Artykuły

Tom 39 (2022)

Ograniczenia konstytucyjnego prawa do sądu — zarys problematyki

Magdalena Węcławska-Misiurek
https://orcid.org/0000-0001-8970-7464

Strony: 77-91

PDF

Abstrakt

Konstytucyjne prawo do sądu, uregulowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, odgrywa niezwykle istotną rolę w demokratycznym państwie prawa. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie i zbadanie ograniczeń konstytucyjnego prawa do sądu. W tekście została poruszona problematyka definicji prawa do sądu, dopuszczalności ograniczeń, pojęcia sprawy, organu, zasady sprawiedliwości proceduralnej i formalizmu procesowego oraz barier ekonomicznych. Prawo do sądu jest podstawą i gwarancją wszystkich innych praw. Nie jest jednak prawem bezwzględnym i dopuszczalne są jego ograniczenia. Kluczowe jest w tym względzie spełnienie wskazanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP przesłanek oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji RP.

Bibliografia

Literatura:
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, 8. wydanie, Warszawa, 2017.
Czeszejko-Sochacki Z., Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ogólna charakterystyka), (w:) „Państwo i Prawo”, 1997, nr 11–12.
Dolecki H., Nadużycie prawa do sądu, (w:) Góral J., Hauser R., Trzciński J. (red.), Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich 1980-2005, Naczelny Sąd Administracyjny, Warszawa, 2005.
Dyś-Branicka I., Odpłatność wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych w świetle konstytucyjnej zasady prawa do sądu, (w:) „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, nr 5 (33)/2016, https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/33/ppk3315.pdf.
Garlicki L., Prawa człowieka. Model Prawny, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1991.
Garlicki L., Prawo do sądu (rozważania de lege fundamentale ferenda), (w:) „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Lublin, 1990, vol. XXXVII, 5, Sectio G.
Gołaczyński J., Krzywonos A., Prawo do sądu, (w:) Banaszak B., Presiner A. (red.), Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, Warszawa, 2002.
Gudowski J. (red.), Komentarz do prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, Warszawa, 2002.
Hofmański P., Prawo do sądu w ujęciu konstytucji i ustaw oraz standardów prawa międzynarodowego, (w:) Wiśniewski L. (red.), Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce, Warszawa, 2006.
Jaworska M., Prawo do sądu, (w:) Jabłoński M. (red.), Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, Wrocław, 2014, https://repozytorium.uni.wroc.pl/dlibra/publication/52310/edition/52919/content.
Juchniewicz J., O granicach swobody ustawodawcy w kształtowaniu standardów prawa do sądu, (w:) „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, nr 3 (31)/2016, https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/31/ppk3102.pdf.
Kuryłowicz M., Rzymskie sentencje prawnicze o człowieku, sprawiedliwości i prawie, (w:) „Palestra”, 32/7 (367), 1988.
Lis-Staranowicz D., Konstytucyjne środki ochrony wolności i praw, (w:) Chmaj M. (red.), Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, 2008.
Łukasik K., Konstytucyjne prawo do sądu „każdego” a przymus adwokacko-radcowski w sprawie skargi kasacyjnej w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, (w:) „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio G, vol. LX, 2, Lublin, 2013, http://dlibra.umcs.lublin.pl/Content/21480/czas4058_60_2_2013_9.pdf.
Michalak A., Polski Trybunał Konstytucyjny wobec europejskich standardów prawa do sądu, (w:) „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, nr 3 (31)/2016, https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/31/ppk3114.pdf.
Nowicki M., Co to są prawa człowieka?, (w:) Szkoła praw człowieka. Teksty wykładów, z. 1, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa, 1998.
Oniszczuk J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego na początku XXI w., Zakamycze, 2004.
Pietrzkowski H., Prawo do sądu (wybrane zagadnienia), (w:) „Przegląd Sądowy”, nr 11-12, listopad-grudzień 1999 r., rok IX.
Pilipiec S., Kształtowanie się współczesnej koncepcji prawa do sądu w Polsce, (w:) Witkowski W. (red.), W kręgu historii i współczesności polskiego prawa. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Arturowi Korobowiczowi, Lublin, 2008.
Pilipiec S., Prawo do sądu w sprawach dyscyplinarnych radców prawnych, (w:) „Studia Iuridica Lublinensia”, vol. XXV, 3, 2016, https://journals.umcs.pl/sil/article/view/2735/pdf.
Pilipiec S., Zasada prawa do sądu w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konstytucji Federacji Rosyjskiej, (w:) „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. L/LI, Sectio G, Lublin, 2003/2004, http://dlibra.umcs.lublin.pl/Content/21442/czas4058_50_51_2003_2004_9.pdf.
Sarnecki P., Komentarz do art. 45, (w:) Garlicki L., Zubik M. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, tom II, art. 30-86, Warszawa, 2016.
Sokolewicz W., Konstytucyjna regulacja władzy sądowniczej, (w:) Jankiewicz A., Dębowska-Romanowska T. (red.), Konstytucja, ustrój, system finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, Warszawa, 1999.

