Tom 12 rocznika „Góry – Literatura – Kultura” został poświęcony problematyce kulturowych, społecznych, politycznych i artystycznych zjawisk związanych z rozwojem turystyki górskiej i alpinizmu, ze szczególnym wskazaniem na okres pomiędzy drugą połową XVIII a pierwszą dekadą XXI wieku. Znajdują się w nim prace autorów z różnych ośrodków badawczych (polskich i zagranicznych), przy czym artykuły niemieckojęzyczne zostały opublikowane równolegle w oryginalnej wersji językowej i w przekładzie na język polski. Historia turystyki górskiej i alpinizmu, wchodząc w zakres szeroko rozumianych badań historycznych, w pewnym stopniu wyróżnia się odrębną pragmatyką badawczą. Obejmuje bowiem rozległy zespół zjawisk kulturowych o silnym nacechowaniu społecznym, których dzieje, biegnąc niekiedy podobnym torem co powszechna historia życia społecznego, w niektórych aspektach zdradzają wyraźne odrębności, odnosząc się do specyficznych, różnie motywowanych indywidualnych i zbiorowych zachowań ludzkich. Wielość ich form sprawia, że jawią się one w kontekście różnorakich motywacji ideologicznych (tak zwana ideologia alpinizmu i taternictwa) i często wsparte są na świadomie dobranych podstawach filozoficznych. Historia turystyki górskiej i alpinizmu dotyczy więc zarówno pojedynczych dokonań zdobywczych, jak i dziejów form organizacyjnych klubów i stowarzyszeń ludzi gór. Turystyka górska i alpinizm w toku swojego rozwoju ujawniają także istotne zdolności kulturotwórcze, których przejawami są twórczość literacka i artystyczna. Artykuły zebrane w niniejszym tomie omawiają szereg tych zjawisk.

11 tom rocznika „Góry – Literatura – Kultura” zawiera obszerny wybór zróżnicowanych metodologicznie studiów i szkiców poświęconych dwóm nierozerwalnym kategoriom granicy i transgresji, rozpatrywanym w kontekście szeroko rozumianej problematyki górskiej. Geomorfologiczna specyfika naturalnych obszarów górskich sprzyja nadawaniu im różnorodnych znaczeń. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje przypisywana górom kategoria granicy, rozumianej zarówno w sensie dosłownym — topograficznym, jak i metaforycznym. Postrzeganie gór jako naturalnych granic delimitujących przestrzeń, oddzielających państwa, regiony, ale także wyznaczających granice biologicznej egzystencji żywych organizmów i granice ludzkiej odporności psychicznej wyzwala wobec nich postawy transgresyjne oraz prowokuje do nieustannych prób przekraczania owych granic. W większość prac zamieszczonych w niniejszym tomie podjęto w związku z tym próbę nowego, w wielu przypadkach interdyscyplinarnego, spojrzenia na szeroko pojętą problematykę górską z perspektywy dialektyki graniczności i transgresyjności. Mają one zarówno charakter historyczny i przeglądowy, jak i zawierają diagnozy zjawisk współczesnych. Autorzy zebranych w tomie rozpraw reprezentują kilka pokoleń badaczy z różnych ośrodków naukowych — polskich i zagranicznych. Szkice niemieckojęzyczne zostały opublikowane równolegle w dwóch wersjach językowych — oryginalnej i w tłumaczeniu na język polski, co zdaniem Redakcji umożliwi ich lepszą recepcję w gronie polskich czytelników.

10. tom rocznika „Góry – Literatura – Kultura” zawiera wybór szkiców i rozpraw poświęconych symptomatycznym dla nowoczesnego widzenia i eksplorowania gór oraz krajobrazu górskiego zjawiskom kulturowym, społecznym i artystycznym z przełomu XIX i XX w. W badaniach nad problematyką górską przełom XIX i XX w. wydaje się szczególnie ważny, gdyż w tym czasie kończy się okres elitarnej sentymentalno-romantycznej fascynacji „okropnym urokiem dzikości” górskiej przyrody i rozpoczyna na dużą skalę — trwający do dzisiaj — nieodwracalny proces udostępniania gór szerokim kręgom turystów, pochodzącym z różnych warstw społecznych, grup etnicznych i narodowościowych, co wiąże się także z kształtowaniem się nowych postaw wobec gór oraz rozmaitych form ideologizacji i zawłaszczania górskiego krajobrazu. W tomie zawarto też zespół szkiców poświęconych Stanisławowi Witkiewiczowi i Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi, jako twórcom patronującym Młodej Polsce tatrzańskiej.

