Artykuły
W okresie nowożytnym właściciele ziemscy, głownie szlachta i duchowieństwo, zapewniali sobie wyłączne prawa do produkcji i sprzedaży alkoholu, co czyniło tzw. monopol propinacyjny bardzo dochodowym źródłem dochodu. Zniekształconemu w historiografii, monopolowi propinacyjnemu towarzyszy dziś wiele mitów. Celem poniższego artykułu jest omówienie globalnych uwarunkowań, które doprowadziły do rozwoju rzeczonego monopolu oraz zrozumienie jego znaczenia w okresie nowożytnym. Rewidując debaty na temat eksportu zboża, ewolucji gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej oraz zmian w globalnych wzorcach konsumpcji, artykuł zmienia perspektywę w odniesieniu do tych dyskusji, aby ocenić wpływ gospodarczy propinacji i rozpoznać zmiany ekonomiczne odbiegające od państw szybciej przekształcających się w nowo powstające systemy kapitalistyczne. Ponadto artykuł krotko analizuje w jaki sposob badanie propinacji i analogicznych zjawisk może wzbogacić dyskusje na temat mikro-historii i historii globalnej.
Acemoglu, Daron; Wolitzky, Alexander. 2011. “The Economics of Labor Coercion”, Econometrica, 79 (2).
Adamczyk, Dariusz. Zur Stellung Polens in modernen Weltsystem der Fruhen Neuzeit, Hamburg.
Andrade, Tonio. 2011. “A Chinese Farmer, Two Black Boys, and a Warlord: Towards a Global Microhistory”. The Journal of World History, 21 (4).
Assorodobraj-Kula, Nina. 1966. Początki klasy robotniczej: problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, Warszawa.
Azoulay, Ariella Aisha. 2019. Potential History: Unlearning Imperialism, London.
Banaji, Jairus. 2007. “Islam, the Mediterranean and the Rise of Capitalism”, Historical Materialism, 15.
Baranowski, Bohdan. 1994. Ludzie gościńca w XVII i XVIII wieku, Łodź.
Beckert, Sven. 2014. Empire of Cotton. A New History of Global Capitalism, London.
Bennett, Judith. 1996. Ale, beer and brewsters in England, Oxford.
Berg, Maxine. 2013a. „Useful knowledge, ‘industrial enlightenment’, and the place of India”, Journal of Global History, 8.
Berg, Maxine. 2013b. Writing the History of the Global. Challenges for the 21st Century, Oxford.
Bobrzyński, Michał. 1888. Prawo propinacyi w dawnej Polsce, Krakow.
Bourdieu, Pierre. 1977. Outline of a Theory of Practice, Cambridge.
Bourdieu, Pierre; Wacquant, Loic. 1992. An Invitation to a Reflexive Sociology, Chicago.
Branicki, Jan Klemens. 1762. Jan Klemens Branicki do Stanisława Goczałkowskiego, Archiwum Głowne Akt Dawnych, 1/336/0/2/19.
Buck-Morss, Susan. 2009. Hegel, Haiti, and Universal History. Pittsburgh.
Burnett, John. 1999. Liquid Pleasures: A Social History of Drinks in Modern Britain, New York.
Burszta, Jozef. 1950. Wieś i karczma. Rola karczmy w życiu wsi pańszczyźnianej,
Warszawa.
Butterwick-Pawlikowski, Richard. 2015. „Jews in the Discourses of the Polish Enlightenment”, Polin: Studies in Polish Jewry, 27, pp. 45-62.
Cerman, Markus. 2012. Villagers and Lords in Eastern Europe 1300-1800, New York.
Courtwright, David T. 2001. Forces of habit: Drugs and the making of the modern world, Cambridge.
CrisisIn Europe (1560-1660). 1965. Ed. T. Aston, New York.
Curtius, Francicus. 1785–1786. Przepisy dyetetyczn[e] czyli reguły zachowania się w czerstwym zdrowiu y przedłużenia życia, Warszawa.
Czartoryski Jozef. 1955. Myśli moje o zasadach gospodarskich, ed. de Plejit, Alexandra M., and van Zanden, Jan Luiten. 2016. “Accounting for the “Little Divergence”: What drove economic growth in pre-industrial Europe, 1300-1800?”, European Review of Economic History, 20.
de Tende, Gaspard. 1689. An account of Poland containing a geographical description of the country, the manners of the inhabitants… London.
de Vries, Jan. 2008. The Industrious Revolution: Consumer Demand and the Household Economy, 1650 to the Present, Cambridge.
de Vries, Jan. 2019. “Playing with Scales: The Global and the Micro, the Macro and the Nano”, Past & Present, 242, Supplement 14.
