Artykuły

Tom 30 (2024)

Herkules Poirot i marny kryminał. Na marginesie powieści Agathy Christie „Morderstwo w Orient Expressie” (1934)

Strony: 171-188

PDF

Abstrakt

In the late 1920s, detective fiction was entering its golden age and already had a huge readership. In addition to original crime stories, many highly formulaic works began to appear, whose authors had no ideas of their own, but wanted to use the publishing and financial success of the crime story for their own purposes. Eventually, several sets of rules were created (most famously by S.S. Van Dine and Ronald Knox) intended for writers meaning to craft a good crime story. In Murder on the Orient Express, Agatha Christie reached for many solutions well known to readers from ‘poor crime stories,’ such as the appearance of the murderer, basing the investigation on hunches instead of deduction, introducing more than one villain, etc. She invited readers to a game, the stakes of which were solving a seemingly completely formulaic, but in fact extremely sophisticated murder mystery.

Bibliografia

Christie A., Morderstwo w Orient Expressie, przeł. A. Wiśniewska-Walczyk, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1991.

Christie A., Murder on the Orient Express [epub], Harper, New York-London-Toronto-Sydney 2011.

Adolphs R., Tranel D., Impaired Judgments of Sadness but Not Happiness Following Bilateral Amygdala Damage, „Journal of Cognitive Neuroscience” 16, 2004, nr 3, s. 453–462.

Amato S., Beastly Possessions: Animals in Victorian Consumer Culture, University of Toronto Press, Toronto-Buffalo-London 2015.

Aronson E., Człowiek — istota społeczna, przeł. J. Radzicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Arystoteles, Analityki pierwsze, [w:] Arystoteles, Analityki pierwsze i wtóre, przeł., wstęp i koment. K. Leśniak, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973, s. 3–181.

Arystoteles, Fizjognomika, przeł. i koment. L. Regner, [w:] Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 4, przeł., wstęp i koment. A. Paciorek, L. Regner, P. Siwek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 313–333.

Asch S.E., Forming Impressions of Personality, „The Journal of Abnormal and Social Psychology” 41, 1946, nr 3, s. 258–290.

Aspects of Face Processing, red. H.D. Ellis, M.A. Jeeves, F. Newcombe, A. Young, Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht-Boston-Lancaster 1986.

Awasthi A., Mandal M.K., Facial Expressions of Emotions: Research Perspectives, [w:] Understanding Facial Expressions in Communication: Cross-Cultural and Multidisciplinary Perspectives, red. A. Awasthi, M.K. Mandal, Springer India, New Delhi 2015, s. 1–18.

Bestia, [hasło w:] Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wydawnictwo Wilga, Warszawa 1996, s. 47.

Berenbaum H., Oltmanns T.F., Emotional Experience and Expression in Schizophrenia and Depression, „Journal of Abnormal Psychology” 101, 1992, nr 1, s. 37–44.

Bhushan B., Study of Facial Micro-Expressions in Psychology, [w:] Understanding Facial Expressions in Communication: Cross-Cultural and Multidisciplinary Perspectives, red. A. Awasthi, M.K. Mandal, Springer India, New Delhi 2015, s. 265–286.

Bierach A.J., Komunikacja niewerbalna. Sztuka czytania z twarzy: język twarzy, mimika, portrety, parajęzyk, przeł. E. Białek, J. Błoch-Białek, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 1996.

Brantlinger P., Rule of Darkness: British Literature and Imperialism, 1830–1914, Cornell UniversityPress, Ithaca-London 1988.

Brückner A., Wrażenie, [hasło w:] A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1927, s. 631.

Bulliet R.W., Hunters, Herders, and Hamburgers: The Past and Future of Human–Animal Relationships, Columbia University Press, New York 2005.

Byron G., Gothic in the 1890s, [w:] A New Companion to the Gothic, red. D. Punter, Wiley-Blackwell, Malden 2012, s. 186–196.

Cooley A.C., Wild Animal Skins in Victorian Britain: Zoos, Collections, Portraits, and Maps, Ashgate Publishing Limited, Farnham-Burlington 2014.

Człowiek w świecie zwierząt — zwierzęta w świecie człowieka, red. K. Ilski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2012.

