównym w Związku Literatów Polskich w latach 1949–1953 (w świetle akt własnych), „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 1999, nr 1, s. 5–45.
Jastrun M., Dziennik 1955–1981, red. i oprac. M. Rydlowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
Kijek K., Dzieci modernizmu. Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży ży¬dowskiej w II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Austeria, Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2020.
Łopieńska B.N., „Szczerze mówiąc — nie”, „Res Publica” 1991, nr 7–8.
Naszkowski M., Niespokojne dni (Wspomnienia z lat trzydziestych), wyd. 2, Książka i Wiedza, Warszawa 1962.
Piekarski I., Agroid i Birobidżan, „Studia Judaica” 2007, nr 1 (19), s. 101–117.
Piekarski I., O debiutach Juliana Stryjkowskiego, „Twórczość” 2007, nr 8, s. 79–80.
Piekarski I., Ostatnia ucieczka? Garść uwag o Juliana Stryjkowskiego dzienniku z Ameryki i jego przyjaźni z Julią Hartwig i Arturem Międzyrzeckim, „Twórczość” 2021, nr 4, s. 43–55.
Piekarski I., „Z tej samej prowincji”. O przyjaźni Juliana Stryjkowskiego i Zbigniewa Herberta: trzy uwagi, „Twórczość” 2020, nr 4, s. 78–83.
Schatz J., Pokolenie. Wzlot i upadek polskich Żydów komunistów, przeł. S. Kowalski, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 2020.
Stryjkowski J., 36 lat Rewolucji, „Nowa Kultura” 1953, nr 45, s. 1.
Stryjkowski J., „Być wiernym żydowskiemu narodowi...”. Z Julianem Stryjkowskim rozmawia Ewa Kobylińska, „Kontakt” 1987, nr 10, s. 9–30.
Stryjkowski J., Dwie rocznice, „Nowa Kultura” 1953, nr 51/52, s. 2.
Stryjkowski J., Partia Stalina jest niezwyciężona, „Trybuna Ludu” 1953, nr 69, s. 6.
Stryjkowski J., Ocalony na Wschodzie. Z Julianem Stryjkowskim rozmawia Piotr Szewc, Les Editions Noir sur Blanc, Montricher 1991.
Vogler H., Autoportret z pamięci, cz. 3. Dojrzałość, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1981.
Vogt M.B., 89 lat Juliana Stryjkowskiego, MT Art. Prod. — Video Studio, Gdańsk 1994.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0079-4767.63.9
