Spis wszystkich numerów

Tom 15 (2021)

Jubileuszowy, 15 tom czasopisma „Góry – Literatura – Kultura” dedykowany jest prof. Jackowi Kolbuszewskiemu — pomysłodawcy i twórcy serii wydawniczej „Góry-literatura-kultura” ukazującej się nakładem Wydawnictwa Uniwersyteckiego, która w 2012 roku została przekształcona w regularny rocznik. Wtedy też zmieniono formę zapisu tytułu, nie naruszając jego warstwy brzmieniowej i semantycznej.

Praca nad 15 tomem zbiegła się z dwoma spektakularnymi wydarzeniami. Po pierwsze, rok 2021 został ogłoszony Rokiem Dantego. Patronuje mu zatem poeta, który nadając w swoim wiekopomnym dziele Divina Commedia znaczenie symboliczne formom górskim, jako pierwszy twórca nowożytny posłużył się motywem wspinaczki, dając w ten sposób początek nowoczesnym ujęciom tematyki górskiej w literaturze europejskiej (temu zagadnieniu poświęcony został pierwszy, otwierający niniejszy tom, szkic autorstwa Jacka Kolbuszewskiego). Drugim wydarzeniem, na które warto zwrócić uwagę, były Igrzyska Olimpijskie 2020 w Tokio, które ze względu na pandemię COVID-19 zostały zorganizowane rok później i rozpoczęły się 23 lipca 2021 roku. Podczas uroczystości otwarcia na stadionie w Tokio zapłonął znicz w kształcie słynnej wulkanicznej góry Fudżijama. Nie przypadkiem zatem na okładce niniejszego tomu znalazły się przedstawienie słynnej dantejskiej Góry Czyśćcowej i japoński wulkan symbolizujący historyczne — bo rozegrane w trudnym czasie pandemii — Igrzyska Olimpijskie, podczas których po raz pierwszy w historii igrzysk rozegrano zawody w spinaczce sportowej.

Tom zawiera prace polskich i zagranicznych autorów z różnych ośrodków badawczych, stanowiące kontynuację problematyki podejmowanej w poprzednich rocznikach.

więcej

Tom 14 (2020)

Tematyka 14 tomu rocznika „Góry-Literatura-Kultura” koncentruje się wokół nieco prowokacyjnie sformułowanego pytania: „czyje są góry?”. Autorzy, reprezentujący różne polskie i zagraniczne ośrodki badawcze, w ogłoszonych w niniejszym tomie artykułach, szkicach i notach podjęli próbę prześledzenia skomplikowanych procesów oswajania, następnie udomawiania, aż w końcu zawłaszczania gór przez  różne grupy ludzi, których aktywność zawodowa, artystyczna, sportowa, społeczna, ekonomiczna, polityczna była i jest związana z obszarani górskimi.  Praca nad niniejszym tomem przypadła na trudny okres szerzenia się światowej pandemii, związanej z gwałtownym rozprzestrzenianiem się nieznanego dotąd wirusa oznaczonego jako SARS-CoV-2 (Covid-19). Podczas pierwszej fazy walki z pandemią, w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się nowego wirusa drastycznie ograniczony został dostęp dla większości grup społecznych, nie tylko zresztą w Europie, do korzystania z rozmaitych enklaw przyrodniczych, także górskich, popularnych szlaków turystycznych i wszelkiej ulokowanej w ich pobliżu infrastruktury turystycznej. W tym okresie uczestnicy współczesnego górskiego ruchu turystycznego w dwójnasób zaczęli manifestować swoje potrzeby związane z prawem do korzystania z dóbr natury, wyrażając je na różne sposoby, zwłaszcza za pośrednictwem rozmaitych forów internetowych. Wielu z nich z wyjątkową ekspresją wyrażało silną tęsknotę za „swoimi górami”, skałkami, pieszymi i rowerowymi szlakami turystycznymi, etc. W tym kontekście pytanie „czyje są góry” nabrało jeszcze innego, zupełnie nowego znaczenia.