Delumeau, Jean. 1991. Sin and Fear: The Emergence of the Western Guilt Culture, 13th-18th Centuries, trans. Eric Nicholson, New York.
Dias- Lewandowska, Dorota. 2011. „Od węgrzyna do szampana. Wino, smak i wyróżnienie w Polsce XVII-XVIII”, Przegląd Historyczny, 102 (4).
Dias-Lewandowska, Dorota. 2017. „Czy alkohol jest używką? Wstęp do badań nad kulturą picia w Polsce w czasach nowożytnych”, Przegląd Historyczny, 108 (2).
Dias-Lewandowska, Dorota. 2019. “From the cellar to the table. Modesty, moderation and economy of Polish nobles’ drinking culture in the second half of the 18th century (based on inventories of drinks served in noble and aristocratic households)”, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67 (3).
Domańska, Ewa. 2014. “Historia ratownicza”, Teksty drugie, 5.
Douglas, Mary. 2010. Constructive Drinking. Perspectives on Drink from Anthropology, London.
Dusinberre, Martin. 2017. „Japan, Global History, and the Great Silence”, History Workshop Journal, 83.
Dworzaczek, Włodzimierz. 1952. „Dobrowolne” poddaństwo chłopów, Warszawa.
Fisher, Mark. 2019. Acid Communism. Unfinished Introduction, https://my-blackout.com/2019/04/25/mark-fisher-acid-communismunfinished-introduction/
Flavin, Susan; Meltonville, Marc; Taverner, Charlie; Reid, Joshua; Lawrence Stephen; Belloch-Molina, Carlos; Morrissey, John. 2023. “Understanding Early Modern Beer: An Interdisciplinary Case-Study”, The Historical Journal, 66.
Geertz, Clifford. 1973. “Thick description: toward an interpretive theory of culture”, [in:] The interpretation of cultures: selected essays, New York.
Gentilcore, David. 2015. Food and health in early modern Europe: diet, medicine and society, 1450–1800, London.
Ghobrial, John-Paul A. 2019. “Introduction: Seeing the World like a Microhistorian”, Past & Present, 242, Supplement 14.
Ginzburg, Carlo. 1980. The Cheese and the Worms. The Cosmos of a Sixteenth-Century Miller, Baltimore.
Ginzburg, Carlo. 1989. Clues, Myths, and the Historical Method, transl. J. & A. Tedeschi, Baltimore.
Gliwa, Andrzej. 2013. Kraina upartych niepogod. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku, Przemyśl.
Gloger, Zygmunt. 1900. Encyklopedia staropolska, Warszawa.
Goldstein, Darra. 2000. Gastronomic Reforms under Peter the Great.
Toward a Cultural History of Russian Food, “Jahrbucher fur Geschichte Osteuropas, Neue Folge”, 48 (4).
Goody, Jack. 2006. The Theft of History, Cambridge.
Grafe, Regina. 2014. “Economic and social trends”, [in:] The Oxford Handbook of Early Modern European History, 1350-1750, Vol. I “People and places”, ed. Hamish Scott, Oxford.
Grala, Hieronim. 2017. “Was the Polish-Lithuanian Commonwealth a Colonial State?”, The Polish Quarterly of International Affairs, 4, pp. 125-150.
Guzowski, Piotr. 2005. “A changing economy: models of peasant budgets in fifteenth- and sixteenth-century Poland”, Continuity and Change, 20 (1).
Guzowski, Piotr. 2008. Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Krakow.
Guzowski, Piotr. 2011. “The influence of exports on grain production on Polish royal demesne farms in the second half of the sixteenth century”. The Agricultural History Review, 59 (2).
Hailwood, Mark. 2014. Alehouses and Good Fellowship in Early Modern England, Woodbridge.
Haur, Jakub. 1689. Skład abo skarbiec znakomitych sekretów oekonomiej ziemiańskiej, Krakow.
Herlihy, Patricia. 2003. The Alcoholic Empire. Vodka & Politics in Late Imperial Russia, Oxford.
Historia Polski w liczbach. Polska w Europie. 2014. Ed. Cezary Kuklo, Juliusz Łukasiewicz, Cecylia Leszczyńska, vol. 3, Warszawa.
