Tom 7 (2013)

Opublikowane: 28-02-2014
Siódmy tom rocznika „Góry — Literatura — Kultura” zawiera rozprawy, artykuły i szkice dotyczące problematyki górskiej oscylujące wokół bardzo istotnego dla tego obszaru badań zagadnienia relacji pomiędzy naturą a kulturą. Nie przypadkiem jako motto dla całego tomu przyjęto konkluzję wieńczącą słynny esej Natura a kultura (1913) autorstwa Jana Gwalberta Pawlikowskiego, mówiącą o tym, iż:„kultura wyszła z przyrody i nosiła długo na sobie jej cechy”. W związku z tym prace zebrane w niniejszym tomiedotyczą przede wszystkim różnorodnej aktywności twórczej, zainspirowanej pięknem górskiego krajobrazu, zmierzającej do jego utrwalenia w dziele sztuki, a tym samym nadania owemu krajobrazowi wielu znaczeń i wartości. Spora część wypowiedzi koncentruje się wokół zjawisk charakterystycznych dla pasma karpackiego, ale są wśród nich także i takie, które zostały poświęcone przyrodzie i kulturze alpejskiej oraz kaukaskiej. Tom otwiera rozprawa prezentująca dzieje powstania i zniszczenia słynnej Panoramy Tatrzańskiej, która pod koniec XIX i na początku XX wieku miała odegrać bardzo ważną rolę w popularyzacji monumentalnego piękna Tatr. W kolejnych szkicach omówiono fenomen artystycznego, literackiego i naukowego życia w Zakopanem u schyłku XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Podjęto także temat typowej dla tego okresu wymiany myśli w sferze inspiracji twórczych pomiędzy przyrodnikami i literatami, a także skomentowano niektóre aspekty stylu zakopiańskiego w architekturze. Przedstawiono również sposób prezentowania gór i obszarów górskich w znanej i popularnej w dwudziestoleciu międzywojennym serii Rudolfa Wegnera „Cuda Polski”, a także w wybranych dziewiętnastowiecznych i współczesnych powieściach polskich i litewskich. Zwrócono też uwagę na muzyczno-dźwiękowy fenomen przyrody karpackiej wyeksponowany w prozie Stanisława Vincenza, problematykę małych ojczyzn w poezji Jerzego Harasymowicza oraz sposób istnienia obrazu, legendy i folkloru Tatr w popularnej współcześnie formie limeryku. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami oprócz szkiców i rozpraw tom został wzbogacony o noty, notatki i recenzje wybranych publikacji związanych z przyrodą i kulturą ziem górskich.

Artykuły

Ewa Grzęda,

Wstęp