 

Oddając zatem niniejszy - 14 tom rocznika „Góry-Literatura-Kultura” do rąk czytelnika łaskawego, pozwalamy sobie jako znamienny znak czasu w dziale Noty i notatki zamieścić także swoistą „kronikę czasu zarazy”, odzwierciedlającą aktywność członków Pracowni Badań Humanistycznych nad Problematyką Górską w okresie tzw. pierwszego Lockdownu, zmuszającego nie tylko miłośników gór i turystyki górskiej do pozostania w domu.

więcej

Tom 13 (2019)

Wiodąca problematyka 13 tomu rocznika „Góry – Literatura – Kultura” dotyczy zjawiska idealizacji gór, analizowanego nie tylko w ujęciu historycznym, lecz także w kontekście współczesnym. Autorzy prezentowanych w tomie artykułów i szkiców, reprezentujący polskie i zagraniczne ośrodki badawcze, na problem idealizacji gór starali się spojrzeć z nowej perspektywy, niejednokrotnie przekraczając w obrębie prowadzonych dyskursów granice pojedynczych dyscyplin naukowych. Wśród nurtujących ich zagadnień pojawiło się kilka ważnych pytań: na ile fenomen idealizacji gór związany jest z ich ontologią i postrzeganiem góry w kategoriach archetypu i symbolu, a na ile stanowi nowy konstrukt kulturowy i wiąże się z powstaniem i upowszechnieniem pewnego typu gatunków literackich oraz rozwojem i spopularyzowaniem malarstwa pejzażowego? Jakie są faktory idealizacji gór; na ile mają one związek z rozwojem cywilizacji, ideami postępu, umasowieniem sportu i rekreacji (czy zjawisko idealizacji jest wobec nich wprost, czy odwrotnie proporcjonalne)? Jaki wpływ na ten proces miał rozwój sieci górskich kurortów i lecznictwa uzdrowiskowego oraz jakie znaczenie i jaki udział w zjawisku idealizacji gór mają kategorie estetyczne: piękna, wzniosłości, malowniczości i dzikości?

Oddając 13 tom rocznika „Góry – Literatura – Kultura” do rąk Czytelnika Łaskawego, mamy nadzieję, że niektóre z procesów kulturowych zachodzących zarówno na obszarach górskich, jak i w pewnym z nimi związku, dzięki szeroko zakrojonym badaniom humanistycznym, zostaną lepiej rozpoznane, co przyczyni się do niezwykle ważnej współcześnie rewaloryzacji więzi między człowiekiem a naturą, społeczeństwem a środowiskiem naturalnym.

więcej

Tom 12 (2018)

Tom 12 rocznika „Góry – Literatura – Kultura” został poświęcony problematyce kulturowych, społecznych, politycznych i artystycznych zjawisk związanych z rozwojem turystyki górskiej i alpinizmu, ze szczególnym wskazaniem na okres pomiędzy drugą połową XVIII a pierwszą dekadą XXI wieku. Znajdują się w nim prace autorów z różnych ośrodków badawczych (polskich i zagranicznych), przy czym artykuły niemieckojęzyczne zostały opublikowane równolegle w oryginalnej wersji językowej i w przekładzie na język polski. Historia turystyki górskiej i alpinizmu, wchodząc w zakres szeroko rozumianych badań historycznych, w pewnym stopniu wyróżnia się odrębną pragmatyką badawczą. Obejmuje bowiem rozległy zespół zjawisk kulturowych o silnym nacechowaniu społecznym, których dzieje, biegnąc niekiedy podobnym torem co powszechna historia życia społecznego, w niektórych aspektach zdradzają wyraźne odrębności, odnosząc się do specyficznych, różnie motywowanych indywidualnych i zbiorowych zachowań ludzkich. Wielość ich form sprawia, że jawią się one w kontekście różnorakich motywacji ideologicznych (tak zwana ideologia alpinizmu i taternictwa) i często wsparte są na świadomie dobranych podstawach filozoficznych. Historia turystyki górskiej i alpinizmu dotyczy więc zarówno pojedynczych dokonań zdobywczych, jak i dziejów form organizacyjnych klubów i stowarzyszeń ludzi gór. Turystyka górska i alpinizm w toku swojego rozwoju ujawniają także istotne zdolności kulturotwórcze, których przejawami są twórczość literacka i artystyczna. Artykuły zebrane w niniejszym tomie omawiają szereg tych zjawisk.
więcej