Hobson, John M. 2004. The Myth of the Italian Pioneer, [in:] The Eastern Origins of Western Capitalism, Cambridge.
Howell, Martha. 2010. Commerce before Capitalism in Europe, 1300-1600, Cambridge.
Jezierski, Andrzej; Leszczyńska, Cecylia. 2003. Historia gospodarcza Polski, Warszawa.
Kagarlitsky, Boris. 2008. Empire of the Periphery: Russia and the World System, London.
Kalik, Judith. 2008, “The Inn as a Focal Point for Jewish Relations with the Catholic Church in the Polish-Lithuanian Commonwealth”, [in:] Jews and Slavs (Jews, Poles, and Russians. Jewish-Polish and Jewish-Russian Contacts), eds. Wolf Moskovich & I. Fijałkowska-Janiak, Jerusalem-Gdańsk.
Karczewska, Joanna. 2017. „≫W karczmie nie masz pana≪ - staropolska karczma jako centrum rozrywki”, [in:] Homo Ludens. Zabawy i rozrywki na co dzień i od święta w dziejach krajow Europy Środkowej i ich sąsiadow, eds. A. Tetrycz-Puzio, W. Bejda, Słupsk.
Kazusek, Szymon. 2016-2022, Spław wiślany w drugiej połowie XVII wieku (do 1772), vol I & II, Kielce.
Klonder, Andrzej. 1983. Browarnictwo w Prusach Krolewskich (2 połowa XVI-XVII w.), Wrocław.
Koenigsberger, Helmut. 1982. „Die Krise des 17. Jahrhunderts“, Zeitschrift fuer Historische Forschung, 9.
Kontrakty dzierżawne karczm, młynow i in. majątkow Dzieduszyckich i rodzin spowinowaconych, 1610-1801, vol. 1 & 2, Lwowska Biblioteka Naukowa im. W. Stefanyka, fond 45, 314.
Księgi referendarii koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, 1955, vol. I, eds. A. Keckowa, W. Pałucki, Warszawa.
Księgi sądowe wiejskie klucza łąckiego, Vol. I 1529-1739 & Vol. II 1744-1811, ed. A. Vetulani, Wrocław 1962
Kuć, Joanna. 2017. „Lingwistyczna charakterystyka kontraktu jako gatunku na przykładzie mowy propinacyjnej z XIX wieku”, Poznańskie Studia Polonistyczne, 24 (44/2).
Kuc, Patryk. 2022. “Zapaści gospodarcze na polskiej wsi w XVII i XVIII wieku a postulaty historii ratowniczej. Przykład starostwa Krzeczowskiego, Historyka. Studia metodologiczne, 52.
Kuchowicz, „Uwagi o konsumpcji produktów destylacji alkoholowej w Polsce XVI w.”, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 19 (4).
Kula, Witold. 1956. Szkice o manufakturach w Polsce XVIII wieku, Warszawa.
Kula, Witold. 1976. An Economic Theory of the Feudal System. Towards a model of the Polish Economy 1500-1800, trans. L. Garner, London.
Kula, Witold. 1993. Rozwoj gospodarczy Polski XVI–XVIII w., Warszawa.
Kula, Witold and Leskiewiczowa, Janina. 1955. “Ks. Jozef Czartoryski: ≫Myśli Moje o Zasadach Gospodarskich≪”, Przegląd Historyczny, 46 (3), 445-452.
Kumin, Beat. 1999. “Useful to Have, But Difficult to Govern. Inns and taverns in Early Modern Bern and Vaud”, Journal of Early Modern History, 3 (2).
Lachmann, Richard. 2000. The Limits of Urban Capitalism, [in:] Capitalists in Spite of Themselves: Elite Conflict and European Transitions in Early Modern Europe, Oxford.
Levi, Giovanni. 1991. “On microhistory”, [in:] Burke, Peter. New perspectives on history writing, Cambridge.
Levine, Hillel. 2010. Alcohol monopoly to protect the non-commercial sector of the eighteenth century Poland, [in:] Douglas, Mary. Contested drinking. Perspectives on Drink from Anthropology, London.
Linklater, Andro. 2013. Owning the Earth: The Transforming History of Land Ownership, Bloomsbury.
Lutge, Friedrich. 1958. „Die wirtschafliche Lage Deutschlands vor Ausbruch des Dreissigjahrigen Krieges“, Jahrbucher fur Nationalokonomie und Statistik, 170.
