Abstrakt
Na Śląsku zaczęto wydobywać złoto na przełomie XII i XIII wieku. Pierwszą próbą prawnego uregulowania wydobycia tego kruszcu była krótka ustawa górnicza odnaleziona w księdze miejskiej Lwówka Śląskiego, datowana na pierwszą połowę XIII wieku. W 1342 roku książęta legniccy Wacław I i Ludwik I wydali takie prawo dla Złotoryi. Owe akty prawne, zwłaszcza złotoryjski, są najważniejszymi regulacjami dotyczącymi średniowiecznego śląskiego górnictwa złota. Ich treść oparta była na lokalnej tradycji i doświadczeniach, stąd też nie występują w nich zapożyczenia z czeskiego oraz saskiego ustawodawstwa górniczego. W niniejszym artykule przedstawiono najstarsze ustawodawstwo regulujące wydobycie złota na Śląsku. Podano tłumaczenie na język polski prawa lwóweckiego oraz złotoryjskiego, jak również omówiono najważniejsze zasady w odniesieniu do analogicznego ustawodawstwa funkcjonującego w Czechach.
Bibliografia
Bergemann J., Geschichte des Bergbaus um Löwenberg und Bunzlau, [w:] Allgemeines Archiv für die Geschichtskunde des Preußischen Staates, t. 1, red. L. Ledebur, Berlin 1830.
Braun F., De aere Goldbergensi eoque rite tractando, s.l., 1595.
Codex juris Bohemici, t. 1, red. H. Jireček, Praha 1867.
Dechen H., Über das Vorkommen des Goldes in Nieder-Schlesien, [w:] Archiv für Mineralogie, Geognosie, Bergbau und Hüttenkunde, t. 2, red. K. Karsten, Berlin 1830.
Dziekoński T., Dawne dzieje górnictwa i przerób złota w okolicach Złotoryi i Legnicy, „Szkice Legnickie” 4, 1967.
Dziekoński T., Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku, Wrocław 1972.
Ermisch H., Das sächsische Bergrecht des Mittelalters, Leipzig 1887.
Felsmann Ch., Dissertatio de montibus silesiacis, Francofourti 1665.
Firszt S., Górnictwo złota na Śląsku. Śląskie eldorado, „Szkice Legnickie” 19, 1997.
Glocker E.F., Beyträge zur mineralogischen Kenntniß der Sudetenländer, insbesondere Schlesiens, t. 1, Breslau 1827.
Glocker E.F., Versuch einer Charakteristik der schlesisch-mineralogischen Literatur bis zum Ende des 18. Jahrhunderts, Breslau 1827.
Günther J., Oratio de auro montano Silesiae, Liegnitz 1606.
https://gazetawroclawska.pl/kilka-ton-zlota-w-kamieniolomie-na-dolnym-slasku-czemu-nikt-go-nie-wydobywa/ar/c1-15138262 (dostęp: 1.09.2020).
Ius regale montanorum aneb Právo královské horníkuov, oprac. J. Bílek, Kutná Hora 2000.
Jugel J.G., Berg- und Schmelzbuch, Berlin 1743.
Kronika książąt polskich, wyd. Z. Węclewski, [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, Lwów 1878.
Legnica. Zarys monografii miasta, red. S. Dąbrowski, Legnica 1998.
Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter, 1. Theil, red. C. Grünhagen, H. Markgraf, Leipzig 1881.
Maciejak K., Górnictwo złota w Górach Kaczawskich i na ich przedpolu, [w:] Gold in Poland, red. A. Kozłowski, S.Z. Mikulski, Warszawa 2011.
Madziarz M., Kobylańska M., „Złoto dla zuchwałych” — o perspektywach wznowienia poszukiwań i wydobycia złota w Sudetach, w świetle sytuacji na rynku złota i przeglądu ośrodków dawnej eksploatacji, [w:] Dzieje górnictwa –— element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 3, red. P. Zagożdżon, M. Madziarz, Wrocław 2010.
Monumenta Historica Boemiae Nusquam Antehac Edita, t. 4, red. G. Dobner, Pragae 1779.