Akty prawne
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, Pułło A. (tłum.), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2002, http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/03/USA-pol.pdf [dostęp z dnia: 07.04.2021 r.].
Konstytucja Królestwa Belgii z dnia 7 lutego 1831 r., Skrzydło W. (tłum.), http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/05/Belgia_pol010811.pdf [dostęp z dnia: 07.04.2021 r.].
Konstytucja Księstwa Lichtensteinu, Grabowski R. (tłum.), Grabowska S., Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013, http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/01/Liechtenstein_pol_010712.pdf [dostęp z dnia: 07.04.2021 r.].
Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 r., Banaszak B., Malicka A. (tłum.), http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/02/Niemcy_pol_010711.pdf [dostęp z dnia: 07.04.2021 r.].
Europejska Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 roku, Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. 1964, nr 43, poz. 296.
Konstytucja Republiki Portugalskiej z dnia 2 kwietnia 1976 r., Wojtyczek-Bonnand A. (tłum.), http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/03/Portugalia_pol_010116.pdf [dostęp z dnia: 07.04.2021 r.].
Konstytucja Republiki Słowackiej z dnia 1 września 1992 r., Skotnicki K. (tłum.), http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/11/Slowacja_pol_010711.pdf [dostęp z dnia: 07.04.2021 r.].
Konstytucja Republiki Czeskiej z dnia 16 grudnia 1992 r., Kruk-Jarosz M. (tłum.) http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/07/Czechy_pol_010811.pdf [dostęp z dnia: 07.04.2021 r.].
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, Dz. U. 1997, nr 89, poz. 555.
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. 2002, nr 153, poz. 1270.

Orzecznictwo
Orzeczenie Europejskiej Komisji Praw Człowieka z dnia 16 marca 1975 r., 6202/73, Decisions and Reports 1975, s. 66.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1970 r., III CZP 4/70, OSNC 1970, nr 9, poz. 146.
Wyrok w sprawie Ringeisen przeciwko Austrii z dnia 16 lipca 1971 roku, skarga nr 2614/65.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 stycznia 1992 r., K 8/91, OTK 1992, nr 1, poz. 5.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 września 1993 r., K. 17/92, OTK 1993, nr 2, poz. 3.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 kwietnia 1997 r., K. 14/96, OTK 1997, nr 2, poz. 16.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 czerwca 1998 r., K 28/97, OTK 1998, nr 4, poz. 50.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 maja 2000 r., K 21/99, OTK 2000, nr 4, poz. 109.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2001 r., P 6/01, OTK 2001, nr 8, poz. 248.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2002 r., II CZ 91/02, niepubl.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2002 r., K 36/00, OTK-A 2002, nr 5, poz. 63.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2003 r., SK 9/02, OTK 2003, nr 2, poz. 14.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 marca 2004 r., SK 14/03, OTK-A 2004, nr 3, poz. 23.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 maja 2004 r., SK 32/03, OTK 2004, nr 5, poz. 44.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK-A 2008, nr 9, poz. 154.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2009 r., SK 3/08, OTK-A 2009, nr 8, poz. 125.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 czerwca 2010 r., P 28/09, OTK-A 2010, nr 5, poz. 52.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2011 r., SK 39/09, OTK-A 2011, nr 8, poz. 84.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2012 r., K 21/11, OTK-A 2012, nr 10, poz. 119.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 października 2015 r., SK 63/12, OTK ZU Nr 9/A/2015, poz. 146.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2017 r., III KK 203/17.