Niniejszy artykuł podejmuje problematykę kontroli mobilności i jej związku z suwerennością terytorialną państwa narodowego. Opierając się na teoretycznej analizie suwerenności terytorialnej w globalizującym się świecie, przyjęto założenie, zgodnie z którym rosnąca współzależność państw w erze transgranicznych przepływów osobowych i postindustrializacji nie jest równoznaczna z zanikiem suwerenności. Sprawia ona natomiast, że wykonywanie funkcji państwowych w dziedzinie kontroli granicznej, a zwłaszcza kontroli mobilności rozumianej jako nadzór nad transgranicznym przepływem osób, staje się coraz bardziej złożone. Wnioski wskazują, że pomimo liberalizacji przepływów ludzkich, które są cechą wyróżniającą globalizację, państwa dążą do zachowania swoich prerogatyw w dziedzinie kontroli ruchu osobowego, postrzeganej jako domena ich suwerennej władzy. Umiędzynarodowienie, ekstraterytorializacja, selektywna restrykcyjność, prywatyzacja i outsourcing mechanizmów kontroli mobilności są głównymi przejawami reakcji państw narodowych na procesy globalizacji, motywowanej chęcią utrzymania monopolu w zakresie decydowania, kto może wjechać na ich terytorium. Wymienione płaszczyzny reakcji państw narodowych na presję wywieraną na ich granice w ramach globalizującej się rzeczywistości wskazują raczej na ekspansję lub multiplikację działań państwa w wielu sferach kontroli i nadzoru, mających świadczyć o rosnącym zasięgu suwerennej władzy państwa narodowego, rozciągającej się daleko poza podlegające terytorium. Tym samym kontrola mobilności rozumiana jako nadzór nad transgranicznym przepływem osób nadal jest uznawana za jedną z najważniejszych cech sprawnie działającej władzy państwowej, rozciągającej się na podlegającym jej terytorium, a rządy narodowe dążą do maksymalizacji korzyści płynących z partycypacji w procesach globalizacyjnych, przy zachowaniu możliwie szerokich uprawnień kontrolnych.
Mobility control and territorial sovereignty of states
This article explores the relation of mobility control to the territorial sovereignty of the national state. Based on a theoretical analysis of sovereignty in the globalizing world,it claims that growing interdependence of states in the era of transnational flows and postindustrialization is not tantamount to the disappearance of sovereignty. It only makes the exercise of state functions in the field of mobility and border control increasingly complex. Despite the liberalization of cross-border flows that are the distinguishing feature of globalization, states strive to preserve their prerogatives of border control which is a domain of their sovereign power. Internationalization, extra-territorialization, selective restrictiveness, privatization and outsourcing of border control mechanisms are the main manifestations of the reactions of nation states to globalization processes, caused by the desire to maintain the monopoly on deciding who may enter their territory. The article concludes that limited sovereignty mentioned in the context of the European Union Member States means that sovereignty should now be seen as being distributed among various entities. In this approach, sovereignty in the field of mobility control is not a zero-sum game; the state remains sovereign although the power and control of border crossing associated with it are currently located on various levels.