Mosch C.F., Über den frühern Bergbau um Niclostadt in Schlesien, [w:] Allgemeines Archiv für die Geschichtskunde des Preußischen Staates, t. 4, red. L. Ledebur, Berlin 1831.
Pfeifer G., Ius Regale Montanorum. Ein Beitrag zur spätmittelalterlichen Rezeptionsgeschichte des römischen Rechts in Mitteleuropa, Ebelsbach 2002.
Piastowie. Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999.
Prokop K.R., Miasta księstwa legnickiego w polityce ekonomicznej książąt Bolesława III i Wacła-
wa I (1306–1364), cz. 1, „Szkice Legnickie” 25, 2004.
Prokop K.R., Podziały księstwa legnickiego w połowie XIV wieku (1342–1364), [w:] Studia i materiały z dziejów Śląska i Małopolski, red. R. Żerelik, Wrocław 2001.
Quiring H., Das Goldvorkommen bei Goldberg in Schlesien und seine bergmännische Gewinnung im 13. und 14. Jahrhundert, Breslau 1914.
Regesten zur schlesischen Geschichte 1338–1342, „Codex Diplomaticus Silesiae”, t. 30, red. K. Wutke, E. Randt, Breslau 1930.
Regesty śląskie, t. 1. 1343–1348, red. W. Korta, oprac. K. Bobowski et al., Wrocław 1975.
Regesty śląskie, t. 2. 1349–1354, red. W. Korta, oprac. K. Bobowski et al., Wrocław 1983.
Regesty śląskie, t. 3. 1355–1357, red. W. Korta, oprac. J. Gilewska-Dubis, Wrocław 1990.
Sammter A., Chronik der Stadt Liegnitz, t. 1, Liegnitz 1861.
Schlesiens Bergbau und Hüttenwesen. Urkunden (1136–1528), „Codex Diplomaticus Silesiae”, t. 20, red. K. Wutke, Breslau 1900.
Steinbeck A., Geschichte des schlesischen Bergbaues, seiner Verfassung, seines Betriebes, t. 1–2, Breslau 1857.
Sternberg K. von, Umrisse der Geschichte des Bergbaues und der Berggesetzgebung des Königreichs Böhmen, t. 2, Praha 1838.
Szymański J., Prawo górnicze książąt legnickich Ludwika I i Wacława I z 1342 roku — przyczynek do dziejów górnictwa złota na Śląsku, [w:] Kresy Zachodnie. Gospodarcze i społeczne znaczenie polskich kresów, red. T. Głowiński, Wrocław 2015.
Thebesius G., Liegnitzische Jahr-Bücher, t. 1 Jauer 1733.
Thilonis G., Goldberga subterranea, Goldberg 1678.
Urkunden der Stadt Brieg, urkundliche und chronikalische Nachrichten über die Stadt Brieg, die dortigen Klöster, die Stadt- und Stiftsgüter bis zum Jahre 1550, „Codex Diplomaticus Silesiae”, t. 9, red. C. Grünhagen, Breslau 1870.
Urkundenbuch der Stadt Freiberg in Sachsen, t. 2, red. H. Ermisch, „Codex diplomaticus Saxoniae Regiae”, t. 13, Leipzig 1886.
Urkundenbuch der Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zum Jahre 1455, red. F.W. Schirrmacher, Liegnitz 1866.
Urkundensammlung zur Geschichte des Ursprungs der Städte und der Einführung und Verbreitung deutscher Kolonisten und Rechte in Schlesien und der Ober-Lausitz, red. G.A. Tzschoppe, G. Stenzel, Hamburg 1832.
Volket J.G., Von dem ehemaligen Goldbergwerken Schlesiens, Liegnitz 1771.
Zivier E., Geschichte des Bergregals in Schlesien bis zur Besitzergreifung des Landes durch Preussen, Kattowitz 1898.
Zycha A., Das böhmische Bergrecht des Mittelalters auf der Grundlage des Bergrechts von Iglau, Berlin 1900.
http://orcid.org/0000-0002-5434-9385
English
Język Polski
https://doi.org/10.19195/1733-5779.35.21