Artykuły
https://orcid.org/0000-0002-5223-8470
W ciągu ostatnich kilkunastu lat zagadnienie realizmu literackiego – zmarginalizowanego i sprowadzonego do klisz – z trudem, lecz konsekwentnie, toruje sobie drogę do słownika krytyki postkolonialnej. Sama rama polityczno-teoretyczna postkolonializmu, która sprawiła, że realizmem się nie zajmowano bądź traktowano go jako antywzorzec, w dużej mierze wpisana w postmodernistyczne tendencje dekonstrukcyjne i kulturalistyczne, zaczyna być przedmiotem coraz bardziej nasilonej krytyki. W niniejszym artykule opisuję nowo ożywione dyskusje nad realizmem w kontekście trzech zagadnień: roli realistycznej powieści kolonialnej w edukacji kolonii, realistycznych (zwłaszcza od lat pięćdziesiątych do siedemdziesiątych XX wieku) powieści postkolonialnych i ich dwuznacznej bądź osłabionej pozycji w kanonie oraz wpływu postmodernistycznej teorii na odrzucenie realizmu. W artykule wskazano, że teoria przesłoniła samą literaturę, kłopotliwą ze względu na swoje mało atrakcyjne realistyczne ambicje, sprowadzając interpretację do aplikowania pewnych utartych, ahistorycznych pojęć. Analizie poddane zostały konsekwencje tej pozycji i jej polityczne znaczenie.
Achebe, Chinua. 2009a. „Afrykańska literatura jako powrót do celebracji życia”. W Achebe, Chinua, Edukacja dziecka pod brytyjskim nadzorem. Tłum. Jerzy Łoziński. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Achebe, Chinua. 2009b. „Edukacja dziecka pod brytyjskim nadzorem”. W Achebe, Chinua, Edukacja dziecka pod brytyjskim nadzorem. Tłum. Jerzy Łoziński. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Ashcroft, Bill Gareth Griffiths, i Tiffin, Helen. 2007. Post-Colonial Studies. The Key Concepts. Wyd. 2. London–New York: Routledge.
Beti, Mango. 1955. „Afrique noire, littérature rose”. Présence africaine 1–2: 133–145.
Bhattacharya, Sourit. 2020. Postcolonial Modernity and the Indian. Novel: On Catastrophic Realism. London: Palgrave Macmillan.
Bowlby, Rachel. 2007. „Foreword”. W Adventures in Realism, red. Mat- thew Beaumont. Malden–Oxford–Carlton: Blackwell Publishing. https://doi.org/10.1002/9780470692035
Brecht, Bertolt. 1979. „Wokół teorii realizmu”. Tłum. Andrzej Lam. W: Marksizm i literaturoznawstwo współczesne. Antologia, wyb. i oprac. Andrzej Lam, Bogdan Owczarek, 79–104. Warszawa: PIW.
Brecht, Bertolt. 1980. „Against Georg Lukács”. W Bloch, Ernst, Lukács, Georg, Brecht, Bertolt, Benjamin, Walter, i Adorno, Theodor, Aesthetics and Politics. London: Verso.
Brontë, Charlotte. 2008. Dziwne losy Jane Eyre. Tłum. Teresa Świderska. Warszawa: Świat Książki.
Brown, Nicholas. 2005. Utopian Generations: The Political Horizon of Twentieth-Century Literature. Princeton–Oxford: Princeton University Press.
Césaire, Aimé. 1969. Une tempête : d’après « La Tempête » de Shakespeare – Adaptation pour un théâtre nègre. Paris: Éditions du Seuil.
Chakraborty, Chandrima. 2003. „Interrupting the Canon: Samuel Selvon’s Postcolonial Revision of Robinson Crusoe”. Ariel 4(34): 51–72.
Chakravarti, Uma, i Roy, Kum. 1988. „Breaking out of Invisibility: Rewriting the History of Women in Ancient India”. W Retrieving Women’s History: Changing Perceptions of the Role of Women in Politics and Society, red. S. Jay Kleinberg. Oxford–Berg–Paris: Berg–Unesco.
Chinweizu, Onwuchewka, Jemie, i Madubuike, Ihechukwu. 1975. „Towards the Decolonization of African Literature”. Transition 48: 29–37, 54, 56–57. https://doi.org/10.2307/2935056
Colavincenzo, Marc. 2008. Can the Postcolonial Critic Speak – and if so, Who Is Listening? W Bodies and Voices: The Force-Field of Representation and Discourse in Colonial and Postcolonial Studies, red. Merete Falck Borch, Eva Rask Knudsen, Martin Leer i Bruce Clunies Ross. Amsterdam–New York: Rodopi.
Cronan, Todd. 2022. Red Aesthetics: Rodchenko, Brecht, Eisenstein. Lanham–Boulder–New York–London: Rowman & Littlefield.
D’Souza, Radha. 2010. „Introduction to the Special Issue: Postcolonialism, Realism, and Critical Realism”. Journal of Critical Realism 9(3): 263–275. https://doi.org/10.1558/jcr.v9i3.263
Dalley, Hamish. 2014. The Postcolonial Historical Novel: Realism, Allegory, and the Representation of Contested Pasts. New York: Palgrave Macmillan.
Fanon, Frantz. 1985. Wyklęty lud ziemi. Tłum. Hanna Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Guha, Ranajit. 1987. “Chandra’s Death”. Subaltern Studies 5: 135–165.
