Sztuka jako nauka na specjalnych zasadach. Dziedzina, instrument poznania, kryteria ewaluacji

Abstrakt

Czy w obrębie polskiego systemu szkolnictwa wyższego sztuka jest nauką? Choć w oficjalnych dokumentach mowa o „poziomie artystycznym prowadzonej działalności naukowej”, kluczowa instytucja narodowa promująca badania naukowe nie finansuje działalności artystycznej. Rodzi się zatem pytanie o obecność sztuki i kryteria jej ewaluacji nie tylko w ramach dyscyplin artystycznych, lecz również nauk humanistycznych i społecznych. Mowa tu o praktykach opartych na sztuce (Art Based Research), przekraczających konwencje zarówno sztuki, jak i badań naukowych. Włączenie sztuki w obszar nauki jest bowiem równoznaczne z wyborem sposobu, poprzez który świat ma być opisywany i doświadczany, wpływa na dobór tematów i pytań badawczych. Wzbudzając emocje, kwestionuje dominującą rolę słowa, podważa pozytywistyczną dychotomię fakt–fikcja, racjonalne–emocjonalne. Jednocześnie otwiera się na otoczenie społeczne, dążąc ku generowaniu wiedzy społecznie i politycznie zaangażowanej. Nowe formy przedstawienia wymagają nie tylko wypracowania przez badaczy nowych kompetencji, lecz również ustalenia nowych kryteriów oceny badań naukowych, a być może również redefinicji podstawowych pojęć, takich jak nauka, wiedza czy badanie. Ustalenie i wdrożenie tych kryteriów jest zależne od decyzji państwowego systemu szkolnictwa, od władzy ewaluacyjnej kształtującej również sektor nauki.