Artykuły
W ramach rezydencji w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu i projektu Zakład Fotograficzny (2018) przeprowadziłam inwentaryzację wyposażenia wielkopolskich zakładów fotograficznych: przede wszystkim teł wykonywanych przez malarzy rzemieślników oraz rekwizytów. Na jej podstawie, wspólnie z kolektywem wydawniczym Ostrøv opracowałam książkę fotograficzną Dworki i pałace.
Artykuł poświęcony jest kulturze wizualnej odwiedzonych przeze mnie zakładów fotograficznych, czasopismu branżowemu „Twoje Studio”, a także sesjom scenkowym, w których brały udział tła i rekwizyty. Badam wytwarzaną za ich pomocą tożsamość — szlacheckie imaginarium posiadającej chłopskie korzenie i aspirującej do lepszego życia fantomowej klasy średniej. Wcielanie się do nowej grupy społecznej odbywało się zgodnie z panującymi wówczas normami widzialności — na drodze naśladowania, gdzie rolę tak zwanej konwencji przebieranki odgrywały między innymi sesje scenkowe inspirowane kulturą arystokratyczno-ziemiańską. Wizerunki wytwarzane za pomocą teł, rekwizytów, choreografii i gestów miały legitymizować nową pozycję społeczną, pomagać w pięciu się w górę po drabinie społecznej.
Korzystając z narzędzi radykalnego programu socjologii wizualnej — kategorii patrzenia „przez” oraz „za” zdjęcie — pokazuję, że fotografię związaną z kulturą wizualną zakładów fotograficznych można zaliczyć do fotografii chłopskiej. Jedną z jej cech jest niemożliwość zaprzeczenia, że czegoś nie było, że ktoś nie istniał. Fotografia chłopska, której najważniejszą cechą było upamiętnienie, służyła, jak udowadniam, silnemu zapominaniu: wspólnych korzeni — chłopskiej genealogii.
Bartuszek J., Między reprezentacją a „martwym papierem”. Znaczenie chłopskiej fotografii rodzinnej, Warszawa 2005.
Berger J., O patrzeniu, przeł. S. Sikora, Warszawa 1999.
Bourdieu P., Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Warszawa 2005.
Czapliński P., Plebejski, populistyczny, posthistoryczny. Formy polityczności sarmatyzmu masowego, „Teksty Drugie” 2015, nr 1, s. 21–45.
Drozdowski R., Krajewski M., Za fotografię! W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej, Warszawa 2011.
Erbibon D., Droga do Reims, przeł. M. Ochab, Kraków 2019.
Francuz H., Miasto. Twarz. Masyw, [w:] Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna, red. M. Kozień, M. Miskowiec, A. Pankiewicz, Kraków 2015.
Garlicka A., Bijak M., Fotografia chłopów polskich, Warszawa 1993.
Gdula M., Odważyć się być średnim. Genealogia i przyszłość polskiej klasy średniej, „Krytyka Polityczna” 2015, nr 42, s. 42–56.
Kruczkowski L., Kordian i cham, Warszawa 1963.
Leder A., Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Warszawa 2014.
Myśliwski W., Pałac, Szczecin 1988.
Springer F., Brakujące słowo, [w:] Hawaikum. W poszukiwaniu istoty piękna, red. M. Kozień, M. Miskowiec, A. Pankiewicz, Kraków 2015.
Sulima R., Antropologia codzienności, Kraków 2000.
Szcześniak M., Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji, Warszawa 2016. Szymaniak M., Zapaść. Reportaże z mniejszych miast, Wołowiec 2021.
Wajda A., Ekrany fotografów ulicznych, „Polska Sztuka Ludowa” 1956, nr 1, s. 3–19.
Gugała A., Fotograf warszawski, Warszawa 2015, https://culture.pl/pl/dzielo/antonina-gugala-praca-z-wystawy-fotograf-warszawski.
Myślińska M., Dworki i pałace, Poznań 2018, https://player.vimeo.com/video/388349720.
Świrek K., Różnica klasowa: symboliczna, wyobrażeniowa i realna, [w:] „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2021, https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2021/30-wizualnosc-klas-spolecznych-struktury-i-relacje/roznica-klasowa.
Jankowski K., Małe studio, „Twoje Studio” 2001, nr 11.
Jankowski K., Kołecki K., Promise of Excellence, „Twoje Studio” 2003, nr 2.
Jaworska K., Niesporek K., Fotografia ślubna, „Twoje Studio” 2004, nr 1.
Kornatowski S., Foto Lato, „Twoje Studio” 2001, nr 9–10.
Kornatowski S., Gorzko, gorzko, „Twoje Studio” 2001, 9–10.
Kornatowski S., Nowy papier fotograficzny Kodak, „Twoje Studio” 2001, nr 11.
Kornatowski S., Orzeł czy reszka — warsztaty Elfo, „Twoje Studio” 2002, nr 1.
Kosińska K., Kolor — narzędzie i symbol, „Twoje Studio” 2001, nr 1.
Marczyk J., Fotografia cyfrowa w zakładzie fotograficznym, „Twoje Studio” 2001, nr 3.
Marczyk J., Olympus wkracza do studia, „Twoje Studio” 2000, nr 2.
Michalski S., Parvi P., Promise of Excellence, „Twoje Studio” 2001, nr 11.
Mikołajczyk M., Krótka prezentacja zakładu, „Twoje Studio” 2002, wyd. specjalne.
Niesporek K., Komunia — wyzwanie dla mistrza, „Twoje Studio” 2001, nr 3.
Parvi P., Przedmowa do wydania specjalnego, „Twoje Studio” 2002, wyd. specjalne.
Parvi P., Zakończenie do wydania specjalnego, „Twoje Studio” 2002, wyd. specjalne.
Pawłowska M., Firma Bea, „Twoje Studio” 2004, nr 1.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0860-6668.27.4.6
