Charakterystyka instytucji europejskiego nakazu aresztowania

Abstrakt

Rozwój integracji europejskiej wpłynął na wymiary sprawiedliwości poszczególnych państw. Wzmocnienie współpracy i ujednolicanie standardów oraz internacjonalizacja działań spowodowały powstanie procedur takich jak europejski nakaz aresztowania (dalej: ENA). Oparto go na wprowadzeniu w życie transgranicznego, uproszczonego postępowania sądowego. W jego ramach funkcjonuje system przekazywania podejrzanych i oskarżonych na potrzeby ścigania przestępstw lub wykonania wyroku pozbawienia wolności, a także zastosowania środka zabezpieczającego, polegającego na pozbawieniu wolności. Dane z opracowań Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka pokazują, że Polska w latach 2005–2013 była na pierwszym miejscu pod względem państw wydających ENA. Wydawać się może, że sytuacja ta spowodowana jest zbytnią wiarą w zasadę legalizmu, zakorzenioną w polskiej procedurze karnej. Natomiast ENA nie są kierowane do Polski często. Co ważne, europejski nakaz aresztowania wydany przez organ sądowy państwa członkowskiego jest ważny na całym terytorium Unii Europejskiej. Początki jego stosowania datuje się na 1 stycznia 2004 roku. Zastąpił on procedurę ekstradycji, która wcześniej była stosowana przez państwa zrzeszone w Unii. Wydawany jest przez organ sądowy jednego z państw członkowskich. Wniosek o aresztowanie danej osoby w innym państwie członkowskim i przekazanie tej osoby do państwa, które z wnioskiem wystąpiło, w celu ścigania lub wykonania wyroku pozbawienia wolności lub zastosowania środka zabezpieczającego, polegającego na pozbawieniu wolności. Mechanizm instrumentu ENA działa na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i jest stosowany we wszystkich państwach członkowskich. Opiera się na zasadzie bezpośredniego kontaktu między organami sądowymi. Organy korzystające z nakazu zobowiązane są do poszanowania praw procesowych podejrzanych i oskarżonych, czyli prawa do informacji, adwokata, tłumacza itp.