Articles
https://orcid.org/0000-0003-2151-4644
The chapter seeks to provide a road map of the historical journey of the science of Adab al-bahsa ła al-munazara (the science/art of investigation and debate). It has not attempted to identify all the various paths and crossroads of this journey, as it would have stretched the limits of this study too much. The focus was mainly on the Hanafi tradition. Even within this tradition, however, we did not have the opportunity to present all the directions and orientation points on the “Adab map”. We try to show, nevertheless, that if the route/road we have sketched is followed, then enough knowledge about the fundamental components of the science of debate/argumentation could be obtained. We hope, at the same time, that our study can serve as a guide to more exhaustive research on this subject. Undoubtedly, the road from Kufa to Samarkand described in the first, the largest part of the chapter is quite complex and challenging. Everything on the road seems to be still in the process of formation where not all patterns and principles have been fully revealed yet. The road from Kufa to Istanbul presented briefly at the end of the chapter contains probably less unexpected and challenging twists and turns than the previous one, but it is still far from being a simple, straight, and direct line connecting the starting point and the destination. As soon as we enter the Anatolian territory, via Tabriz, we encounter new texts and discourses of the science of debate. Moreover, the commentaries, glosses and taliqs (supercommentaries) produced on this land, have become, so to speak, the main record book and the general manual of the science of debate in every aspect.
Akgündüz A., Debûsî, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 1994, t. 39, s. 66–67.
al-Amin A., Fadżr al-Islam, Kair 1928.
Aristo, Kitab al-Sufistika, tłum. Y. b. Adi, İ. b. Zur’a, al-Nâimi, A. Badałi (ed.), Kuwait-Beirut 1980.
Aristo, Kitab al-Tubika, tłum. E.O. al-Dimaszki, A. Badałi (ed.), Kuwait-Beirut 1980.
Bedir M., Takvîmul-edille, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 2010, t. 39, s. 493–494.
Bedir M., Ebu Hanife: Entelektüel Biyografi, Ankara 2018.
Carullah V., Haşiye ala Mes‘ud al-Rumi, Süleymaniye Kütüphanesi Carullah Koleksiyonu 1861, vr.: 505b.
Ceylan H.E., İbn Sînâ ve Fıkıh: Şeriatın Hikmet Boyutu, [w:] Eş-Şeyhu’r-Reis İbn Sînâ (DİB Yayınları, 1. Baskı), Ankara 2015, s. 64–69.
Ceylan H.E., Erken Dönem Osmanlı’da Burhâneddin en-Nesefi İzinde Bir Âdâbu’l-bahs Şarihi: Muhsin b. İdris el-Beypazari, [w:] Osmanllıda İlmi Mantık ve Münazara içinde, M. Özturan, Y. Daşdemir, F. Kayacan (ed.), İstanbul 2022.
Çelik M., Osmanlı Ulemasının Eleştirel Düşünme Konusuna İlgisi, „İslami Araştırmalar” 34 (2023), s. 648–660.
al-Dabusi, Taqłim al-Adilla, tłum. A. Yakub (ed.), Rijad 2009.
Ganeri J., Indian Logic, [w:] Handbook of History of Logic, D.M. Gabbay, J. Woods (eds.), Amsterdam 2004, t. 1, s. 309–396.
Kefevî M. b. S., Ketâ’ibü’l a‘lâmi’l-ahyâr min fukahâ’i mezhebi’n-Nu‘mâni’l-muhtâr, Istanbul 2017.
Kılıçer E., Ehl-i Rey, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 1994, t. 10, s. 520–524.
Madkour I., L’Organon D’Aristote dans le monde arabe, Paris 1969.
el-Mâturîdî E.M., Te’vîlâtu’l Kur’ân Tercümesi, tłum. Y.V. Yavuz (ed.), Istanbul 2019.
al-Din al-Nasafi B., Szerh al-Fusul fi ‘ilm al-dżadal, tłum. S. bnt. A. b. S. al-Huszani, Rijad 1433.
