Używanie symboli ideologii nazistowskiej w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Uwagi na podstawie spraw Nix v. Niemcy oraz Šimunić v. Chorwacja

Abstrakt

Celem artykułu jest zagadnienie używania symboli ideologii nazistowskiej w orzecz-nictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Współcześnie w niektórych państwach eu-ropejskich zabrania się bowiem w sferze publicznej symbolicznego posługiwania się symboliką systemów totalitarnych — czy to nazistowskiej swastyki, komunistycznego młota i sierpa, czy też jakiegokolwiek innego symbolu. Na tym tle pojawia się pytanie, jakie są granice ingerencji w wolność słowa. W sprawie Nix v. Niemcy Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdza, że kryminalizacja używania symboli nazistowskich ma na celu zapobieżenie odrodzeniu się nazizmu i utrzymanie pokoju politycznego. Podstawową kwestią było jednak ustalenie, czy zakaz posłu-giwania się symbolami ideologii nazistowskiej w przestrzeni publicznej może być uznany jako ingerencja „niezbędna w demokratycznym społeczeństwie” w wolność wyrażania opinii. ETPCz uznał, że wskazana przesłanka została zrealizowana. Czyniąc rozważania w tym zakresie, słusznie przyjął, że „państwa, które doświadczyły okrucieństw nazizmu, mogą zostać uznane za »państwa, na których spoczywa szczególna odpowiedzialność moralna, by zdystansować się od masowych potworności popełnionych przez nazistów«”. ETPCz dodał, że nie tylko propagowanie nazizmu winno być karalne, lecz także posługiwanie się symboliką nazistowską w celu przyciągnięcia uwagi czytelnika. Ma to bowiem uniemożliwić przyzwyczajenie ludzi do symboli ideologii nazistowskiej bądź dopuszczania do ich tolerowania, zwłaszcza w państwie tak historycznie doświadczonym przez nazizm jak Niemcy. Niewątpliwe sprawa Nix v. Niemcy ilustruje strukturalną analizę propor-cjonalności w odniesieniu do wolności słowa.
W artykule poddano analizie także sprawę Šimunić v. Chorwacji, która dotyczyła piłkarza ukaranego przez władze chorwackie za to, że w trakcie meczu zwrócił się do tłumu z pozdrowie-niem symbolizującym nienawiść w stosunku do ludzi różnych wyznań lub tożsamości etnicznych, co było manifestacją ideologii rasistowskiej. Wykorzystał on oficjalne powitanie organizacji Usta-sza obowiązującego w czasach reżimu Niezależnego Państwa Chorwackiego. Trybunał wskazał, że skarżący użył wskazanego gestu w czasie meczu piłkarskiego wobec ogromnej widowni, na które to okrzyki widzowie odpowiedzieli, co więcej, zrobił to cztery razy. W sprawie Šimunić v. Chorwacja Trybunał powtórzył, że charakter i surowość nałożonej kary są czynnikami, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie proporcjonalności ingerencji w wolność słowa.
W artykule znalazła się analiza orzecznictwa ETPCz oraz wynikające z niej wnioski.