Wpływ regulacji międzynarodowych na ograniczenia w kształtowaniu się ustrojów totalitarnych, autorytarnych i dyktatur

Abstrakt

Współczesne prawo międzynarodowe nie posiada bezpośrednich kompetencji do ingerowania w sprawy wewnętrzne poszczególnych państw. Każdy naród ma prawo do wyboru drogi politycznej zgodnej z jego własnymi aspiracjami, o ile nie narusza to szeroko rozumianego interesu innych państw lub całej społeczności międzynarodowej. Za szczególnie niekorzystne dla stosunków wewnętrznych oraz za zagrażające pokojowi międzynarodowemu uważa się reżimy totalitarne, autorytarne i dyktatury.

Ustroje, w których władza była przekazywana lub sprawowana przez jedną osobę, znane są od początku historii ludzkości. W porządku republikańskim starożytnej Grecji i Rzymu zdarzały się przypadki ustanawiania dyktatur, choć traktowano je jako coś wyjątkowego, spowodowanego zagrożeniem zewnętrznym. Okres średniowiecza zaś to czas monarchii, a republiki stanowiły wyjątek. Dopiero w renesansie pojawiły się pomysły proponujące możliwość wskrzeszenia starych instytucji i w sytuacjach nadzwyczajnych przekazywania władzy jednej osobie wyposażonej w specjalne prerogatywy. Głównym orędownikiem tej idei był Machiavelli.

Nowa forma rządów autorytarnych, totalitarnych i dyktatur istniejących w XX wieku miała znaczący wpływ na całą ludzkość. Ideologie te były łączone z wybuchem dwóch światowych i wielu regionalnych konfliktów oraz łamaniem norm międzynarodowych i praw człowieka. Totalitaryzm radziecki, niemiecki i włoski, choć miały różne oblicze, zaowocowały zbrodniami popełnionymi przez rządy na ogromną skalę zarówno w stosunku do innych państw, jak i względem własnych obywateli. Zdarzenia z XX wieku, mające miejsce w różnych częściach świata, spowodowały stopniowe zmiany w prawie międzynarodowym. Aby móc skuteczniej chronić pokojowe stosunki i osoby fizyczne przed totalitarnymi i autorytarnymi ustrojami oraz dyktatorami, zaczęto rozwijać liczne normy mające na celu monitorowanie władzy. Państwa nie są już całkowicie bezkarne, a ich działania zarówno w sferze wewnętrznej, jak i międzynarodowej mogą spotkać się z negatywną reakcją społeczności międzynarodowej. Konkretnym krajom przysługują prawa o charakterze indywidualnym i zbiorowym, dzięki którym mogą nałożyć na inne państwo sankcje w związku z nieprzestrzeganiem zobowiązań międzynarodowych o charakterze umownym i zwyczajowym.

Na szczególną uwagę zasługują rozwiązania o charakterze uniwersalnym i regionalnym, monitorujące inicjatywy podejmowane przez państwa. Uwagę zwraca się na konieczność obserwowania zmian zachodzących w także w prawie krajowym, które rzutuje na politykę międzynarodową prowadzoną przez państwa. Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy, Unia Europejska, Unia Afrykańska i organizacje amerykańskie wyjątkowy nacisk kładą na nielegalność niedemokratycznej zmiany rządów (zmianę niekonstytucyjną). Ich kontroli podlega również ustanawianie stanów nadzwyczajnych, będących współcześnie jedną z możliwości zawieszenia rządów konstytucyjnych. Coraz częściej oprócz promowania ochrony praw podstawowych państwa i organizacje zwracają uwagę na rządy prawa i dysponują licznymi instrumentami nadzorującymi procedury wewnętrzne państw i ich ewentualne skutki międzynarodowe.