Projekt nauki o człowieku w teorii jestestw organicznych Jędrzeja Śniadeckiego

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie projektu nauki o człowieku sformułowanego przez Jędrzeja Śniadeckiego (1768–1838) w teorii jestestw organicznych. Uczony znany jest przede wszystkim jako wybitny chemik, lekarz i fizjolog, a także pedagog. Jednym z najważniejszych jego dzieł, wielokrotnie wznawianym i tłumaczonym na inne języki jest Teorya jestestw organicznych, która ukazała się w latach 1804 (t. 1) i 1811 (t. 2). To w nim Śniadecki wyłożył założenia projektu nauki o człowieku. Jak pisał, to, co biologicznie, wyróżnia człowieka na tle innych zwierząt, ale jednocześnie łączy go z nimi. Postulował w związku z tym traktowanie człowieka jako tworu należącego do królestwa przyrody ożywionej, zakładając jednocześnie, że powinien on być badany zarówno w odniesieniu do pozostałych bytów ożywionych, jak i do „jestestw jemu podobnych” — innych ludzi w „stosunkach towarzyskich”, co stanowi podstawę rozwoju cywilizacji. Autorka skupia się na przedstawieniu zarysowanej przez Śniadeckiego relacji między tym, co w człowieku biologiczne, a tym, co należy do sfery cywilizacji.