Mączak, Antoni. 1962. Gospodarstwo chłopskie na Żuławach w początkach XVII wieku, Warszawa.
Maczak, Antoni. 1968. “Export of grain and the problem of distribution of national income in the years 1550 – 1650”, Acta Poloniae Historica, 1968, 18.
Makkai, Laszlo. 1975. “Neo-Serfdom: Its Origin and Nature in East Central Europe”, Slavic Review, 34 (2).
Małecki, Jan M. 1983. „Der Aussenhandel und die Spezifik der sozial-okonomischen Entwicklung Polens im 16. und 17. Jahrhundert [in:] Schichtung und Entwicklung der Gesellschaft in Polen und Deutschland im 16. und 17. Jahrhundert, Wiesbaden.
Małowist, Marian. 1959. “The Economic and Social Development of the Baltic Countries from the Fifteenth to the Seventeenth Centuries”, The Economic History Review, 12 (2).
Marx, Karl. 1887. Capital. A Critique of Political Economy, Vol. 1, [access online: www.marxists.org/archive/marx/works/download/pdf/Capital-Volume-I.pdf ]
Michalewicz, Jerzy. 1965. „Z badań nad konsumpcją spożywczą w Polsce. Kuchnia krolewska Zygmunta III”, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 13 (4).
Mikulski, Krzysztof. 2019. „Folwark pańszczyźniany i gospodarstwo chłopskie w Polsce w XVI wieku – rola popytu eksportowego w rozwoju gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej”, [in:] Chłopi na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej do czasów uwłaszczenia, ed. D. Michaluk, Ciechanowiec–Warszawa.
Milios, John. 2018. The Origins of Capitalism as a Social System The Prevalence of an Aleatory Encounter, London-New York.
Millward, Robert. 1982. An Economic Analysis of the Organization of Serfdom in Eastern Europe, The Journal of Economic History, 42 (3).
Mintz, Sidney. 1985. Sweetness and Power. The Place of Sugar in Modern History, London.
Miodunka, Piotr. 2022. “Famines in the manorial economy of eighteenth-century Poland”, Rural History, 34 (2).
Mitchell, Timothy. 2011. Carbon democracy. Political Power in the Age of Oil, London.
Monetisation and Commercialisation in the Baltic Sea, 1050-1450. 2021. ed. D. Adamczyk, B. Możejko, London.
Muldrew, Craig. 2011. Food, energy and the creation of industriousness, Cambridge.
Muszyńska, Jadwiga. 1995. „Straty demograficzne i zniszczenia gospodarcze w Małopolsce w połowie XVII wieku. Problemy badawcze”, [in:] Rzeczpospolita w latach Potopu, ed. J. Muszyńska, J. Wijaczka, Kielce.
Nagielski, Mirosław; Kossarzecki, Krzysztof; Przybyłek, Łukasz; Haratym Andrzej. 2015. Zniszczenia szwedzkie na terenie Korony w okresie potopu 1655-1660, Warszawa.
Narożniak, Michał. 2021. Niewolnicy modernizacji. Między pańszczyzną a kapitalizmem, Warszawa.
Norton, Marcy. 2008. Sacred Gifts, Profane Pleasures. A History of Tobacco and Chocolate in the Atlantic World, Ithaca and London.
Nowak, Janusz S. 2003. „Feyga Lejbowiczowa arendarka w Końskowoli Sieniawskich. Z dziejów gospodarczej aktywności kobiet żydowskich w początkach XVIII w.”, Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, 48, pp. 212–236.
Nowak, Janusz S. 2007. Żydzi w kręgu Denhoffow, Sieniawskich i Czartoryskich (II połowa XVII – koniec XIX wieku). Słownik biograficzny, Krakow.
Ogilvie, Sheilah. 2005. “Communities and the ‘Second Serfdom’ in Early Modern Bohemia”, Past & Present, 187.
Opalski, Magdalena. 1986. The Jewish Tavern-Keeper and his Tavern in Nineteenth-Century Polish Literature, Jerusalem.
Ormrod, David. 1985. English Grain Exports and the Structure of Agrarian Capitalism 1700-1760, Hull.
Ostling, Michael. 2011. Between the Devil and the Host: Imagining Witchcraft in Early Modern Poland, Oxford.
Pach, Zoltan. 1990. “The East-Central European Aspect of the Overseas Discoveries and Colonization”, [in:] The European Discovery of the World and Its Economic Effects on Pre-Industrial Society, 1500-1800, ed. H. Paul, Stuttgart.
