Articles
https://orcid.org/0000-0002-9842-691X
In this article, I want to focus on the formation of post-industrial towns in Upper Silesia, which combine the overlapping structures of village and city. These structures become apparent in the signs present in the cultural landscape, the spatial shaping of the township and the practices of the residents, thus invalidating the rural–urban opposition. This raises the questions: how did the former village transform into a post-industrial town? How do these structures reveal themselves in the cultural landscape—what signs does it contain? Where does the rural origin reveal itself? How has the rural–urban relationship affected the town’s residents? To answer these questions, I will use Pierre Bourdieu’s concept of habitus. This article is based on the preliminary results of anthropological, qualitative field research conducted in 2019–2021 in Radzionków. Radzionków represents a unique space to trace the long process of changes that have taken place in the industry and influenced the habitus of its residents. For centuries the town developed spatially and urbanistically as a village. Only the development of mining and metallurgy in the 19th and 20th centuries gradually contributed to changing the character of the village, industrializing it and changing the habitus of Radzionków inhabitants. The patterns of village culture are still present in the daily practices of the settled residents, sustained by the hexis. I will also consider the attitudes of settled residents toward new urban development (e.g., a new market, blocks of flats), which reflects their attitudes toward space aspiring to urbanity.
Archiwum Prywatne Adrianny Kus: APAK 765/A/1 — APAK 1715/O/57 Stacjonarne badania terenowe nt. habitusu zadomowienia w tradycji Górnego Śląska, prowadzone w Polsce (Radzionków, Bytom) — 2019–2021.
Benedyktowicz D., Benedyktowicz Z., Dom w tradycji ludowej, Wrocław 1992.
Bourdieu P., Zmysł praktyczny, przeł. M. Falski, Kraków 2008.
Chmielewska M., Osiedla i kolonie robotnicze w Katowicach — identyfikacja, rozmieszczenie i stan zachowania, „Acta Geographica Silesiana” 6, 2009, s. 9–14.
Drabina J., Radzionków, [w:] Z dziejów dzielnic Bytomia, red. J. Drabina, Bytom 1991.
Dziura M., Rola i znaczenie dźwięku dzwonów w kształtowaniu poczucia zadomowienia, „Journal of Urban Ethnology” 17, 2019, s. 259–278.
Bukowska-Floreńska I., Rodzina na Górnym Śląsku, Katowice 2007.
Gerlich M., Rytm i obyczaj. Cztery szkice o tradycyjnej kulturze górniczej, Zabrze 2003.
Gnieciak M., Mieszkania robotnicze na terenie Górnego Śląska — przeszłość i teraźniejszość, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 10, 2010, s. 139–150.
Grzybowski A., Współczesna architektura inspirowana regionalnym budownictwem Górnego Śląska na przykładach własnych projektów domów jednorodzinnych z końca XX wieku i początku XXI wieku, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach” 8, 2016, s. 9–29.
Knosała J., Parafja Radzionkowska. Jej dawniejsze i dzisiejsze stosunki, Katowice 1926.
Krawczyk J.A., Rozwój przestrzenny i zmiany terytorialne Radzionkowa, [w:] Dzieje Radzionkowa, J.A. Krawczyk, M. Minas, P. Tyczka, J. Wroński, Radzionków 2002.
Lach K., In hoc signo vinces. Znaki krzyża na elewacjach domów w powiecie raciborskim, „Rocznik Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” 7, 2019, s. 30–44.
Leśniak-Moczuk K., Leśniak-Moczuk A.D., Kontrasty w domostwie małego miasta i wsi mieleckiej, [w:] Małe miasta. Dom polski w refleksji badawczej, red. M. Zemło, Białystok 2021.
Ligęza J., Żywirska M., Zarys kultury górniczej, Katowice 1963.
Mrowiec A., Dzieje Kopalni Węgla Kamiennego „Radzionków” w Radzionkowie (1871–1971), Radzionków 1972.
Mrozek W., Tradycyjna rodzina górnicza — jej cechy społeczne i kierunki przeobrażeń, [w:] Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach, red. B. Grodzińska-Ciałowicz, Katowice 1988.
Simonides D., Wierzenia i zachowania przesądne, [w:] Folklor Górnego Śląska, red. D. Simonides, Katowice 1989.
Sulimowska-Ociepka A., Kłopotliwe dziedzictwo — historyczne osiedla robotnicze Górnego Śląska, „Przegląd Kulturoznawczy” 27, 2016, nr 1, s. 60–72.
Yi-Fu Tuan, Przestrzeń i miejsce, przeł. A. Morawińska, Warszawa 1987.
Tyczka P., Położenie Radzionkowa, [w:] Dzieje Radzionkowa, J.A. Krawczyk, M. Minas, P. Tyczka, J. Wroński, Radzionków 2002.
Vaishar A., Lipovská Z., Šťastná M., Small towns in post-mining regions, [w:] Post-Mining Regions in Central Europe. Problems, Potentials, Possibilities, red. P. Wirth, B. Černič Mali, W. Fischer, München 2012.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0860-6668.27.4.4
