Artykuły

Tom 27 Nr 4 (2023)

Nowe święto 3 maja. Ustanowienie obchodów rocznicy zniesienia pańszczyzny przez Rusinów galicyjskich

Strony: 15-30

PDF

Abstrakt

15 maja 1848 roku w trakcie Wiosny Ludów zniesiono obowiązek wykonywania pańszczyzny przez chłopów w Galicji. „Podarunek cesarski” wywołał głębokie zmiany społeczne i gospodarcze na wsi. Z uwagi na strukturę społeczną Rusinów galicyjskich, której podstawę stanowiło chłopstwo, wydarzenie to zaczęło nabierać charakteru wyzwolenia narodowego spod władzy polskich feudałów. Jego pierwsza rocznica została wykorzystana przez ruskie duchowieństwo greckokatolickie do zainicjowania publicznych praktyk upamiętnienia. Zgodnie z używanym przez Cerkiew kalendarzem juliańskim rocznica wypadała w dniu 3 maja, stąd nowa uroczystość zyskała miano „święta 3 maja”. W 1849 roku zorganizowano pierwsze obchody, w trakcie których Naczelna Rada Ruska wyraziła wdzięczność domowi panującemu, a jednocześnie przeprowadziła akcję, mającą na celu narodowe uświadomienie i integrację zgromadzonych mas.

Bibliografia

Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Kraków-Warszawa 1997.

Chlebowczyk J., Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu (od schyłku XVIII do początków XX w.), Warszawa-Kraków 1975.

Connerton P., Jak społeczeństwa pamiętają, przeł. M. Napiórkowski, Warszawa 2012. Dawna fotografia lwowska 1839–1939, red. A. Żakowicz, Lwów 2004.

Giddens A., Konsekwencje nowoczesności, przeł. E. Klekot, Kraków 2008.

Grodziski S., Habsburgowie. Dzieje dynastii, Kraków 2014.

Groniowski K., Uwłaszczenie chłopów w Polsce. Geneza — realizacja — skutki, Warszawa 1976.

Hobsbawm E., Wprowadzenie. Wynajdowanie tradycji, [w:] Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Kraków 2008, s. 9–23.

Hoszowski S., Ekonomiczny rozwój Lwowa w latach 1772–1914, Lwów 1935.

Hroch M., Małe narody Europy: perspektywa historyczna, przeł. G. Pańko, Wrocław 2003.

Kozik J., Między reakcją a rewolucją. Studia z dziejów ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji w latach 1848–1849, Kraków-Warszawa 1975.

Łopuszański B., Stowarzyszenie Ludu Polskiego (1835–1841). Geneza i dzieje, Kraków 1975.

Partyckij E., Deutsch–ruthenisches Handwörterbuch, t. 2, Lemberg 1867.

Słownik polsko-cerkiewnosłowiańsko-ukraiński Teodora Witwickiego z połowy XIX wieku, oprac. J. Dzendzeliwski, red. J. Rieger, Warszawa 1997.

Taylor C., Nowoczesne imaginaria społeczne, przeł. A. Puchejda, K. Szymaniak, Kraków 2010.

Unowsky D.L., The Pomp and Politics of Patriotism. Imperial Celebrations in Habsburg Austria, 1848–1916, West Lafayette (Indiana) 2005.

Wic W., Rok 1848 w Krakowie, [w:] Rok 1848. Wiosna Ludów w Galicji. Zbiór studiów, red. W. Wic, Kraków 1999, s. 31–47.

Wójtowicz-Huber B., „Ojcowie narodu”. Duchowieństwo greckokatolickie w ruchu narodowym Rusinów galicyjskich (1867–1918), Warszawa 2008.

Wójtowicz-Huber B., Duchowieństwo greckokatolickie i naród a proces modernizacji w Galicji drugiej połowy XIX wieku, „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej” 3, 2009, s. 21–32.

Zayarnyuk A., Framing the Ukrainian Peasantry in Habsburg Galicia, 1846–1914, Edmonton-Toronto 2013.

Васильчук М., Гуцульський аспект творчості Луки Данкевича, „Південний архів. Філологічні науки” 2018, nr 75, s. 14–17.

Военная Энциклопедія, t. 10, red. К. Величко, В. Новицкій, А. Фонъ-Шварцъ, В. Апушкинъ, Г. Фонъ-Шульцъ, Петербургъ 1912.

Головна Руська Рада (1848–1851). Протоколи засідань і книга кореспонденції, red. О. Турій, У. Кришталович, І. Сварник, Львів 2002.

Грицак Я., Пророк у своїй вітчизні. Франко та його спільнота (1856–1886), Київ 2006.

[Гушалевич І.], Пѣсни на день 3/15 Мая 1849, во Львовѣ 1849.

Ільницька А., Фонд фотографій: загальна характеристика і принципи систематизації, „Записки Львівської національної наукової бібліотеки України імені В. Стефаника” 2, 2010, s. 86–106.

Лаврентій Р., Українська сцена у полікультурному просторі Австро-Угорщини (друга пол. ХІХ–поч. ХХ ст.), Львів 2017.

Трещаківський Л., Чесні обивателі! (Промова священника Лева Трещаківського, пароха Рудна і члена Головної Ради, перед Літургією в Соборі Святого Юра у Львові з нагоди першої річниці скасування панщини), [w:] Л. Трещаківський, Твори: проповідь, художні твори, фольклорні записи, наука про бджільництво, oprac. Р. Горак, Львів 2021, s. 51–53.

Українське народознавство, red. С. Павлюк, Київ 2006.

Чорновол І., Українська фракція Галицького крайового сейму. 1861–1901, Львів 2002.

Юрейко О., Внутрішня організаційна структура Головної Руської Ради, „Наукові зошити історичного факультету Львівського університету” 12, 2011, s. 211–218.

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.