Roztropność humanistyczna a psucie wiedzy. Dyskusja z koncepcją „epistemic values” z pozycji kulturoznawczo zorientowanej filozofii nauki

Abstrakt

W tekście autorka podejmuje dyskusję z koncepcją „cnót epistemicznych” Lindy Trinkaus Zagzebski, przyjmując punkt widzenia kulturoznawczo zorientowanej filozofi i nauki oraz socjologii wiedzy. Zwraca uwagę, iż projekt epistemologii ukierunkowanej na wartości etyczne, promujący takie kategorie jak zaufanie czy autorytet poznawczy, nie jest w stanie skutecznie rozwiązać problemu zaufania do twierdzeń nauki, ponieważ — mimo takowych deklaracji — nie rozwija założeń o kolektywnym pochodzeniu poznania naukowego. Sięgając do kategorii kolektywu myślowego (Ludwik Fleck) czy ideału wiedzy naukowej (Stefan Amsterdamski), autorka artykułu pokazuje, iż samo oparcie koncepcji poznania naukowego na indywidualistycznie pojętej etyce nie wystarcza wobec złożoności osiągnięć współczesnej nauki. Jednym ze źródeł nieporozumienia jest jej zdaniem redukcyjnie odczytana przez autorkę Epistemic Values kategoria fronetyczności, która w tekście zostaje skonfrontowana z reinterpretacjami pojęcia phronesis na gruncie humanistyki po tak zwanym zwrocie ontologicznym (a więc w propozycji między innymi Andrzeja W. Nowaka i autorki artykułu). Problemem ilustrującym staje się tu zagadnienie konsensu naukowego — korzystając z rozpoznań filozofi i nauki i społecznych studiów nad nauką i technologią, starano się pokazać, że konsens naukowy rodzi się w efekcie kolektywnych procesów, uzależnionych od dominujących w nauce stylów myślowych (za Ludwikiem Fleckiem). Dziś jednym z elementów hegemonicznego stylu myślowego staje się zjawisko „psucia wiedzy” (za Colinem Crouchem), które powoduje, iż problem fronetyczności w nauce (w tym w humanistyce) powinniśmy rozumieć przede wszystkim jako etyczne zobowiązanie do upowszechniania wiedzy na temat społecznych uwarunkowań konsensu naukowego, a nie jednostkowych dyspozycji do jego przyjęcia.