Artykuły
https://orcid.org/0000-0002-3528-4301
Głównym założeniem artykułu jest teza, że Ballady i romanse Adama Mickiewicza to cykl poetycki, który odegrał fundamentalną rolę w reorientacji sposobów poznawania świata w planie estetyki słuchu w literaturze polskiej. Jest to dzieło, które zapoczątkowało nowy sposób prezentacji dźwięku w polskiej poezji, przełamując ostatecznie oświeceniowo-racjonalistyczny paradygmat dominacji perspektywy oka w kulturze na rzecz emancypacji nowej kultury audialnej. Audiosfera cyklu, to znaczy wszystkie zastosowane w tym cyklu dźwięki, są w niniejszym artykule poddane analizie za pomocą właściwych kategorii (anatomia pejzażu dźwiękowego wg B. Krause’a) i ostatecznie zinterpretowane przez pryzmat ich literackiej funkcji. Pojęciami służącymi do opisu i interpretacji w artykule są pejzaż dźwiękowy, a także jego zasadnicze elementy: geofonia, biofonia oraz antropofonia. Dominującą jakością soniczną w cyklu, mającą znaczenie kompozycyjne, jest część antropofonii zwana fonosferą: głos, mowa, śpiew, krzyk itd., a jakościami towarzyszącymi są zarówno geofonia i biofonia, jak i różnego pochodzenia dźwięki incydentalne. Dźwięki pojawiają się najczęściej, gdy dochodzi do aktywizacji wątków i motywów fantastycznych.
Achremowiczowa W., Uwagi o roli dźwięku w poezji Mickiewicza, „Roczniki Humanistyczne” 1955, nr 5.
Bour I., Foreword: Noise and sound in the eighteenth century, „Études Épistémè” 2016, nr 29, http://journals.openedition.org/episteme/1136.
Chyła-Szypułowa I., Muzyka w poezji wieszczów, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego, Kielce 2000.
Cysewski K., O „Balladach i romansach” Mickiewicza. Interpretacje, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk 1987.
Dąbrowski R., O koncepcji naśladowania natury w refleksji estetyczno-literackiej oświecenia, [w:] Światy oświeconych i romantycznych. Doświadczenia, uczucia, wyobrażenia, red. B. Mazurkowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
Jabłońska B., Socjologia muzyki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
Jarociński S., Ideologie romantyczne, Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1979.
Kapelański M., Narodziny i rozwój ekologii akustycznej pod banderą szkoły pejzażu dźwiękowego, „Muzyka” 2005, nr 1.
Kładoczny P., Konceptualizacja zmysłów w twórczości Adama Mickiewicza, „Filologia Polska” 2016, nr 2.
Kolbuszewski S., Muzyczność „Pana Tadeusza”, [w:] idem, Romantyzm i modernizm. Studia o literaturze i kulturze, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1959.
Kostkiewiczowa T., Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975.
Kostkiewiczowa T., Sentymentalizm w literaturze polskiego Oświecenia, [w:] Problemy literatury polskiej okresu Oświecenia, red. Z. Goliński, Ossolineum, Wrocław 1973.
Krause B., Anatomy of the soundscape: Evolving perspectives, „Journal of the Audio Engineering Society” 2008, nr 1/2.
Krause B., The Great Animal Orchestra: Finding the Origins of Music in the World’s Wild Places, Little, Brown and Company, London 2012.
Krause B., Voices of the Wild: Animal Songs, Human Din, and the Call to Save Natural Soundscapes, Yale University Press, New Haven-London 2015.
Krukowska H., W świetle śródziemnomorza. Estetyka klasycyzmu polskiego w początkach XIX wieku, „Zeszyty Naukowo-Dydaktyczne Filii UW w Białymstoku” 1974, z. 12.
Libera Z., Oświecenie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1974.
Libera Z., Poezja polska 1800–1830, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984.
Libera Z., Problemy polskiego Oświecenia. Kultura i styl, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
Mickiewicz A., Wybór poezyj, t. 1, oprac. Cz. Zgorzelski, wyd. 7 popr. i uzup., Ossolineum, Wrocław 1986.
Misiak T., Estetyczne konteksty audiosfery, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań 2009.
Mochnacki M., O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym, [w:] idem, Rozprawy literackie, oprac. M. Strzyżewski, Ossolineum, Wrocław 2004.
Piaskowski Ł., Audiosfera jako kategoria literaturoznawcza. Próba przybliżenia zagadnienia, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2020, nr 4.
Piwińska M., Ballady i romanse, „Teksty Drugie” 1995, nr 6.
Pociej B., W żywiole uczuć: mowa dźwięków, [w:] idem, Romantyzm bez granic, Towarzystwo „Więź”, Warszawa 2008.
Przybylski R., Klasycyzm, czyli Prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
Roćko A., Świat zmysłów w polskim pamiętnikarstwie XVIII wieku, „Prace Literaturoznawcze” 2022, nr 10.
Romanowska M., Kompozycja dźwiękowa jako przedmiot badań ekologii krajobrazu, „Prace i Studia Geograficzne” 2017, z. 4.
Seweryn A., „Muzyczny” Słowacki i muzyka pisana do dzieł Słowackiego, „Colloquia Litteraria” 2006, nr 1.
Sokołowski M., Sensualizm romantyczny, „Słupskie Prace Filologiczne” 2007, nr 5.
Świat poprawiać — zuchwałe rzemiosło. Antologia poezji polskiego Oświecenia, oprac. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, wyd. 2 przejrz., Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2004.
Tomaszewski M., Muzyka i literatura, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, wyd. 4, Ossolineum, Wrocław 2009.
Witkowska A., Mickiewicz. Słowo i czyn, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
Zbądzki J., Jan Kochanowski jako wzór do naśladowania — wybrane przykłady recepcji tradycji czarnoleskiej na przełomie oświecenia i romantyzmu, „Meluzyna” 2016, nr 1.
Zgorzelski Cz., Liryka romantyczna, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, wyd. 4, Ossolineum, Wrocław 2009.
Zgorzelski Cz., O pierwszych balladach Mickiewicza, „Pamiętnik Literacki” 1948, z. 1/4.
Zgorzelski Cz., O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2001.
Żbikowski P., W pierwszych latach narodowej niewoli. Schyłek polskiego oświecenia i zwiastuny romantyzmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007.
Żmigrodzka M., „Ballady i romanse” wobec tradycji niemcewiczowskiej, „Pamiętnik Literacki” 1956, z. specjalny.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0079-4767.62.1