Parker, Geoffrey. 2013. Global Crisis: War, Climate Change and Catastrophe in the Seventeenth Century, Yale.
Pobłocki, Kacper. 2014. Wodka jako forpoczta kapitalizmu: propinacja a proces klasotworczy w perspektywie globalnej, [in:] Od etnografii wsi do antropologii wspołczesności, ed. W. Dohnal, Poznań.
Pobłocki, Kacper. 2017.Kapitalizm: historia krotkiego trwania, Warszawa.
Polskie instruktarze ekonomiczne końca XVII i XVIII wieku, ed. S. Pawlik, Krakow 1915.
Pomeranz, Kenneth. 2000. The Great Divergence. China, Europe, and the Making of the Modern World Economy, Princeton and Oxford.
Popek, Joachim. 2021a. “With No Right to Have Rights. Conflict Analysis and the Common Rights of the Townsfolk of Rymanow in the Latter Half of the 19th Century”, UR Journal of Humanities and Social Sciences, 18 (1), pp. 20-38.
Popek, Joachim. 2021b. “Conflicts Over Common Rights to Cattle Grazing on Common Lands and Manorial Properties in Austrian Galicia (1772-1918)”, Rural History: Economy, Society, Culture, 32, pp. 77-93.
Popek, Joachim. 2023. “Firewood and Timber. The Meaning of the Forest Common Rights in the Everyday Life of Peasants in Austrian Galicia”, Landscape History, 44 (2), pp. 61-80
Public Drinking in the Early Modern World, Voices from the Tavern, 1500–1800, 2012, ed. T. Brennan, London.
Rachunki browarne y karczemne 1790, AGAD 1/343/0/1348 Rafacz, Jozef. 1933. Przymus propinacyjny w dobrach krolewskich koronnych w epoce nowożytnej, Warszawa.
Raj, Danuta; Węglorz, Jakub. 2017. „Wódka wódce nierówna. Problematyka leczniczych ekstraktow ziołowych w epoce nowożytnej”, Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 43 (4).
Raster, Tom. 2019. Serfs and the Market. Second Serfdom and the East-West Goods Exchange, 1579-1857, Paris.
Rauszer, Michał. 2021. Siła podporządkowanych, Warszawa.
Riello, Giorgio. 2013. Cotton. The Fabric that Made the Modern World, Cambridge.
Rorabaugh, William. 1979. The Alcohol Republic. An American Tradition. New York-Oxford.
Ross, Michael L. 2012. The Oil Curse. How Petroleum Shapes the Development of Nations, Princeton.
Roszko, Janusz. 2021. “Sprzedaż alkoholi w karczmach i szynkach białostockich pod koniec XVIII stulecia”, Studia Podlaskie, 29.
Roy, Thirtankar; Riello, Giorgio. 2018. Global Economic History, London.
Schindler, Norbert. 1992. „Habitus und Herrschaft, Zum Wandel der aristokratischen Herrschaftspraxis im 16. Jahrhundert, [in:] Norbert Schindler. Widerspenstige Leute. Studien zur Volkskultur in der fruhen Neuzeit, Frankfurt.
Simpson, Scott. 2010. “History and Mythology of Polish Vodka: 1270-2007”, Food and History, 8 (1), p. 121-148.
Słaby, Agnieszka. 2014. Rządzicha Oleszycka. Dwor Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Krakow.
Sosnowska, Anna. 2019. Explaining economic backwardness: post-1945 Polish historians on Eastern Europe, Budapest.
Sowina, Urszula. 2009. Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym. Ziemie polskie z Europą w tle, Warszawa.
Stanley, Amy. 2016. “Maidservants’ Tales: Narrating Domestic and Global History in Eurasia, 1600–1900”, American Historical Review.
Staszic, Stanisław. [1790/1926], Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związkow i z praw natury wypadające, [online access: https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/przestrogi-dla-polski.pdf ]
Steensgaard, Niels. 1990. “The Seventeenth-Century Crisis and the Unity of Eurasian History”, Modern Asian Studies, 24 (4).
Stern, Philipp J. 2022. “Alcohol and the Ambivalence of the Early English East India Company-State”, The Historical Journal, 65.
Szczepaniak, Marian. 1977. Karczma – wieś – dwor. Rola propinacji na wsi wielkopolskiej od połowy XVII do schyłku XVIII wieku, Warszawa.