Damásio A.R., Tajemnica świadomości. Ciało i emocje współtworzą świadomość, przeł. M. Karpiński, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2000.

Danahay M.A., Denenholz Morse D., Introduction, [w:] Victorian Animal Dreams: Representations of Animals in Victorian Literature and Culture, red. M.A. Danahay, D. Denenholz Morse, Ashgate Publishing Limited, Aldershot-Burlington 2007, s. 1–12.

Darwin C.R., On the Origin of Species by Means of Natural Selection, Or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life, red. i wstęp J.W. Burrow, Penguin Books, Harmondsworth-Baltimore-Ringwood 1968.

Darwin K., O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli O utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt, przeł. S. Dickstein, J. Nusbaum, MG, Warszawa 2019.

Dolata E., Psychologia poznawania twarzy i ich ekspresji, Trans Humana, Białystok 2001.

Eickers G., Prinz J., Emotion Recognition as a Social Skill, [w:] The Routledge Handbook of Philosophy of Skill and Expertise, red. E. Fridland, C. Pavese, Routledge 2020, s. 347–361.

Ekman P., Friesen W.V., Constants across Cultures in the Face and Emotion, „Journal of Personality and Social Psychology” 17, 1971, nr 2, s. 124–129.

Franklin A., Animals and Modern Cultures: A Sociology of Human–Animal Relations in Modernity, Sage, London-Thousand Oaks 1999.

Freud S., Psychologia nieświadomości, przeł. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2009.

Gall F.J., Frenologia, czyli Nauka poznawania ludzi i zebrana w skróceniu. Szczególniej pod względem ułatwienia poznawania w dzieciach szkodliwych skłonności, celem wczesnego ich tłumie¬nia, przeł. J.N. Kurowski, Drukarnia Józefa Ungra, Warszawa 1865.

Goff S.B., Preface, [w:] S.B. Goff, The Twentieth Century Age of Reason: A Reference Work on Physiology, Phrenology, Physiognomy, Psychology, Genealogy, C.S. Magrath, Camden 1906, s. 1 [nlb], https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2e/The_20th_century_age_of_reason%3B_a_reference_work_on_physiology,_phrenology,_physiognomy,_psychology,_genealogy_(IA_20thcenturyageof00goff).pdf.

Goffman E., Człowiek w teatrze życia codziennego, oprac. i wstęp J. Szacki, przeł. H. Datner-Śpiewak, P. Śpiewak, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.

Goffman E., The Presentation of Self in Everyday Life, University of Edinburgh, Edinburgh 1956.

Hall J.A., Gender Effects in Decoding Nonverbal Cues, „Psychological Bulletin” 85, 1978, nr 4, s. 845–857.

Harrison B., Animals and the State in Nineteenth-Century England, „The English Historical Review” 88, 1973, nr 349, s. 786–820.

Herder J.G., Oko, [hasło w:] J.G. Herder, Leksykon symboli, oprac. M. Oesterreicher-Mollwo, przeł. J. Prokopiuk, Wydawnictwo ROK Corporation, Warszawa 1992, s. 109.

Hurley K., The Gothic Body: Sexuality, Materialism, and Degeneration at the Fin de Siècle, Cambridge University Pres, Cambridge-New York 1996.

Jundziłł J., Wzorce i modele wychowania w rodzinie rzymskiej okresu III wiek p.n.e.–III wiek n.e., Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001.

Kahneman D., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, przeł. P. Szymczak, Media Rodzina, Poznań 2012.

Kalof L., Amthor R.F., Cultural Representation of Problem Animals in National Geographic, „Études Rurales” 2010, nr 185, s. 165–180, https://journals.openedition.org/etudesrurales/9134.

Kamasz E., Twarze i ich percepcja — kilka słów o tym, jak przetwarzamy ekspresję emocjonalną ludzkich twarzy, z uwzględnieniem roli wybranych cech osobowości w tym procesie, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J — Paedagogia–Psychologia” 31, 2018, nr 4, s. 307–322.

Kleinke Ch.L., First Impressions: The Psychology of Encountering Others, Prentice-Hall, Englewood Cliffs 1975.