Dziewiąty tom rocznika „Góry–Literatura–Kultura” zawiera wybór prac mieszczących się w ramach postulowanej przez Radę Naukową pisma perspektywy badawczej, zakładającej rozwój zintegrowanych badań nad interakcjami zachodzącymi między krajobrazem i przyrodą o charakterze górskim a ludzkim doświadczeniem we wszystkich jego przejawach. Coraz popularniejsze w Polsce i Europie badania nad szeroko pojętą problematyką górską, obejmujące perspektywę historyczną i zjawiska współczesne, są konsekwencją potrzeby stworzenia wieloaspektowej refleksji naukowo-badawczej nad wieloma zjawiskami społecznymi, kulturowymi i przyrodniczymi, stanowiącymi skutki zaawansowanego procesu udostępniania obszarów górskich turystom masowym i spopularyzowania ich walorów w szerokich kręgach społecznych. Autorzy rozpraw opublikowanych w niniejszym tomie reprezentują różne pokolenia badaczy (od nestorów nauki po debiutantów) oraz różne dyscypliny i dziedziny nauk humanistycznych i przyrodniczych (medycznych), co umożliwia stworzenie wieloaspektowej płaszczyzny wymiany myśli na kanwie refleksji historycznej stanowiącej dobry i konieczny punkt wyjścia opisu zjawisk współczesnych.

Ósmy tom rocznika „Góry — Literatura — Kultura” jest poświęcony szeroko pojętym relacjom pomiędzy krajobrazem górskim bądź górą a kulturą i sztuką. W polu zainteresowania autorów zebranych w nim prac dominuje tematyka oscylująca wokół zagadnień związanych z symbolicznym i aksjologicznym wymiarem przestrzeni górskiej. Tom zawiera rozprawy dotyczące różnych aspektów funkcji oraz znaczenia gór zarówno w tradycji religijnej, jak i mitycznej i baśniowej z uwzględnieniem zróżnicowanych obiegów kulturowych i etnicznych. Osobny krąg zainteresowań autorów stanowią kategorie egzotyzmu i obcości wiążące się z fascynacją górami jako wyznacznikami krajobrazu obcego, widzianego na przykład oczyma mieszkańców krain „płaskich” (np. Litwinów czy Łotyszów), a także ze znaczeniem obecności gór w przestrzeni „domowej” i perspektywie regionalnej (np. góry Śląska, Pieniny, Tatry i Podhale) oraz edukacji szkolnej. Do grona prac prawdziwie pionierskich zaliczyć należy szkic poświęcony obrazowi gór w popularnych i silnie kształtujących wyobraźnię przestrzenną współczesnych pokoleń grach komputerowych.

