„Suwerenna demokracja” — geneza, treść i krytyka współczesnej rosyjskiej myśli polityczno-prawnej

Abstrakt

Wprowadzenie: Artykuł poświęcony jest „suwerennej demokracji”, rosyjskiej koncepcji politycznej, która pojawiła się w 2005 roku i miała odegrać istotną rolę w okresie petryfikacji systemu władzy Władimira Putina. Koncepcja ta, autorstwa zastępcy szefa Administracji Prezydenta Rosji Władimira Surkowa, miała cele wewnątrzpolityczne i międzynarodowe, co ujmowano w haśle „Sprawiedliwość dla każdego w Rosji, sprawiedliwość dla Rosji w świecie”. W tekście omówiono genezę tej koncepcji, jej treść oraz krytykę. Wskazano okoliczności odstąpienia od niej w latach 2007–2008, co było związane z formułowaniem nowej retoryki przez kolejnego prezydenta Dmitrija Miedwiediewa.
Pytania badawcze: Podstawowym problemem badawczym opracowania jest rekonstrukcja treści „suwerennej demokracji” oraz jej krytyczna analiza. Jeśli przyjąć, że wskazana koncepcja była pierwszą, i jak się okazuje jedyną, zaplanowaną i realizowaną przez rządzący Rosją obóz próbą zdefiniowania własnej tożsamości ideowej, to analiza tego zagadnienia pozwala na wyciągnięcie wniosków odnośnie do aksjologicznego oblicza „putinizmu”.
Metody badawcze: Przyjęta optyka badawcza implikuje użycie metody historycznej oraz egzegezy tekstów źródłowych.
Ustalenia: Koncepcja „suwerennej demokracji” była pierwszą tego typu próbą zdefiniowania interesu narodowego Rosji, wyzwań i szans, zarówno w ujęciu wewnątrzpaństwowym, jak i międzynarodowym. Zawierała diagnozę wyzwań rosyjskiej rzeczywistości pierwszej dekady XXI wieku, w tym: istnienie negatywnych skutków transformacji lat dziewięćdziesiątych; słabość gospodarki opartej na eksporcie surowców energetycznych oraz niesprzyjającą sytuację międzynarodową, zmierzającą ku ładowi jednobiegunowemu. Realizowała ona cele wewnętrzne i zewnętrzne: konsolidowała elity władzy wokół nowej koncepcji oraz była sygnałem wysyłanym społeczności międzynarodowej, że Rosja nie rezygnuje z dążenia do budowy wielobiegunowego ładu światowego.
Wnioski: Będąca w istocie dziełem jednej osoby — Władimira Surkowa — koncepcja „suwerennej demokracji” pojawiła się w 2005 roku jako odpowiedź na potrzebę opracowania narzę-dzia mobilizacji społecznej przed wyborami parlamentarnymi i prezydenckimi, które mogłoby być wykorzystane przez Władimira Putina i partię Jedna Rosja. Koncepcja od początku była traktowana dwoiście: jako perspektywiczna „ideologia państwowa” oraz jako krótkotrwały zabieg służący popularyzacji rządzącej elity władzy. Wobec wstrzemięźliwego stosunku W. Putina i D. Miedwiediewa nie została ona rozwinięta i od 2008 roku praktycznie nie funkcjonuje w rosyjskim obiegu politycznym.