W poszukiwaniu istoty nowego autorytarnego porządku. Antoniego Peretiatkowicza koncepcja cezaryzmu demokratycznego

Abstrakt

Celem artykułu była rekonstrukcja koncepcji cezaryzmu demokratycznego. Podjęto w nim próbę odtworzenia wyobrażeń Antoniego Peretiatkowicza na temat genezy i istoty cezaryzmów.
Delimitacja przedmiotowych granic cezaryzmu demokratycznego wiązała się z określeniem i krytyczną analizą swoistych cech tytułowego systemu. Jednym z zasadniczych celów badań była odpowiedź na pytanie o zasadność potraktowania przez Peretiatkowicza jako elementów jednego zbioru zamierzchłych reżimów politycznych i współczesnych z jego perspektywy, a zarazem odrębnych od siebie systemów — hiszpańskiego, włoskiego, niemieckiego, tureckiego i polskiego. Odpowiedź na nie ułatwiła określenie relacji między pojęciami „cezaryzm” i „autorytaryzm”.
Badania wykazały, że rozważania poznańskiego profesora były próbą zbudowania nie tylko pewnego obiektywnego opisu tytułowej koncepcji, ale też usprawiedliwienia, niejako „oswojenia” i zracjonalizowania przemian dokonujących się w międzywojennej Europie, w szczególności zaś w Polsce.
Przedmiotem rozważań była także ocena dojrzałości koncepcji, zwłaszcza stopnia jej realizmu i oryginalności. W końcowej części artykułu wskazano na historyczną powtarzalność argumentów racjonalizujących i legitymizujących dyktaturę (koncepcja dyktatury okresu przejściowego, uzasadnienie absolutyzmu oświeconego).