Tom 11 (2017)

11 tom rocznika „Góry – Literatura – Kultura” zawiera obszerny wybór zróżnicowanych metodologicznie studiów i szkiców poświęconych dwóm nierozerwalnym kategoriom granicy i transgresji, rozpatrywanym w kontekście szeroko rozumianej problematyki górskiej. Geomorfologiczna specyfika naturalnych obszarów górskich sprzyja nadawaniu im różnorodnych znaczeń. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje przypisywana górom kategoria granicy, rozumianej zarówno w sensie dosłownym — topograficznym, jak i metaforycznym. Postrzeganie gór jako naturalnych granic delimitujących przestrzeń, oddzielających państwa, regiony, ale także wyznaczających granice biologicznej egzystencji żywych organizmów i granice ludzkiej odporności psychicznej wyzwala wobec nich postawy transgresyjne oraz prowokuje do nieustannych prób przekraczania owych granic. W większość prac zamieszczonych w niniejszym tomie podjęto w związku z tym próbę nowego, w wielu przypadkach interdyscyplinarnego, spojrzenia na szeroko pojętą problematykę górską z perspektywy dialektyki graniczności i transgresyjności. Mają one zarówno charakter historyczny i przeglądowy, jak i zawierają diagnozy zjawisk współczesnych. Autorzy zebranych w tomie rozpraw reprezentują kilka pokoleń badaczy z różnych ośrodków naukowych — polskich i zagranicznych. Szkice niemieckojęzyczne zostały opublikowane równolegle w dwóch wersjach językowych — oryginalnej i w tłumaczeniu na język polski, co zdaniem Redakcji umożliwi ich lepszą recepcję w gronie polskich czytelników.
więcej

Tom 10 (2016)

10. tom rocznika „Góry – Literatura – Kultura” zawiera wybór szkiców i rozpraw poświęconych symptomatycznym dla nowoczesnego widzenia i eksplorowania gór oraz krajobrazu górskiego zjawiskom kulturowym, społecznym i artystycznym z przełomu XIX i XX w. W badaniach nad problematyką górską przełom XIX i XX w. wydaje się szczególnie ważny, gdyż w tym czasie kończy się okres elitarnej sentymentalno-romantycznej fascynacji „okropnym urokiem dzikości” górskiej przyrody i rozpoczyna na dużą skalę — trwający do dzisiaj — nieodwracalny proces udostępniania gór szerokim kręgom turystów, pochodzącym z różnych warstw społecznych, grup etnicznych i narodowościowych, co wiąże się także z kształtowaniem się nowych postaw wobec gór oraz rozmaitych form ideologizacji i zawłaszczania górskiego krajobrazu. W tomie zawarto też zespół szkiców poświęconych Stanisławowi Witkiewiczowi i Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi, jako twórcom patronującym Młodej Polsce tatrzańskiej.
więcej

Tom 9 (2015)

