Articles

Vol. 28 No. 1 (2024)

Memory and culture: A critical perspective on (mnemo)topoi

Pages: 51-74

PDF (Język Polski)

Abstract

Cultural-studies-oriented reflection on memory has a rich literature. Therefore, this article is not about just any reflection on memory, but one that treats issues relating to commemoration as central to cultural studies. Stefan Bednarek’s concept of mnemotopos is representative of this current. Bednarek’s theoretical proposal was built concerning Maurice Halbwachs, Pierre Nora and the rich Polish literature on cultural memory. The article poses the question of the benefits of a memory turn implemented in this way. To what extent is such an approach cognitively fruitful, and to what extent is it limited to a terminological refreshing of the language of considering culture? Does it lead, and if so—when, to a reductionist capacity to explain and understand cultural phenomena?

References

Appelbaum S.H., Serena M., Shapiro B.T., Generation “X” and the boomers: An analysis of realities and myths, „Management Research News” 28, 2005, nr 1.

Arystoteles, Retoryka; Retoryka dla Aleksandra; Poetyka, przeł. H. Podbielski, Warszawa 2004.

Assmann A., Między historią a pamięcią. Antologia, przekład zbiorowy, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2013.

Barthes R., La Tour Eiffel, Paris 1964.

Bednarek S., Dom — ojczyzna najmniejsza, [w:] S. Bednarek, W kręgu małych ojczyzn. Szkice regionalistyczne, Wrocław-Ciechanów 1996.

Bednarek S., Mnemotopika polska, [w:] Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. J. Adamowski, M. Wójcicka, Lublin 2012.

Bednarek S., Mnemotoposy. Słowo wstępne, „Przegląd Kulturoznawczy” 2012, nr 1.

Bednarek S., Harbanowicz J., Pamięć kulturowa miasta. Wrocławskie mnemotoposy, „Prace Kulturoznawcze” 28, 2024, nr 1.

Boer P. den, Loci memoriae — Lieux de mémoire, [w:] Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów, red. P. Majewski, M. Napiórkowski, Warszawa 2018.

Bogdanowska M., Topika, [w:] Retoryka, red. M. Barłowska et al., Warszawa 2008.

Erll A., Wędrująca pamięć, przeł. T. Kunz, [w:] Migracyjna pamięć, wspólnota, tożsamość, red. R. Syndyka et al., Warszawa 2016.

Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, przeł. A. Sulżycka, Warszawa 2010.

Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, przeł. M. Król, Warszawa 2008.

Halbwachs M., La topographie légendaire des Évangiles en Terre sainte. Étude de mémoire collective, Paris 2008.

Letnjaja Škola po Vtoričnym Modelirujuščim Sistemam: tezisy, doklady, Tartu 1968.

Lewis S., Wawrzyniak J., Introduction: Regions of memory in theory, [w:] Regions of Memory: Transnational Formations, red. S. Lewis, London 2022.

Loyrette H., The Eiffel Tower, [w:] Realms of Memory: Rethinking the French Past of Memory, t. 3. Symbols, red. P. Nora, L.D. Kritzman, Columbia 1998.

Łotman J., Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, przeł. B. Żyłko, Gdańsk 2008.

Łotman J., Uspienski B., O semiotycznym mechanizmie kultury, przeł. J. Faryno, [w:] Semiotyka kultury, red. E. Janus, M.R. Mayenowa, Warszawa 1975.

Mańka D., Uniwersalizm rewolucyjny. Krytyka państwa narodowego we francuskiej myśli polityczno-prawnej od Oświecenia do Unii Europejskiej, Warszawa 2023.

Modi Memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014.

Najder Z., Wstęp, [w:] Węzły pamięci niepodległej Polski, Kraków-Warszawa 2014.

Nie-miejsca pamięci 1, red. R. Syndyka et al., Warszawa 2021.

Nora P., From “Lieux de mémoire” to “Realms of Memory”, [w:] Realms of Memory: Rethinking the French Past of Memory, t. 1. Conflicts and Divisions, red. P. Nora, Columbia 1996.

Nora P., Między pamięcią a historią. Problematyka miejsc, [w:] P. Nora, Między pamięcią a historią. Wybór tekstów, przeł. J.M. Kłoczkowski, Gdańsk 2022.

Nora P., Między pamięcią i historią: Les lieux de mémoire, „Tytuł Roboczy: Archiwum” 2009, nr 2.

Pietraszko S., Kultura jako sfera aksjosemiotyczna, [w:] S. Pietraszko, Studia o kulturze, Wrocław 1992.

Pietraszko S., O sferze aksjosemiotycznej, [w:] Problemy teoretyczne i metodologiczne badań stylu życia, red. A. Siciński, Warszawa 1980.

Pietraszko S., Status wartości, [w:] S. Pietraszko, Kultura. Studia teoretyczne i metodologiczne, Wrocław 2012.

Polskie miejsca pamięci. Dzieje toposu wolności, red. S. Bednarek, B. Korzeniewski, Warszawa 2014.

Strzelecka C., Aranżowanie temporalności: kulturowe praktyki zarządzania czasem, niepublikowana rozprawa doktorska, Wrocław 2022.

Tańczuk R., Kolekcja — pamięć — tożsamość. Studia o kolekcjonowaniu, Wrocław 2018.

Topp I., Droga. W poszukiwaniu toposów polskiej pamięci na Dolnym Śląsku, „Przegląd Kulturoznawczy” 2012, nr 1.

Demokracja szlachecka — złota wolność czy anarchia. Jak odbieracie rządy szlachty?, Historycy.org, http://www.historycy.org/index.php?showtopic=18232.

Meichler M., La liste des revendications des Gilets jaunes, CNews, 28.02.2019, https://www.cnews.fr/france/2019-02-28/la-liste-des-revendications-des-gilets-jaunes-801586.

Najder Z., Węzły pamięci, Ośrodek „Pogranicze — sztuk, kultur, narodów”, 19.04.2011, https://www.pogranicze.sejny.pl/artykuly/wezy-pamieci-zdzisaw-najder/.

Licence

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.