Sztuka umiaru. Wizje dewzrostowych instytucji sztuki

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest wskazanie i omówienie formułowanych przez artystki i artystów propozycji reformy instytucji sztuki w duchu wartości bliskich teoriom i praktykom dewzrostowym. Twierdzimy, że sztuka i kulturą mogą pełnić istotną rolę w dewzrostowej transformacji społecznej jako narzędzia dostarczające języka, narracji, obrazów i wyobraźni wspierających dążenia do odejścia od dominującego paradygmatu wzrostu. Jak pokazujemy, artystki i artyści z Europy Zachodniej i USA co najmniej od przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych proponują reformy instytucji sztuki w duchu dewzrostowym: postulują odejście od zachłannej produkcji i konsumpcji sztuki oraz rywalizacji na rzecz rozwijania wrażliwości i relacji społecznych, ucieczki od utowarowienia i muzeifikacji oraz ekologizowania wyobraźni. W artykule omawiamy trzy modele tego rodzaju transformacji instytucji: zaniechanie produkcji sztuki, pracę opieki oraz odzyskiwanie zabawy i czasu wolnego. Powołując się na przykłady historycznych i współczesnych działań artystycznych, wskazujemy w jaki sposób każdy z modeli realizuje postulaty dewzrostu, jak staje się nośnikiem wartości kultury umiaru oraz jaką wizję dewzrostowych muzeów i galerii przyszłości wyraża. W obliczu splotu kryzysów współczesności, w tym szczególnie kryzysu klimatycznego, reforma instytucji sztuki w duchu dewzrostu wydaje się konieczna, a omówione przez nas artystyczne propozycje należy traktować nie jako metafory, lecz ćwiczenia z przystosowywania się do zmieniających się warunków życia na Ziemi.