Dziewiąty tom rocznika „Góry–Literatura–Kultura” zawiera wybór prac mieszczących się w ramach postulowanej przez Radę Naukową pisma perspektywy badawczej, zakładającej rozwój zintegrowanych badań nad interakcjami zachodzącymi między krajobrazem i przyrodą o charakterze górskim a ludzkim doświadczeniem we wszystkich jego przejawach. Coraz popularniejsze w Polsce i Europie badania nad szeroko pojętą problematyką górską, obejmujące perspektywę historyczną i zjawiska współczesne, są konsekwencją potrzeby stworzenia wieloaspektowej refleksji naukowo-badawczej nad wieloma zjawiskami społecznymi, kulturowymi i przyrodniczymi, stanowiącymi skutki zaawansowanego procesu udostępniania obszarów górskich turystom masowym i spopularyzowania ich walorów w szerokich kręgach społecznych. Autorzy rozpraw opublikowanych w niniejszym tomie reprezentują różne pokolenia badaczy (od nestorów nauki po debiutantów) oraz różne dyscypliny i dziedziny nauk humanistycznych i przyrodniczych (medycznych), co umożliwia stworzenie wieloaspektowej płaszczyzny wymiany myśli na kanwie refleksji historycznej stanowiącej dobry i konieczny punkt wyjścia opisu zjawisk współczesnych.
więcej

Tom 8 (2014)

Ósmy tom rocznika „Góry — Literatura — Kultura” jest poświęcony szeroko pojętym relacjom pomiędzy krajobrazem górskim bądź górą a kulturą i sztuką. W polu zainteresowania autorów zebranych w nim prac dominuje tematyka oscylująca wokół zagadnień związanych z symbolicznym i aksjologicznym wymiarem przestrzeni górskiej. Tom zawiera rozprawy dotyczące różnych aspektów funkcji oraz znaczenia gór zarówno w tradycji religijnej, jak i mitycznej i baśniowej z uwzględnieniem zróżnicowanych obiegów kulturowych i etnicznych. Osobny krąg zainteresowań autorów stanowią kategorie egzotyzmu i obcości wiążące się z fascynacją górami jako wyznacznikami krajobrazu obcego, widzianego na przykład oczyma mieszkańców krain „płaskich” (np. Litwinów czy Łotyszów), a także ze znaczeniem obecności gór w przestrzeni „domowej” i perspektywie regionalnej (np. góry Śląska, Pieniny, Tatry i Podhale) oraz edukacji szkolnej. Do grona prac prawdziwie pionierskich zaliczyć należy szkic poświęcony obrazowi gór w popularnych i silnie kształtujących wyobraźnię przestrzenną współczesnych pokoleń grach komputerowych.
więcej

Tom 7 (2013)

Siódmy tom rocznika „Góry — Literatura — Kultura” zawiera rozprawy, artykuły i szkice dotyczące problematyki górskiej oscylujące wokół bardzo istotnego dla tego obszaru badań zagadnienia relacji pomiędzy naturą a kulturą. Nie przypadkiem jako motto dla całego tomu przyjęto konkluzję wieńczącą słynny esej Natura a kultura (1913) autorstwa Jana Gwalberta Pawlikowskiego, mówiącą o tym, iż:„kultura wyszła z przyrody i nosiła długo na sobie jej cechy”. W związku z tym prace zebrane w niniejszym tomiedotyczą przede wszystkim różnorodnej aktywności twórczej, zainspirowanej pięknem górskiego krajobrazu, zmierzającej do jego utrwalenia w dziele sztuki, a tym samym nadania owemu krajobrazowi wielu znaczeń i wartości. Spora część wypowiedzi koncentruje się wokół zjawisk charakterystycznych dla pasma karpackiego, ale są wśród nich także i takie, które zostały poświęcone przyrodzie i kulturze alpejskiej oraz kaukaskiej. Tom otwiera rozprawa prezentująca dzieje powstania i zniszczenia słynnej Panoramy Tatrzańskiej, która pod koniec XIX i na początku XX wieku miała odegrać bardzo ważną rolę w popularyzacji monumentalnego piękna Tatr. W kolejnych szkicach omówiono fenomen artystycznego, literackiego i naukowego życia w Zakopanem u schyłku XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Podjęto także temat typowej dla tego okresu wymiany myśli w sferze inspiracji twórczych pomiędzy przyrodnikami i literatami, a także skomentowano niektóre aspekty stylu zakopiańskiego w architekturze. Przedstawiono również sposób prezentowania gór i obszarów górskich w znanej i popularnej w dwudziestoleciu międzywojennym serii Rudolfa Wegnera „Cuda Polski”, a także w wybranych dziewiętnastowiecznych i współczesnych powieściach polskich i litewskich. Zwrócono też uwagę na muzyczno-dźwiękowy fenomen przyrody karpackiej wyeksponowany w prozie Stanisława Vincenza, problematykę małych ojczyzn w poezji Jerzego Harasymowicza oraz sposób istnienia obrazu, legendy i folkloru Tatr w popularnej współcześnie formie limeryku. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami oprócz szkiców i rozpraw tom został wzbogacony o noty, notatki i recenzje wybranych publikacji związanych z przyrodą i kulturą ziem górskich.
więcej

