Apologia tolerancji. Uwagi Herdera o europocentryzmie

Abstrakt

Autorka porządkuje zawarte w dziele Herdera przemyślenia na temat kultur europejskich i pozaeuropejskich. Zdaniem filozofa w boskim planie stworzenia kluczową rolę odgrywa człowiek wyposażony w wolną wolę, zdolny do samodzielnego działania i przekazywania swoich doświadczeń następnym pokoleniom. Dlatego dzieje człowieka są zdeterminowane przez wychowanie i tradycję, różne w poszczególnych częściach świata. W procesie hominizacji ogromne znaczenie miała mowa artykułowana, umożliwiająca socjalizację i kulturalizację w każdych warunkach. Jednak pojawienie się pisma uprzywilejowało niektóre kultury i dało początek cywilizacji. Europejczycy, mogący korzystać z cudzych doświadczeń utrwalonych na piśmie, szybciej zdobywali wiedzę i uznali to za podstawę własnej wyższości. Ale jednostka pozbawiona wsparcia cywilizacji nadal jest bezbronna wobec wyzwań natury. Dlatego Herder postuluje szacunek dla wszystkich kultur. Jego apologia tolerancji wyprzedza dwudziestowieczny, antropologiczny postulat relatywizmu kulturowego.