Szelągowski, Adam. 2019 [1902]. Pieniądz i przewrot cen w XVI i XVII wieku w Polsce, Poznań.
Tazbir, Janusz. 1973. A State Without Stakes: Polish Religious Toleration in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, Warszawa.
Tlusty, B. Ann. 1994. “Gender and Alcohol Use in Early Modern Augsburg”, Social History/Histoire Sociale, 27 (54), pp. 241-259.
Tlusty, B. Ann. 2021. “Medicine and health”, [in:] Alcohol in the Early Modern World: A Cultural History, ed B. Ann Tlusty, London.
Tokć, Siarhiej. 2019. „Czy pańszczyzna była przyczyną chłopskiej biedy? (na przykładzie Grodzieńszczyzny w pierwszej połowie XIX wieku)”, [in:] Chłopi na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej do czasow uwłaszczenia, ed. D. Michaluk, Ciechanowiec–Warszawa.
Topolski, Jerzy. 1974. “Economic Decline in Poland from the Sixteenth to Eighteenth Centuries”, [in:] Essays in European Economic History 1500-1800, ed. P. Earle, Oxford.
Topolski, Jerzy. 2002. Przełom gospodarczy w Polsce XVI wieku i jego następstwa, Poznań.
Trivellato, Francesca. 2011. “Is There a Future for Italian Microhistory in the Age of Global History?”, California Italian Studies, 2 (1).
Trivellato, Francesca. 2020. “Renaissance Florence and the Origins of Capitalism: A Business History Perspective”, Business History Review, 94.
Unger, Richard. 1988. Brewing in the Netherlands and the Baltic grain trade [in:] From Dunkirk to Danzig. Shipping and Trade in the North Sea and the Baltic,1350-1850. Essays in Honour of JA. Faber on the Occasion of his Retirement as Professor of Economic and Social History at the University of Amsterdam, eds. W.G. Heeres et al., Hilversum.
Unger, Richard. 2003. Beer in the Middle Ages and the Renaissance, Philadelphia.
Van Tielhof, Milja. 2002. The ‘Mother of all Trades’. The Baltic Grain Trade in Amsterdam from the Late 16th to the Early 19th Century, Leiden.
Volumina Legum.1732. Volumen Primum: Ab Anno 1347. Ad Annum 1547, Acta Reipublica Continens, Petersburg.
Volumina Legum. 1860. Vol. VII, Petersburg.
Wagner, Katarzyna. 2021. Mieszczanie i podatki. Nierówności majątkowe w wybranych miastach Korony w XVII wieku, Warszawa.
Wallerstein, Immanuel. 2011. The modern world-system, Berkeley.
Warner, Jessica. 2002. Craze: Gin and Debauchery in an Age of Reason, Toronto.
Weber, Max. [first published] 1930. The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, transl. T. Parsons, London-New York.
Wendland, Ewa. 2008. Kawa, herbata, i czekolada. Nowe napoje w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej - ich wpływ na życie codzienne, Toruń.
Wijaczka, Jacek. 1996. Inwentarz Dobr Tuczyńskich na Wołyniu z 1742r., Czasy Nowożytne, 1.
Withington, Paul. 2020, “Intoxicants and the invention of ‘consumption’”, The Economic History Review, 73.
Wiślicz, Tomasz. 2018. Love in the Fields. Relationships and Marriage in Rural Poland in the Early Modern Age: Social Imagery and Personal Experience, Warsaw.
Wroniszewski, Jan and Krzysztof Mikulski, Krzysztof. 2020. “Manor Estates in the Context of Changes in the Economic Situation of Poland in the 14th–17th Centuries”, Klio – Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym, 55.
Wyczański, Andrzej. 1969. Studia nad konsumpcją żywności w Polsce XVI i pierwszej połowie XVII w., Warszawa.
Wyżga, Mateusz. 2023. „Podmiotowość chłopstwa staropolskiego”, Kwartalnik Historyczny, 130 (4), pp. 771-792.
Zeeuw, Jan W. 1978. “Peat and the Dutch Golden Age: The Historical Meaning of Energy attainability”, A.A.G.bijdrage, 21.
Żytkowicz, Leonid. 1985, “Trends of the agrarian economy in Poland, Bohemia and Hungary from the middle of fifteenth to the middle of the seventeenth century”, [in:] East-Central Europe in transition, ed. A. Mączak, H. Samsonowicz, P. Burke, Cambridge, pp. 59-83.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.