Tom 6 (2012)

Kolejny, szósty numer czasopisma „Góry — Literatura — Kultura” ma charakter monograficzny i w całości poświęcony został tematyce karpackiej. Tom składa się z trzech działów. W dziale „Rozprawy, studia, szkice” czytelnik odnajdzie teksty poświęcone tematyce karpackiej, sposobowi ukazywania Karpat oraz związanej z nimi kultury w literaturze dziewiętnastego i pierwszej połowy dwudziestego wieku (m.in. teksty Michała Mesjasza, Małgorzaty Łoboz), jak również prace dotyczące legendarnej Transylwanii, ukazanej w powieści grozy jako kraina wampirów (np. tekst Haliny Kubickiej czy Michała Wolskiego). Niniejszy tom zawiera ponadto dwa nowe działy — „Noty i notatki” oraz „Recenzje”, znajdziemy tu między innymi recenzję książki Jakuba Żmidzińskiego Pieniny w literaturze polskiej.
więcej

Tom 5 (2010)

Piąty tom serii Góry – Literatura – Kultura w całości poświęcony został problematyce alpejskiej w literaturze polskiej i obcej. Większa część zamieszczonych tu rozpraw i artykułów dotyczy piśmiennictwa krajowego, głównie dziewiętnastowiecznego. W polu zainteresowania autorów tomu znalazły się zarówno polskie przekłady dzieł europejskich, należących do kręgu literatury alpejskiej, jak i oryginalne utwory rodzime, reprezentujące różne gatunki i obiegi literackie. Wraz z nimi opublikowano również dwa studia poświęcone literaturze obcej. Tom nie pretenduje do rangi monografii, ale stanowić ma zapowiedź systematycznych badań nad polską literaturą alpejską, interpretowaną w szerokim kontekście europejskim, których owocem będzie obszerna antologia. Pierwsze kroki w tym celu zostały już poczynione. We współpracy ze studentami z koła naukowego edytorów Koedycja działającego w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego przygotowano do druku wybór polskiej poezji o Alpach. Po rozszerzeniu i uzupełnieniu ukaże się on niebawem jako numer specjalny w ramach niniejszej serii.
więcej

Tom 4 (2001)

Studia poświęcone tematyce górskiej otwierają szerszą perspektywę na problemy filozofii przyrody, estetyki natury, antropologii kultury, historii literatury i sztuki. Prace z tego zakresu powinny przynosić nowe spojrzenie na różne aspekty kulturotwórczej funkcji gór oraz na przemiany związanych z nimi postaw, a przede wszystkim na dzieła zrodzone z bezpośredniego kontaktu z obszarami górskimi, postrzeganymi jako fenomeny natury i kultury. Ambicją i zamierzeniem Autorów prac ogłoszonych do tej pory na łamach niniejszego pisma było zatem ukazanie inspirującego oddziaływania gór, interpretowanych jako wielka, uniwersalna wartość, na wyobraźnię twórczą w różnych okresach kultury oraz filozoficznych, artystycznych, a także obyczajowych następstw i konsekwencji tego oddziaływania.

więcej
filtruj po latach