Artykuły
https://orcid.org/0000-0003-4087-9673
https://orcid.org/0000-0003-0211-9884
Teza, której bronimy w artykule, jest dwojaka. Po pierwsze, twierdzimy, że Nowa Huta przeszła przez dwie nowoczesności — socjalistyczną i postsocjalistyczną. Krakowska dzielnica jest punktem węzłowym, w którym te dwie nowoczesności — a być może i więcej — splatają i ścierają się ze sobą. Po drugie, argumentujemy, że Nowa Huta stanowi materialny znak ciągłości i zerwań polskiej historii. Stoi ona w centrum polskich sporów tożsamościowych, w których strony zawsze muszą się jakoś ustosunkować do socjalistycznej przeszłości.
Dla jednych — symbol zbrodniczego systemu narzuconego przez radzieckiego okupanta, inżynierii, której poddano polskie społeczeństwo i synonim szpetoty. Choć również miejsce walki o krzyż i oporu, który klasa robotnicza stawiła rzekomo reprezentującej ją partii. Dla drugich — element dziedzictwa kulturowego, które trzeba chronić; realizacja progresywnych ideałów sprawiedliwości społecznej, a współcześnie najbardziej zielona dzielnica Krakowa.
Teoretycznymi podstawami naszej argumentacji są teoria wielu nowoczesności Shmuela Eisenstadta oraz teoria dwóch nowoczesności Susanne Brandtstädter. Rozpoczynamy od omówienia nowoczesności okresu socjalistycznego w Nowej Hucie opierając się na treściach ówczesnej sztuki propagandowej oraz krytycznej, tworzących narrację o dzielnicy. Następnie przechodzimy do okresu postsocjalistycznego, analizując zmiany, którym w wyniku transformacji ustrojowej podlegała Nowa Huta i dyskurs o niej. Na zakończenie porównujemy nowoczesność postsocjalistyczną do socjalistycznej.
Berman M., Wszystko, co stałe rozpływa się w powietrzu. Rzeczy o doświadczeniu nowoczesności, przeł. M. Szuster, Kraków 2006.
Brandtstädter S., Transitional spaces: Postsocialism as a cultural process. Introduction, „Critique of Anthropology” 2007, nr 2, s. 131–145.
Buchowski M., Widmo orientalizmu w Europie. Od egzotycznego Innego do napiętnowanego swojego, „Recycling Idei” 10, 2008, s. 98–107.
Burawoy M., Multicase ethnography: Tracking the demise of state socialism, [w:] M. Burawoy, The Extended Case Method: Four Countries, Four Decades, Four Great Transformations, and One Theoretical Tradition, Berkeley 2009.
Eisenstadt S.N., Nowoczesność jako odrębna cywilizacja, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, red. A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, t. 2, Warszawa 2006, s. 754–768.
Eisenstadt S.N., Utopia i nowoczesność. Porównawcza analiza cywilizacji, przeł. A. Ostolski, Warszawa 2009.
Golonka-Czajkowska M., Nowe miasto nowych ludzi. Mitologie nowohuckie, Kraków 2013.
Habermas J., Modernizm — niedokończony projekt, przeł. M. Łukasiewicz, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996, s. 25–46.
Hastrup K., Przedstawianie przeszłości. Uwagi na temat mitu i historii, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty” 1997, nr 1–2, s. 22–28.
Janas K., Nowa Huta. Przestrzeń tożsamości, Warszawa 2020.
Kenney P., Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950, przeł. A. Dzierzgowska, Warszawa 2015.
Lebow K., Unfinished Utopia: Nowa Huta, Stalinism, and Polish Society, 1949–56, Ithaca 2013. Leder A., Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej, Warszawa 2014.
Legutko R., Esej o duszy polskiej, Kraków 2008.
Leyk A., Wawrzyniak J., Cięcia, Warszawa 2020.
Myczkowski Z. et al., Plan ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta, etap I, cz. 1, Urząd Miasta Krakowa 2015.
Pozniak K., A model socialist steel town enters the neoliberal age: The changing political economy of Nowa Huta, Poland, „Economic Anthropology” 2, 2015, s. 63–83.
Pozniak K., Reinventing a model socialist steel town in the neoliberal economy: The case of Nowa Huta, Poland, „City & Society” 1, 2013, s. 113–134.
Pudełko A., Tematyzacja rewitalizowanej przestrzeni — problem czy konieczność?, „Zarządzanie w kulturze” 16, 2015, s. 389–401.
Rausig S., Re-constructing the ‘normal’: Identity and the consumption of Western goods in Estonia, [w:] Marketes and Moralities: Ethnographies of Postsocialism, red. R. Mandel, C. Humphrey, Oxford 2002.
Rymkiewicz W., Czy Peerel jest częścią polskiej historii?, „Kronos. Metafizyka-Kultura-Religia” 2008, nr 4, s. 259–274.
Salwiński J., Powstanie i rozwój Nowej Huty w drugiej połowie XX wieku, [w:] Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. J. Wyrozumski, Kraków 2007.
Spór o PRL, red. P. Wandycz Kraków 1996.
Stanek Ł., Simulation or hospitality — beyond the crises of representation in Nowa Huta, [w:] Encountering Urban Places, red. L. Frers, London 2007.
Stenning A., Post-socialism and the changing geographies of the everyday in Poland, „Transactions of the Institute of British Geographers, New Series” 2005, nr 1, s. 113–127.
Stenning A., Re-placing work: economic transformations and the shape of a community in post-socialist Poland, „Work, Employment and Society” 2005, nr 2, s. 235–259.
Stenning A., Where is the post-socialist working class? Working-class lives in the spaces of (post-)socialism, „Sociology” 39, 2005, s. 983–999.
Sulimski J., Kraków w procesie przemian, Kraków 1976.
Szcześniak M., Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce, Warszawa 2023.
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/0860-6668.27.4.5