Knox R., Ten Rules for a Good Detective Story, „Publishers’ Weekly” 5.10.1929 (116, 1929, nr 14), s. 1729, https://archive.org/details/sim_publishers-weekly_1929-10-05_116_14/page/1728/mode/2up.

Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 roku, Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526.

Kopaliński W., Oko, [hasło w:] W. Kopaliński, Słownik symboli, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2006, s. 271–274.

Kosacka K., Język i parajęzyk. Wypowiedzi o emocjach. Podmiotowe uwarunkowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2019.

Lankiewicz D., Morawski W., Bestia, [hasło w:] Elektroniczny słownik języka polskiego XVI i XVII wieku, red. W. Gruszczyński, https://sxvii.pl/index.php?strona=haslo&id_hasla=609#609.

Leathers D.G., Komunikacja niewerbalna. Zasady i zastosowania, przeł. M. Trzcińska, red. Z. Nęcki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Lombroso C., Człowiek-zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej. Zbrodniarz urodzony. Obłąkaniec zmysłu moralnego, przeł. J.L. Popławski, t. 1–3, Warszawa 1891–1892.

Mangin A., Człowiek i zwierzę, przeł. W. Niewiadomski, redakcja „Przeglądu Tygodniowego”, t. 1–3, Warszawa 1873.

Myers D.G., Social Psychology, McGraw-Hill, New York 2010.

Nosal C.S., Inteligencja i intuicja. Komplementarność w strukturze zdolności umysłowych, [w:] Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki. Prace dedykowane pani profesor Helenie Sęk, red. J.M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk-Sopot 2008, s. 439–455.

Ohme R.K., Podprogowe informacje mimiczne, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN–Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Warszawa 2003.

Overskeid G., The Slave of Passions: Experiencing Problems and Selecting Solutions, „Review of General Psychology” 4, 2000, nr 3, s. 284–309.

Pansa-Henderson M., L’Horne D.J. de, Jones I.H., Nonverbal Behaviour as a Supplement to Psychiatric Diagnosis in Schizophrenia, Depression, and Anxiety Disorders, „Journal of Psychiatric Treatment and Evaluation” 4, 1982, s. 489–496.

Simon E.W., Rosen M., Grossman E., Pratowski E., The Relationships among Facial Emotion Recognition, Social Skills, and Quality of Life, „Research in Developmental Disabilities” 16, 1995, nr 5, s. 383–391.

Thorndike E.L., A Constant Error in Psychological Ratings, „Journal of Applied Psychology” 4, 1920, nr 1, s. 25–29.

Van Dine S.S. [właśc. Willard Huntington Wright], Twenty Rules for Writing Detective Stories, [w:] S.S. Van Dine, The Winter Murder Case, Project Gutenberg Australia, https://gutenberg.net.au/ebooks07/0700281h.html.

Wojciszke B., Psychologia społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011.

Wołodkiewicz W., Europa i prawo rzymskie. Szkice z historii europejskiej kultury prawnej, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.

Wrażenie, [hasło w:] Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wydawnictwo Wilga, Warszawa 1996, s. 1247.

Ysabeau A., Zasady fizyognomiki i frenologii. Wykład popularny o poznawaniu charakteru z rysów twarzy i kształtu głowy, przeł. i uzup. W. Noskowski, Księgarnia Ferdynanda Höesicka, Warszawa 1883.

Christie A., Śmierć na Nilu, przeł. N. Billi, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2020.

Christie A., Tajemnicza historia w Styles, przeł. T.J. Dehnel, Wydawnictwo Dolnośląskie, Poznań-Wrocław 2020.

Christie A., Wypadki na Balu Victory, [w:] A. Christie, Wczesne sprawy Poirota, przeł. A. Rojkowska, A. Milcarz, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2001, s. 5–23.

Shakespeare W., Jak wam się podoba, przeł. S. Barańczak, W Drodze, Poznań 1993.

Stevenson R.L., Przedziwna historia doktora Jekylla i pana Hyde’a, przeł. M. Słomczyński, Świat Książki, Warszawa 1999.

Wells H.G., Wehikuł czasu, przeł. F. Wermiński, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1986.

Wells H.G., Wyspa doktora Moreau, przeł. E. Krasińska, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.