Соціально-економічні та політико-правові передумови становлення та розвитку модерного самоврядування у Львові у другій половині ХIХ століття

Abstrakt

Szczególne miejsce w historii samorządu na Ukrainie zajmuje historia prawa miejskiego oraz samorządu miejskiego społeczności Lwowa. Oryginalność ich współdziałania reprezentuje myśl, że Lwów stał się „małym światem”, w którym ten wielki (samorząd ukraiński) przeprowadzał swoje próby europejskie. Podsumowując wpływ Lwowa na historię samorządu na Ukrainie, trudno udzielić odpowiedzi na pytanie, czy jego rola była decydująca ze względu na rozmaitość i wieloznaczność wszystkich czynników. Od razu powstaje dylemat dotyczący otwartości miasta i długotrwałego wpływu na nie różnych idei oraz ideologii państwowotwórczych. Jednocześnie oczywista jest jego zdolność do bycia centrum aktywności społecznej i samorządu terytorialnego, do adaptacji europejskich modeli rządzenia terytorialnego. To przecież Lwów, będąc organicznie i duchowo połączony z Europą, w tym zakresie stał się miastem tranzytowym, z którego rozprzestrzeniały się europejskie modele samorządowe na ziemie ukraińskie.
„Przełom historyczny” w rozwoju społeczności lwowskiej i kształtowaniu nowoczesnego samorządu we Lwowie nastąpił w drugiej połowie ХIХ wieku, kiedy miasto znajdowało się w ramach cesarstwa Austrii. Monarchia Habsburgów, rozciągając swoją suwerenność na nowych poddanych, nie zmieniała, przynajmniej na początku, tradycyjnych form rządzenia w tych królestwach, księstwach i miastach, które zdobywała. Wkrótce jednak, w celu zachowania imperium, niezbędne okazało się przeprowadzenie reform politycznych, prawnych oraz gospodarczych, co oznaczałoby przejście od monarchii absolutnej do konstytucyjnej, od państwa policyjnego do państwa rządzonego prawem.
Warunki rozwoju społeczno-ekonomicznego Lwowa po jego włączeniu do Austrii całkowicie różniły się od poprzednich. Miasto zmieniło swój dawny status handlowo-wojskowy na administratywno-biurokratyczny, ponieważ Lwów stał się stolicą wielkiej austriackiej prowincji, w której natychmiast wprowadzono system rządzenia centralno-biurokratycznego istniejący w monarchii Habsburgów.
Ogólnie rzecz ujmując, historia rozwoju gospodarczo-ekonomicznego Lwowa (miejskiej gromady terytorialnej) okresu austriackiego podzielona jest na dwa etapy. Punktem rozgraniczenia, który podzielił te dwa okresy, stało się wprowadzenie w 1870 roku, zgodnie z normami przyznanego statutu, nowoczesnego samorządu we Lwowie, co było ważnym czynnikiem przekształcenia życia gromady miejskiej we wszystkich jego przejawach.
W latach sześćdziesiątych XIX wieku zostały położone podwaliny pod kształtowanie samorządu miejskiego nowego rodzaju, wzrosła moc gromady lwowskiej, rozwijała się gospodarka miasta. Dalszy wzrost ekonomiczny, którym była zainteresowana monarchia austriacka, był jednak możliwy tylko pod warunkiem decentralizacji władzy państwowej, a mianowicie uznania i gwarancji samorządu miejscowego na poziomie prawnym (przesłanki polityczno-prawne). Taka podstawa prawna kształtowania oraz funkcjonowania samorządu lokalnego została założona wraz z przyjęciem 5 marca 1862 roku ogólnopaństwowej ustawy austriackiej o zasadniczych podstawach urządzenia gmin.
Dopiero 26 sierpnia 1870 roku, po wniesieniu przez komisję Rady Miejskiej zmian i uzupełnień, został uchwalony przez Sejm Krajowy w redakcji ostatecznej projekt statutu miasta Lwowa, a 14 października 1870 roku statut został zatwierdzony przez monarchę. Przyznanie statutu gromadzie terytorialnej w 1870 roku stało się najważniejszym wydarzeniem historycznym na drodze do stworzenia demokracji lokalnej we Lwowie w tym okresie historycznym. Ukształtowana społeczność lwowska stała się legalna i została odrębnym podmiotem życia społecznego oraz państwowego. Wraz z przyznaniem statutu gromadzie terytorialnej Lwowa zaczęła się nowa era w historii samorządu społeczności lwowskiej.