Siódmy tom rocznika „Góry — Literatura — Kultura” zawiera rozprawy, artykuły i szkice dotyczące problematyki górskiej oscylujące wokół bardzo istotnego dla tego obszaru badań zagadnienia relacji pomiędzy naturą a kulturą. Nie przypadkiem jako motto dla całego tomu przyjęto konkluzję wieńczącą słynny esej Natura a kultura (1913) autorstwa Jana Gwalberta Pawlikowskiego, mówiącą o tym, iż:„kultura wyszła z przyrody i nosiła długo na sobie jej cechy”. W związku z tym prace zebrane w niniejszym tomiedotyczą przede wszystkim różnorodnej aktywności twórczej, zainspirowanej pięknem górskiego krajobrazu, zmierzającej do jego utrwalenia w dziele sztuki, a tym samym nadania owemu krajobrazowi wielu znaczeń i wartości. Spora część wypowiedzi koncentruje się wokół zjawisk charakterystycznych dla pasma karpackiego, ale są wśród nich także i takie, które zostały poświęcone przyrodzie i kulturze alpejskiej oraz kaukaskiej. Tom otwiera rozprawa prezentująca dzieje powstania i zniszczenia słynnej Panoramy Tatrzańskiej, która pod koniec XIX i na początku XX wieku miała odegrać bardzo ważną rolę w popularyzacji monumentalnego piękna Tatr. W kolejnych szkicach omówiono fenomen artystycznego, literackiego i naukowego życia w Zakopanem u schyłku XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Podjęto także temat typowej dla tego okresu wymiany myśli w sferze inspiracji twórczych pomiędzy przyrodnikami i literatami, a także skomentowano niektóre aspekty stylu zakopiańskiego w architekturze. Przedstawiono również sposób prezentowania gór i obszarów górskich w znanej i popularnej w dwudziestoleciu międzywojennym serii Rudolfa Wegnera „Cuda Polski”, a także w wybranych dziewiętnastowiecznych i współczesnych powieściach polskich i litewskich. Zwrócono też uwagę na muzyczno-dźwiękowy fenomen przyrody karpackiej wyeksponowany w prozie Stanisława Vincenza, problematykę małych ojczyzn w poezji Jerzego Harasymowicza oraz sposób istnienia obrazu, legendy i folkloru Tatr w popularnej współcześnie formie limeryku. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami oprócz szkiców i rozpraw tom został wzbogacony o noty, notatki i recenzje wybranych publikacji związanych z przyrodą i kulturą ziem górskich.

Kolejny, szósty numer czasopisma „Góry — Literatura — Kultura” ma charakter monograficzny i w całości poświęcony został tematyce karpackiej. Tom składa się z trzech działów. W dziale „Rozprawy, studia, szkice” czytelnik odnajdzie teksty poświęcone tematyce karpackiej, sposobowi ukazywania Karpat oraz związanej z nimi kultury w literaturze dziewiętnastego i pierwszej połowy dwudziestego wieku (m.in. teksty Michała Mesjasza, Małgorzaty Łoboz), jak również prace dotyczące legendarnej Transylwanii, ukazanej w powieści grozy jako kraina wampirów (np. tekst Haliny Kubickiej czy Michała Wolskiego). Niniejszy tom zawiera ponadto dwa nowe działy — „Noty i notatki” oraz „Recenzje”, znajdziemy tu między innymi recenzję książki Jakuba Żmidzińskiego Pieniny w literaturze polskiej.

Studia poświęcone tematyce górskiej otwierają szerszą perspektywę na problemy filozofii przyrody, estetyki natury, antropologii kultury, historii literatury i sztuki. Prace z tego zakresu powinny przynosić nowe spojrzenie na różne aspekty kulturotwórczej funkcji gór oraz na przemiany związanych z nimi postaw, a przede wszystkim na dzieła zrodzone z bezpośredniego kontaktu z obszarami górskimi, postrzeganymi jako fenomeny natury i kultury. Ambicją i zamierzeniem Autorów prac ogłoszonych do tej pory na łamach niniejszego pisma było zatem ukazanie inspirującego oddziaływania gór, interpretowanych jako wielka, uniwersalna wartość, na wyobraźnię twórczą w różnych okresach kultury oraz filozoficznych, artystycznych, a także obyczajowych następstw i konsekwencji tego oddziaływania.

Piąty tom serii Góry – Literatura – Kultura w całości poświęcony został problematyce alpejskiej w literaturze polskiej i obcej. Większa część zamieszczonych tu rozpraw i artykułów dotyczy piśmiennictwa krajowego, głównie dziewiętnastowiecznego. W polu zainteresowania autorów tomu znalazły się zarówno polskie przekłady dzieł europejskich, należących do kręgu literatury alpejskiej, jak i oryginalne utwory rodzime, reprezentujące różne gatunki i obiegi literackie. Wraz z nimi opublikowano również dwa studia poświęcone literaturze obcej. Tom nie pretenduje do rangi monografii, ale stanowić ma zapowiedź systematycznych badań nad polską literaturą alpejską, interpretowaną w szerokim kontekście europejskim, których owocem będzie obszerna antologia. Pierwsze kroki w tym celu zostały już poczynione. We współpracy ze studentami z koła naukowego edytorów Koedycja działającego w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego przygotowano do druku wybór polskiej poezji o Alpach. Po rozszerzeniu i uzupełnieniu ukaże się on niebawem jako numer specjalny w ramach niniejszej serii.