Gikandi, Simon. 2012. „Realism, Romance, and the Problem of African Literary History”. Modern Language Quarterly 73(3): 309–328.
https://doi.org/10.1215/00267929-1631415
Head, Dominic. 2003. The Cambridge Introduction to Modern British Fiction, 1950–2000. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511606199
Kincaid, Jamaica. 2022. O tym, jak ujrzałam Anglię po raz pierwszy. Tłum. Patrycja Mróz i Agata Orlik. W Nieskończona genesis literatury światowej. Pisarze postkolonialni o władzy, języku i wyobraźni, red. Tomasz Bilczewski i Dorota Kołodziejczyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lamming, George. 2022. Okazja do przemówienia. Tłum. Agnieszka Zimmer, Barbara Węglarczyk i Bernadeta Paczkowska. W Nieskończona genesis literatury światowej. Pisarze postkolonialni o władzy, języku i wyobraźni, red. Tomasz Bilczewski i Dorota Kołodziejczyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lazarus, Neil. 2010. „The Politics of Postcolonial Modernism”. The European Legacy. Toward New Paradigms 7(6): 771–782. https://doi.org/10.1080/1084877022000029055
Lazarus, Neil. 2011. The Postcolonial Unconscious. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511902628
Leslie, Esther. 2007. W Adventures in Realism, red. Matthew Beaumont. Malden–Oxford–Carlton: Blackwell Publishing. https://doi.org/10.1002/9780470692035
Levine, George. 1993. Realism and Representation: Essays on the Problem of Realism in Relation to Science, Literature, and Culture. Madison: University of Wisconsin Press.
Lukács, György. 1985a. „Ideologiczne podstawy awangardyzmu”. W Jasiński, Bogusław, Lukács, 258–265. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Lukács, György. 1985b. „Opowiadanie czy opis? Przyczynek do dyskusji o naturalizmie i formalizmie”. Tłum. Barbara Rafałowska. W Jasiński, Bogusław, Lukács, 245–257. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Lukács, György. 1985c. „Przesłanki własnego świata dzieł sztuki”. Tłum. Julia Juryś. W Jasiński, Bogusław, Lukács, 273–281. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Lukács, György. 1985d. „Realizm krytyczny w społeczeństwie socjalistycznym”. Tłum. Jerzy Rudzki. W Jasiński, Bogusław, Lukács, 266– 272. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Mair, Lucille Mathurin. 1995. The Rebel Woman in the British West Indies During Slavery. Kingston: Institute of Jamaica Publications.
Majumdar, Nivedita. 2021. The World in a Grain of Sand. Postcolonial Literature and Radical Universalism. London – New York: Verso.
Nazareth, Peter. 1979. „Interview With Sam Selvon”. World Literature Written in English 2(18): 420–437. https://doi.org/10.1080/17449857908588620
Okara, Gabriel. 1980. „Miękko spływają płatki śniegu”. Tłum. Ewa Życieńska. W 19 współczesnych opowiadań nigeryjskich. Wybór Maryla Metelska. Warszawa: Iskry.
Parry, Benita. 2004. Postcolonial Studies: A Materialist Critique. London: Routledge.
Poręba, Izabela. 2023. „The Promises and Pitfalls of the Politics of Familiarity. Reckoning With Nativism in A Man of the People by Chinua Achebe”. W Własne, swojskie, obce – dyskursy inności, red. Lidia Kamińska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Quayson, Ato. 2012. „The Sighs of History: Postcolonial Debris and the Question of (Literary) History”. New Literary History 43(2): 359–370. https://www.jstor.org/stable/23259380
Robinette, Nicholas. 2014. Realism, Form, and the Postcolonial Novel. New York: Palgrave Macmillan.
Said, Edward W. 2018. Orientalizm. Tłum. Monika Wyrwas-Wiśniew- ska. Poznań: Zysk i S-ka.
Sangari, Kumkum. 1987. „The Politics of the Possible”. Cultural Critique 7: 157–186. https://doi.org/10.2307/1354154
Selvon, Samuel. 2008. Moses Ascending. Wstęp Hari Kunzru. London: Penguin Books. E-book.
Slemon, Stephen. 1995. „Magic Realism as Post-Colonial Discourse”. W Magical Realism: Theory, History, Community, red. Lois Parkinson Zamora i Wendy B. Faris. Durham: Duke University Press. https://doi.org/10.1215/9780822397212-021
Sorensen, Eli Park. 2010. Postcolonial Studies and the Literary: Theory, Interpretation and the Novel. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Sorensen, Eli Park. 2021. Postcolonial Realism and the Concept of the Political. New York: Routledge.
Spivak, Gayatri Chakravorty. 2010. „Czy podporządkowani inni mogą przemówić?” Tłum. Ewa Majewska we współpracy z Julianem Kutyłą. Krytyka Polityczna 24–25: 196–239.
Van Allen, Judith. 1976. „‘Aba Riots’ or Igbo ‘Women’s War’?: Ideology, Stratification, and the Invisibility of Women”. W Women in Africa: Studies in Social and Economic Change, red. Nancy J. Hafkin i Edna G. Bay. Stanford: Stanford University Press.
wa Thiong’o, Ngũgĩ. 1986. Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature. Harare: Zimbabwe Publishing House.
Walcott, Derek. 2001. „Pantomime”. W Postcolonial Plays: An Anthology, red. Helen Gilbert. London: Routledge.
Walcott, Derek. 2022. Co mówi zmierzch? Tłum. Łukasz Wójcik, Marcin Słoma i Katarzyna Makówka. W Nieskończona genesis literatury światowej. Pisarze postkolonialni o władzy, języku i wyobraźni, red. Tomasz Bilczewski i Dorota Kołodziejczyk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Yee, Jennifer. 2016. „Conclusion: Colonialism, Postcolonialism, and the Realist Mode”. W Yee, Jennifer, The Colonial Comedy: Imperialism in the French Realist Novel. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198722632.003.0008
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/prt.2024.2.2