Artykuły

Tom 28 Nr 2 (2024)

O strukturach wartości dziś. Od polaryzacji do wewnętrznego porządku

Strony: 53-68

PDF

Abstrakt

Stosowane dość często wyrażenia, takie jak „wartości lewicowe” czy „tradycyjne wartości”, sugerują, że zwornikiem łączącym rozproszone wartości w uchwytną całość może być wyłącznie określona tożsamość bądź ideologia, których znaczenie wytwarza się w ramach polaryzacji. Dziś, gdy doskwierają nam starcia typowe dla współczesnych wojen kulturowych, tym istotniejsze staje się pytanie, czy sfery wartości można pomyśleć poza językiem sprowadzającym wszystko, co cenne, do opozycji. W odpowiedzi na to zagadnienie artykuł prezentuje koncepcję wypracowywaną na wrocławskim kulturoznawstwie, wedle której struktury wartości czerpią swoją specyfikę z własnej, szczególnej budowy. Wobec pewnych niedostatków tej koncepcji — w tym: zbyt wąskiego ujęcia wartości — dokonana została jej korekta zmierzająca do zastąpienia człowieka w roli podmiotu waluacji subiektywnością w rozumieniu fenomenologicznym. Wskazane zostały również możliwe typy relacji między wartościami: obok stosunków hierarchicznych proponuje się wyróżnienie jeszcze dwóch: współwystępowania i rozłączności.

Bibliografia

Barbaruk M., Długi cień Don Kichota, Kraków 2015.

Burszta W. J., Kotwice pewności. Wojny kulturowe z popnacjonalizmem w tle, Warszawa 2013.

Butler J., Ramy wojny. Kiedy życie godne jest opłakiwania?, przeł. A. Czarnacka, Warszawa 2011.

Husserl E., Doświadczenie i sąd, przeł. B. Baran, Warszawa 2013.

Husserl E., Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia, przeł. J. Sidorek, Warszawa 1993.

Husserl E., Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, przeł. S. Walczewska, Kraków 2017.

Ingarden R., Czego nie wiemy o wartościach?, [w:] R. Ingarden, Przeżycie, dzieło, wartość, Kraków 1966, s. 83–127.

Karwat M., Cechy myślenia ideologicznego, [w:] Ideologie w słowach i obrazach, red. I. Kamińska-Szmaj, T. Piekot, M. Poprawa, Wrocław 2008, s. 42–48.

Koczanowicz D., Kwapisz A., Critical good design: Between utility and values, przeł. P. Poniatowska, „Prace Kulturoznawcze” 2022, nr 4, s. 87–99.

Magdziak M., Stabrowski M., Przedmioty, preferencje, wartości, „Prace Kulturoznawcze” 9, 2005, s. 145–164.

Mandes S., Świat przeżywany w socjologii, Warszawa 2012.

Markowski M.P., Wojny nowoczesnych plemion. Spór o rzeczywistość w epoce populizmu, Kraków 2019.

Michalski K., Płomień wieczności. Eseje o myślach Fryderyka Nietzschego, Kraków 2007.

Nowak P., Ontologia sukcesu. Esej przy filozofii Alexandre’a Kojève’a, Gdańsk 2006.

Pietraszko S., Antropologiczne podstawy teorii kultury, tekst niepublikowany, dostępny w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego.

Pietraszko S., Kultura. Studia teoretyczne i metodologiczne, Wrocław 2012.

Polkowska L., Wartości i antywartości w tygodnikach opinii. Komparatywna analiza dyskursu z elementami lingwistyki kwantytatywnej, Warszawa 2018.

Rozwadowski Ł., Lektura kulturoznawcza Peregrynacji po Europie Jakuba Sobieskiego, „Forum Socjologiczne” 7, 2016, s. 165.

Scheler M., Dobra a wartości, [w:] Z fenomenologii wartości, oprac. i przeł. W. Galewicz, Kraków 1988, s. 46–59.

Scheler M., O zjawisku tragiczności, przeł. R. Ingarden, [w:] O tragedii i tragiczności, oprac. W. Tatarkiewicz, Kraków 1976, s. 51–95.

Scheler M., Wartości „wyższe” i „niższe”, przeł. W. Galewicz, [w:] Z fenomenologii wartości, oprac. i przeł. W. Galewicz, Kraków 1988, s. 67–84.

Schindler J., Kulturowe uwarunkowania procesów aktywizacyjnych, Wrocław 2014.

Schindler J., Wprowadzenie do sporów o wartości, [w:] Spory o wartości. Od praktyki do teorii interpretacji aksjologicznych, red. J. Schindler, M. Stabrowski, Wrocław 2016, s. 7–20.

Siciński A., Kultura jako przestrzeń potrzeb i wartości, „Prace Kulturoznawcze” 2005, nr 9, s. 15–24.

Siciński A., Styl życia, kultura, wybór. Szkice, Warszawa 2002.

Sobieski J., Peregrynacyja JW JWP Jakuba Sobieskiego, wojewody generalnego Ziem Ruskich (1607–1613), [w:] J. Sobieski, Peregrynacja po Europie (1607–1613). Droga do Baden (1638), oprac. J. Długosz, Wrocław 2005, s. 3–202.

Sommer A.U., Wartości. Dlaczego ich potrzebujemy, chociaż ich nie ma, przeł. T. Zatorski, Warszawa 2021.

Stabrowski M., Analiza kulturoznawcza dwóch akapitów z Pamiętników Jana Chryzostoma Paska, „Forum Socjologiczne” 7, 2016, s. 127–136.

Stikkers K., „Wartość” u Maxa Schelera i w amerykańskim pragmatyzmie, „Filo-Sofija” 2016, nr 2 (33), s. 17–27.

Sztumska B., Sztumski J., Świat wartości jako trzecie środowisko istnienia człowieka, Katowice 2018.

Tischner J., Studia z filozofii świadomości, oprac. A. Węgrzecki, Kraków 2006.

Wolska D., Kultura jako części mowy, „Ruch Literacki” 2019, z. 4, s. 451–457.

Wolska D., Wstyd i bezwstyd. Przyczynek do badań nad kulturą i PRL-em, [w:] Nim będzie zapomniana. Szkice o kulturze PRL-u, red. S. Bednarek, Wrocław 1997, s. 62–73.

Zahavi D., Fenomenologia Husserla, przeł. M. Święch, Kraków 2012.

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.