Artykuły
https://orcid.org/0000-0002-4973-1600
This article is a critical reflection on the stage and musical work of drag queen Mona Lizak. The author asks about the form (stage style) and content (ideological message) of the artist’s conceptual and speculative works and its connections with the tradition of queer performance. The article presents the historical and cultural contexts of drag, from amateur underground theatres to the contemporary commercialized queer scene, and emphasizes how Mona Lizak’s work reflects the tensions between subversive ideology and mainstream trends. Particular attention is paid to the artist’s political message, which criticises the exclusion of LGBT+ persons, the dominance of the Catholic church, and social issues such as the climate crisis and women’s rights. The article also explores the aesthetics of camp, the performativity of gender, and the significance of queer ‘monstrosity’ as a form of resistance to hegemonic social norms. Mona Lizak’s work is also analyzed through categories such as camp, carnival, monstrosity, freek show and rape culture. Ultimately, Mona Lizak’s work is treated as a lens that focuses key discourses of the LGBT+ community, as well as an example of the dynamic interaction between counterculture and capitalist appropriation of queer performance, highlighting her unique place on the Polish drag scene.
Bachtin M., Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, przeł. A. Goreń, A. Goreń, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.
Baudrillard J., Symulakry i symulacja, przeł. S. Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 1981.
Butler J., Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości, przeł. K. Krasuska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
Certeau M. de, The Practice of Everyday Life, University of California, Berkeley 1984.
Fiske J., Zrozumieć kulturę popularną, przeł. K. Sawicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Garland-Thomson R., Niezwykłe ciała. Przedstawienia niepełnosprawności fizycznej w amerykańskiej kulturze i literaturze, przeł. N. Pamuła, Fundacja Teatr 21, Warszawa 2020.
Krakowska J., Odmieńcza rewolucja. Performans na cudzej ziemi, Wydawnictwo Karakter, Kraków-Warszawa 2020.
Krakowska J., Osoby. Penny Arcade i nowojorska scena queerowa, „Didaskalia” 2014, nr 123, s.32–43.
Maertens J.-T., Maska pierwotna i seksualność, przeł. A. Łuksza, [w:] Paradoksy maski. Antologia, red. W. Dudzik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018, s. 51–82.
Mizielińska J., Stasińska A., Drag king/drag queer, [hasło w:] Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, red. M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, A. Mrozik, K. Szczuka, K. Czeczot, B.Smoleń, A. Nasiłowska, E. Serafin, A. Wróbel, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa2014, s. 94–97.
Newton E., Wzorce ról, [w:] Kamp. Antologia przekładów, red. P. Czapliński, A. Mizerka, Universitas, Kraków 2012, s. 459–490.
Oswald F., Lopes A., Skoda K., Hesse C.L., Pedersen C.L., I’ll Show You Mine so You’ll Show Me Yours: Motivations and Personality Variables in Photographic Exhibitionism, „The Journal of Sex Research” 57, 2019, nr 5, s. 597–609, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00224499.2019.1639036.
Pelczar M., Niepokój w dragu. Zjawisko drag a impuls normalizacyjny, [w:] Przebrani w płeć. Zjawisko drag w kulturze, red. P. Szkudlarek, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 2010, s. 17–25.
Pernet H., Maski, przeł. A. Skucińska, [w:] Paradoksy maski. Antologia, red. W. Dudzik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018, s. 33–50
Stabach K., Głodne. Reportaże o (nie)jedzeniu, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa 2023.
Steele V., Moda, fetysz, fantazja, przeł. D. Sosnowska, [w:] Paradoksy maski. Antologia, red. W. Dudzik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018, s. 275–283.
Strategie queer. Od teorii do praktyki, red. M. Kłosowska, M. Drozdowski, Difin, Warszawa 2012.
Resistance Through Rituals Youth Subcultures in Post-War Britain, red. S. Hall, T. Jefferson, Routledge, Birmingham 2006.
Świrek A., Performatywne aspekty queer — krótka historia rozwoju kultury drag kings na scenie zagranicznej i polskiej, [w:] Queer studies. Podręcznik kursu, red. M. Abramowicz, R. Biedroń, J.Kochanowski, Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa 2010, s. 147–158.
Taylor J., Playing it Queer: Popular Music, Identity and Queer World-Making, Peter Lang, Bern 2012.
Taylor S., Bydlęce brzemię. Wyzwolenie ludzi z niepełnosprawnością i zwierząt, przeł. K. Makaruk, Wydawnictwo Filtry, Warszawa 2021.
Weihe R., Paradoks maski, przeł. A. Łuksza, [w:] Paradoksy maski. Antologia, red. W. Dudzik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018, s. 64–66.
Wojtaszczyk J., Cudowne przegięcie. Reportaż o polskim dragu, Wydawnictwo Znak, Kraków 2022.
Zimmerman J., Kobiety i inne potwory. Tworzenie nowej mitologii, przeł. H. Pustuła-Lewicka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2023.
Festiwal Wigstock, reż. Ch. Moukarbel, USA 2019.
Królowa (2022, Netflix, Polska).
Nago, głośno, dumnie (2023, HBO Max, Polska).
Boylesque, reż. B. Kowalczyk, Polska 2022.
Paryż płonie (Paris is Burning), reż. J. Livingston, USA 1990.
Krajewski W., „Może i wiekowa ze mnie kobieta, ale dalej na fleku!” Lulla La Polaca, najstarsza polska drag queen, o starości, seksie seniorów i odchodzeniu, „Zwierciadło”, 27.03.2023, https://zwierciadlo.pl/spotkania/540208,1,moze-i-wiekowa-ze-mnie-kobieta-ale-dalej-na-fleku-lulla-la-polaca-najstarsza-polska-drag-queen-o-starosci-seksie-seniorow-i-odchodzeniu.read.
Kultura gwałtu, [hasło w:] European Institute for Gender Equality/Glossary and Thesaurus, https://eige.europa.eu/publications-resources/thesaurus/terms/1314?language_content_entity=pl.
Mona Lizak, [hasło w:] Wikipedia [PL], https://pl.wikipedia.org/wiki/Mona_Lizak.
Post na profilu Mona Lizak, Facebook, 25.10.2023, https://www.facebook.com/share/p/5dZtR4ET7VTLxVCB/
Radosińska A., Baba z brodą. Z drag queen Moną Lizak, która 20 maja wydała swój debiutancki album „Maski”, rozmawia Anna Radosińska, „Replika”, 2.10.2023, replika-online.pl/baba-z-broda/.
Radosińska A., Premiera debiutanckiego albumu Mony Lizak już 20 maja! + Mamy dla Was niespodziankę, „Replika”, 10.05.2023, https://replika-online.pl/premiera-debiutanckiego-albumu-mony-lizak-juz-20-maja-mamy-dla-was-niespodzianke/.
Rainbow Capitalism, [hasło w:] Wikipedia [EN], https://en.wikipedia.org/wiki/Rainbow_capitalism.
Rolka na profilu Mona Lizak, Facebook, 10.06.2023, https://www.facebook.com/reel/921283935838978.
BDSM, [hasło w:] Wikipedia [PL], https://pl.wikipedia.org/wiki/BDSM.
Modliszka, [hasło w:] Miejski.pl, słownik slangu i mowy potocznej, https://www.miejski.pl/slowo-Modliszka.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0867-7441.30.12