Özen Ş., Hilâf, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, t. 17, Istanbul 1998, s. 527–538.
Özen Ş., İlm-i Hilâf ya da Fukahâ Metoduna Göre Cedel Hakkında Klasik Bir Metin: Menşeü’n-Nazar, „Makâlât” 2 (1999), s. 171–198.
Pehlivan N., Âdâbu’l-bahs ve’l-Münazara Geleneğinde “İkinci Yeni”: Hüseyin Şâh Adanavî’in Hüseyniyyesi, [w:] Osmanlı’da İlm-i Mantık ve Münazara, M. Özturan, Y. Daşdemir, F Kayacan (eds.), Istanbul 2022, s. 321–428.
Pehlivan N., Çelik M., Zamanı Olsaydı Daha Kısa Yazacaktı: Birgivi Mehmed Efendi (ö.981/1573)’nin Risale fi’l-adabı, [w:] Balıkesirli Bir İslam Alimi: İmam Birigivi içinde, Mehmet Bayyiğit et al. (eds.), Balıkesir 2021, s. 207–228.
al-Rouayheb K., Islamic Intellectual History in the Seventeenth Century: Scholarly Currents in the Ottoman Empire and the Maghreb, New York 2015.
Saçaklızâde, Tahrir al-Takrir, Istanbul 1289.
Saçaklızâde, Takrîru’l-kavânîni’l-mutedâvile fî ‘ilmi’l-munâzara, Y. Türker (ed.), Kahramanmaraş 2017.
as-Samarkandi A., Mizan al-usul fi nat’aidż’ al-‘ukul, tłum. M. Zeki Abdulber, Katar 1984.
eş-Şehrezûrî Ş., Nüzhetü’l-ervâh (Bilgelerin Tarihi ve Özdeyişleri), tłum. E. Altaş, Istanbul 2015.
es-Semerkandi, ‘İlmu’l-münâzara mine’l-Mu‘tekadât, tłum. N. Pehlivan (ed.), (niewydany manuskrypt) Ankara 2019.
es-Semerkandi, Kavâ‘idu’l-bahs mine’l-envâri’l-ilâhiyye, tłum. N. Pehlivan (ed.), (niewydany manuskrypt) Ankara 2019.
es-Semerkandi, Kıstâsu’l-Efkâr (Düşüncenin Kıstâsı), tłum., N. Pehlivan (ed.), İstanbul 2014.
es-Semerkandi, Risâle fî âdâbi’l-bahs, tłum. N. Pehlivan (ed.), (niewydany manuskrypt).
es-Semerkandi, Şarh al-Fusul, tłum. N. Pehlivan-H. Ensar Ceylan (niewydany manuskrypt), Ankara 2020.
es-Semerkandi, Şerhu’l-Kıstâs, tłum. N. Pehlivan (ed.), (niewydany manuskrypt) Ankara 2019.
Şener A., Cüzcani, Ebû Süleyman, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 1993, t. 8, s. 98.
Şimşek M., İmam Ebu Hanîfe ve Hanefîlik, İstanbul 2019.
Ibn Sina, al-Szifa: al-Dżadal, A.F. al-Ahłani (ed.), Kair 1965.
İbn Sina, Shifa: al-Safsata, A.F. al-Ahłani (ed.), Kair 1958.
Taş A., Özşenel M., Şeybani, Muhammad b. Hasan, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, t. 39, Istanbul 2010, s. 38–43.
Uslu R., Cündişapur, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 1993, t. 8, s. 117–118.
Uzunpostalcı M., Ebu Hanife, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 1994, t. 10, s. 143–145.
Üzüm I., İyâzî, Ebû Nasr, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 2001, t. 23, s. 499.
Yurdagür M., Cüzcani, Ebû Bekr, [w:] Turkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Istanbul 1993, t. 8, s. 97.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/1895-8001.19.1.3
