Mobilne uwspólnianie z marginesu na przód? Wrogościnność na granicy polsko-białoruskiej i polsko-ukraińskiej (2021-2022)

Abstrakt

Artykuł powstał jako tekst interwencyjny w obliczu bezprecedensowego wychodźstwa wojennego do Polski w pierwszych czterech tygodnia wojny w Ukrainie (między 24 lutego a 24 marca 2022 roku). Jego celem jest zmapowanie i poddanie dyskusji warunków oddolnego gościnności (i niegościnności) w Polsce między jesienią 2021 a wiosną 2022 roku. Był to okres zmieniającego się kontekstu dla polityki nie/gościnności: od stanu wyjątkowego, stosowanych wobec migrantów tzw. push-backów i grodzenia granicy z Białorusią, po politykę solidarności z uchodźcami wojennymi, usankcjonowany humanitaryzm i otwartą granicę z Ukrainą. Na przestrzeni półrocza warunki brzegowe oddolnej gościnności na wschodnich granicach Polski zmieniły się nagle i diametralnie. Kiedy kilka tysięcy migrantów z Bliskiego Wschodu i nie tylko obozowało w strefie granicznej między Białorusią a Polską, ponieważ odmówiono im możliwości składania wniosków uchodźczych w Unii Europejskiej, praktyki oddolnej solidarności były ledwo tolerowane przez państwo polskie, jeśli nie wprost kryminalizowane i potępiane. Ale wraz z rosyjską inwazją na Ukrainę 24 lutego 2022 roku, Polska otworzyła swoją granicę dla bezprecedensowego przyjazdu ponad dwóch milionów uchodźców (podczas pierwszego miesiąca wojny) i oddolna solidarność stanowiła masową odpowiedź polskiego społeczeństwa na tę sytuację, które zaczęło organizować miejsca schronienia, środki transportu, żywność i leki. Ci sami politycy i media, które zwalczały dotąd gościnność wobec migrantów na granicy z Białorusią – traktując ją jako „przestępstwo z solidarności” – tym razem powitały przybyszy z entuzjazmem i wsparciem. Artykuł proponuje, by spojrzeć na wzrastającą oddolną gościnność z ukraińskimi migrantami w perspektywie „mobilnego uwspólniania”: prekarnych, prowizorycznych i autonomicznych praktyk solidarnościowych z ludźmi pozostającymi w drodze. Mobilne uwspólnianie rozpatrzone zostało jako potencjalny fundament dla odmiennej polityki migracyjnej w UE. Jednocześnie polskie studium przypadku zostało poddane analizie jako pouczający przykład barier politycznego uniwersalizmu, które konstruowane są na granicach i poprzez granice.