Articles
https://orcid.org/0000-0002-3528-4301
The main assumption of the article is the thesis that Adam Mickiewicz’s Ballades and Romances is a poetic cycle that played a fundamental role in reorienting the ways of exploring the world in the aesthetics of hearing in Polish literature. It is a work that initiated a new way of presenting sound in Polish poetry, ultimately breaking the Enlightenment-rationalist paradigm of domination of the perspective of the eye in culture for the sake of the emancipation of a new audio culture. The audiosphere of the cycle, i.e. all the sounds used in this cycle, are analyzed in this article using the appropriate categories (anatomy of the sound- scape according to B. Krause) and finally interpreted through the prism of their literary function. The terms used for description and interpretation in the article are the soundscape, as well as its essential elements, such as geophony, biophony and anthropophony. The dominant sonic quality in the cycle, having compositional significance, is a part of anthropophony called the phonosphere: voice, speech, singing, shouting, etc., and the accompanying qualities are both geophony and biophony, as well as incidental sounds of various origins. Sounds appear most often when fantastic threads and motifs are activated.
Achremowiczowa W., Uwagi o roli dźwięku w poezji Mickiewicza, „Roczniki Humanistyczne” 1955, nr 5.
Bour I., Foreword: Noise and sound in the eighteenth century, „Études Épistémè” 2016, nr 29, http://journals.openedition.org/episteme/1136.
Chyła-Szypułowa I., Muzyka w poezji wieszczów, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego, Kielce 2000.
Cysewski K., O „Balladach i romansach” Mickiewicza. Interpretacje, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk 1987.
Dąbrowski R., O koncepcji naśladowania natury w refleksji estetyczno-literackiej oświecenia, [w:] Światy oświeconych i romantycznych. Doświadczenia, uczucia, wyobrażenia, red. B. Mazurkowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
Jabłońska B., Socjologia muzyki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
Jarociński S., Ideologie romantyczne, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1979.
Kapelański M., Narodziny i rozwój ekologii akustycznej pod banderą szkoły pejzażu dźwiękowego, „Muzyka” 2005, nr 1.
Kładoczny P., Konceptualizacja zmysłów w twórczości Adama Mickiewicza, „Filologia Polska” 2016, nr 2.
Kolbuszewski S., Muzyczność „Pana Tadeusza”, [w:] idem, Romantyzm i modernizm. Studia o literaturze i kulturze, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1959.
Kostkiewiczowa T., Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975.
Kostkiewiczowa T., Sentymentalizm w literaturze polskiego Oświecenia, [w:] Problemy literatury polskiej okresu Oświecenia, red. Z. Goliński, Ossolineum, Wrocław 1973.
Krause B., Anatomy of the soundscape: Evolving perspectives, „Journal of the Audio Engineering Society” 2008, nr 1/2.
Krause B., The Great Animal Orchestra: Finding the Origins of Music in the World’s Wild Places, Little, Brown and Company, London 2012.
Krause B., Voices of the Wild: Animal Songs, Human Din, and the Call to Save Natural Soundscapes, Yale University Press, New Haven-London 2015.
Krukowska H., W świetle śródziemnomorza. Estetyka klasycyzmu polskiego w początkach XIX wieku, „Zeszyty Naukowo-Dydaktyczne Filii UW w Białymstoku” 1974, z. 12.
Libera Z., Oświecenie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1974.
Libera Z., Poezja polska 1800–1830, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984.
Libera Z., Problemy polskiego Oświecenia. Kultura i styl, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
Mickiewicz A., Wybór poezyj, t. 1, oprac. Cz. Zgorzelski, wyd. 7 popr. i uzup., Ossolineum, Wrocław 1986.
Misiak T., Estetyczne konteksty audiosfery, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań 2009.
Mochnacki M., O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym, [w:] idem, Rozprawy literackie, oprac. M. Strzyżewski, Ossolineum, Wrocław 2004.
Piaskowski Ł., Audiosfera jako kategoria literaturoznawcza. Próba przybliżenia zagadnienia, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2020, nr 4.
Piwińska M., Ballady i romanse, „Teksty Drugie” 1995, nr 6.
Pociej B., W żywiole uczuć: mowa dźwięków, [w:] idem, Romantyzm bez granic, Towarzystwo „Więź”, Warszawa 2008.
Przybylski R., Klasycyzm, czyli Prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
Roćko A., Świat zmysłów w polskim pamiętnikarstwie XVIII wieku, „Prace Literaturoznawcze” 2022, nr 10.
Romanowska M., Kompozycja dźwiękowa jako przedmiot badań ekologii krajobrazu, „Prace i Studia Geograficzne” 2017, z. 4.
Seweryn A., „Muzyczny” Słowacki i muzyka pisana do dzieł Słowackiego, „Colloquia Litteraria” 2006, nr 1.
Sokołowski M., Sensualizm romantyczny, „Słupskie Prace Filologiczne” 2007, nr 5.
Świat poprawiać — zuchwałe rzemiosło. Antologia poezji polskiego Oświecenia, oprac. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, wyd. 2 przejrz., Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2004.
Tomaszewski M., Muzyka i literatura, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, wyd. 4, Ossolineum, Wrocław 2009.
Witkowska A., Mickiewicz. Słowo i czyn, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
Zbądzki J., Jan Kochanowski jako wzór do naśladowania — wybrane przykłady recepcji tradycji czarnoleskiej na przełomie oświecenia i romantyzmu, „Meluzyna” 2016, nr 1.
Zgorzelski Cz., Liryka romantyczna, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, wyd. 4, Ossolineum, Wrocław 2009.
Zgorzelski Cz., O pierwszych balladach Mickiewicza, „Pamiętnik Literacki” 1948, z. 1/4.
Zgorzelski Cz., O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2001.
Żbikowski P., W pierwszych latach narodowej niewoli. Schyłek polskiego oświecenia i zwiastuny romantyzmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007.
Żmigrodzka M., „Ballady i romanse” wobec tradycji niemcewiczowskiej, „Pamiętnik Literacki” 1956, z. specjalny.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0079-4767.62.1
