Przyzwoitość epistemiczna. Ćwiczenia z polityki negatywnej Avishaia Margalita

Abstrakt

Tekst dotyczy problematyki z pogranicza epistemologii cnoty, filozofi i społecznej i etyki, zwłaszcza szeroko dyskutowanej w ostatnich latach kwestii sprawiedliwości epistemicznej. Koncentruje się na zagadnieniu upokorzenia epistemicznego, którego znaczenie ujmuje, wychodząc od analizy porównawczej The Decent Society Avishaia Margalita oraz Epistemic Injustice Mirandy Fricker. Artykuł ukazuje punkty styczne tych koncepcji, przede wszystkim pierwszeństwo polityki negatywnej, która konfrontuje się ze złem, przed polityką, która wspiera dobro. Tekst przenosi akcent z pojęcia niesprawiedliwości epistemicznej i kontrastującej z nią cnoty sprawiedliwości świadczeniowej i hermeneutycznej, które proponuje Fricker, na pojęcia upokorzenia i przyzwoitości epistemicznej na podstawie idei społeczeństwa przyzwoitego jako nieupokarzającego Margalita.

Celem artykułu jest wyartykułowanie pojęcia przyzwoitości epistemicznej jako podstawowej cnoty moralnej, zarówno prywatnej, jak i instytucjonalnej. Przyzwoitość epistemiczna polega na nieupokarzaniu innych istot ludzkich jako podmiotów wiedzy, przekonań, uczuć, w skrócie — jako wiarygodnych świadków, którzy mogą zaświadczyć o swoim doświadczeniu moralnym i epistemicznym. Przy tym upokorzenie epistemiczne rozumiane jest tu za Margalitem jako kombinacja trzech sensów: (1) traktowania człowieka jak nieczłowieka, (2) wykluczenia z ludzkości lub zapośredniczonego wykluczenia grupy, do której jednostka przynależy, oraz (3) pozbawienia wolności i kontroli nad życiem.