Koncepcja kapitału społecznego staje się coraz bardziej popularnym narzędziem umożliwiającym transdyscyplinarne podejście do zjawisk integracyjnych o charakterze społeczno-ekonomicznym. Artykuł porusza problematykę metod pomiaru kapitału społecznego. Koncentruje się on na dwóch perspektywach określania wskaźników pomiaru kapitału społecznego — przez badanie zmiennych struktur społecznych oraz przez analizowanie procesów społecznych zachodzących w wyniku działania tych zmiennych. Dzięki użyciu strukturalnej analizy sieci kontaktów można zmierzyć takie zmienne struktur społecznych, jak: wielkość, zwartość, heterogeniczność sieci kontaktów, siłę powiązań w ramach tychże sieci, poszczególne pozycje aktorów, dostęp do poszczególnych sieci kontaktów ich otwartość, kryteria członkostwa w ramach sieci, stopień hierarchizacji i sformalizowania ich struktur. Natomiast dzięki zastosowaniu „perspektywy zorientowanej na aktora”, czyli bazującej na relacjach w badaniu kapitału społecznego, można zbadać takie podstawowe komponenty kapitału społecznego, jak zaufanie i normy społeczne ze szczególnym uwzględnieniem norm wzajemności. Kapitał społeczny można więc badać za pośrednictwem struktur społecznych go tworzących oraz w sposób deskryptywny, koncentrując się na charakterze relacji między aktorami w ramach sieci. Wybór metody badawczej zależy od konkretnych potrzeb poznawczych. Dobór badanych zmiennych warunkowany jest zaś określonym kontekstem społecznym pomiaru oraz przedmiotem badania.
Methods of measuring social capital as an essential resource of civil society
The concept of social capital is becoming a more and more popular instrument which enables transdisciplinary approach to integrative phenomena of socioeconomic nature. The article discusses the methods of measuring of social capital. It focuses on two perspectives in determining the indicators of measuring social capital — through examining the social structures’ variables and through analyzing the social processes taking place as a result of these variables. Using a structural analysis of networks we can measure such social structures’ variables as: the size, density, heterogeneity of networks, the strength of ties within the framework of the network, the individual positions of the actors, access to individual networks of contacts their openness, criteria for membership within the network, the degree of hierarchy and formalization of their structures. On the other hand, using the “actor-oriented perspective,” which is based on relationships in studying social capital, we can explore the essential components of social capital, such as: trust and social norms with particular reference to the standards of reciprocity. Social capital can be researched through the social structures that create it, as well as in a descriptive manner, focusing on the nature of the relationship between actors within the network. The selection of research methods depends on specific cognitive needs. The choice of tested variables is determined by the social context of research as well as by the subject of study.