Uwagi o międzywojennym prawie opieki nad zabytkami a model współczesny

Abstrakt

Współczesny system ochrony zabytków w Polsce wywodzi się z rozwiązań przyjętych w okresie międzywojennym. Szczególne znaczenie przypisuje się uchwaleniu przez Radę Regencyjną dekretu o opiece nad zabytkami sztuki i kultury w 1918 roku. Dokument był pierwszym aktem prawnym dotyczącym opieki nad zabytkami i ochrony zabytków. Międzywojenny system prawny ochrony zabytków został ostatecznie ukształtowany przepisami rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o opiece nad zabytkami wydanego 6 marca 1928 roku. Obecnie w pełni należy potwierdzić pogląd o szczególnej, wręcz fundamentalnej, roli regulacji prawnych z okresu międzywojennego do budowy systemu prawa ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Do dziś aktualne są przede wszystkim problemy terminologiczne. W polskim systemie prawnym w odniesieniu do roli państwa wobec dziedzictwa kulturowego przyjęto trzy terminy o charakterze zbliżonym znaczeniowo: „strzeżenie”, „ochrona” i „opieka”. Należy zaznaczyć, że ostatnia ustawa (z dnia 23 marca 2003 roku) nadała pojęciu „opieka nad zabytkami” inne znaczenie niż przyjmowane w okresie międzywojennym. Dzisiaj, w XXI wieku, opieka nad zabytkiem jest sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza i polega w szczególności na zapewnieniu odpowiednich warunków zachowania zabytku. Ponadto należy zauważyć, że podstawowe problemy, z którymi próbowano się uporać na początku ubiegłego stulecia, nadal nie są rozwiązane, co znajduje swoje odzwierciedlenie zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w orzecznictwie.